HALIN sang una, interesado na ang mga babayi sa pagpatahom sa ila kaugalingon. Ginapakita sang mga painting sa lulubngan, kag mga laragway kag desinyo sang una, nga ang mga tawo sa Mesopotamia kag Egipto sadto nagagamit na sang kosmetik. Ginadayaw gid ang madamol sing make-up kag korte-almendra nga mga mata sang mga babayi nga taga-Egipto nga makita sa ila mga laragway.

Naggamit man bala sang kosmetik ang Israelinhon nga mga babayi sang una? Kon huo, ano ang ila gingamit? Wala kita sing makita nga mga painting sa lulubngan ukon mga laragway sa Israel sang una para mahibaluan ini. Pero may mga rekord sa Biblia kag pila ka nakutkutan nga butang sa mga lugar nga ginsambit sa Biblia nga makahatag sa aton sing ideya nga ginagamit ang mga kosmetik sang panahon sang Biblia.

Madamo nga butang ang nakutkutan sa bilog nga Israel nga nagapakita nga gingamit sadto ang mga kosmetik kag pahumot. May nakita sila nga mga lusong nga bato ukon paleta nga ginagamit sa pagbayo kag pagmikskla sang mga ingrediente sa paghimo sang kosmetik, botelya sang pahumot nga korte-karot, suludlan sang alabastro nga inughaplas, kag mga espiho nga ginpahining nga saway. Ang isa ka kutsara nga human sa ivory may dekorasyon nga mga paklang sang palma sa isa ka bahin sang uluyatan sini kag sa pihak naman may ulo sang babayi nga may mga pating sa ibabaw sini.

Mas gusto sang mga manggaranon ang nadekorasyunan nga mga pakinhason nga suludlan sang mga kosmetik. Nakita man sa Egipto kag sa mga lugar sang Canaan sadto ang magagmay nga mga kutsara nga ivory ukon kahoy. Ang korte sang iban sini daw mga babayi nga nagalangoy kag ang iban naman may mauti nga mga desinyo. Ginapakita sini nga ginagamit na ang mga kosmetik sadto.

Sa Biblia, ang ngalan sang isa sa mga bata nga babayi ni Job amo si “Keren-hapuc.” Sa Hebreo, ini nga ngalan mahimo nagakahulugan sing “Sungay sang Itom nga Pinta (sa Mata),” buot silingon, suludlan sang make-up para sa mata. (Job 42:14) Ini nga ngalan mahimo nagapatuhoy sa iya katahom, pero mahimo  nagapahangop man ini nga ginagamit na ang mga kosmetik sadto.

Talalupangdon nga ang pagpatuhoy sang Biblia sa koloreti para sa mata pirme naangot sa mga babayi nga kilala sa ila kalautan pareho ni Rayna Jezebel kag sa indi matutom nga Jerusalem nga ginlaragway nga prostityut sa mga tagna nanday Jeremias kag Ezequiel. (2 Hari 9:30; Jeremias 4:30; Ezequiel 23:40) Base sa nakutkutan nga madamo nga kristal ukon bato nga mga suludlan nga may magagmay nga mga gamit para sa pagpamutang sing eyeliner, maathag nga madamo nga babayi sa indi matutom nga Israel, labi na sa pamilya sang hari kag manggaranon, ang naimpluwensiahan nga mamutang man sing madamol nga eyeliner kag sang iban pa nga kosmetik.

Madugay na nga ginagamit sa Israel sadto ang lana sang olibo sa paghimo sing pahumot. Ang libro nga Exodo sang Biblia may resipe para sa paghimo sing mahumot nga lana nga ginagamit sang mga saserdote sa ila pag-alagad sa templo. Ini nga pahumot isa ka sinamo sang cinnamon, mira, kag iban pa nga mahumot  nga tanom. (Exodo 30:22-25) Nakita sang mga arkeologo sa Jerusalem ang ginapatihan nila nga hilimuan sing pahumot kag incienso nga ginagamit sa templo sang una nga siglo C.E. Madamo sing mabasa sa Biblia parte sa mahumot nga lana nga ginagamit sa pagsimba kag sa adlaw-adlaw.—2 Cronica 16:14; Lucas 7:37-46; 23:56.

Maiwat didto ang tubig, gani makabulig man ang mahumot nga mga lana sa ila pagpaninlo. Ang lana indi lang proteksion sa panit kon tig-ilinit kundi kosmetik man. (Rut 3:3; 2 Samuel 12:20) Antes ginpresentar kay Hari Asuero ang Judiyo nga dalaga nga si Ester, anom ka bulan nga ginmasahe sia anay sing lana sang mira, kag anom ka bulan pa gid sing lana sang balsamo.—Ester 2:12.

Bilidhon gid ang mga pahumot ukon mahumot nga mga lana pareho sang pilak kag bulawan. Sang magbisita ang rayna sang Sheba kay Hari Solomon, lakip sa mga ginregalo niya amo ang bulawan, malahalon nga mga bato, kag lana sang balsamo. (1 Hari 10:2, 10) Sang ginpakita ni Hari Ezequias sa mga mensahero sang Babilonia ang mga bahandi sang iya balay, nalakip sa mga pilak, bulawan, kag sa tanan niya nga armas ang ‘mga pahumot kag bilidhon nga lana.’—Isaias 39:1, 2.

Diutay lang nga pahumot ukon lana ang makuha sa lainlain nga bulak, prutas, dahon, tagok, ukon panit sang kahoy. Ginasambit sa Biblia ang pila ka tanom nga ginahimo nga pahumot, pareho sang aloe, balsamo, bedelio, kalamo, kasia, cinnamon, olibano, mira, sapron, kag nardo. Ang iban sini nagatubo sa Nalupyakan sang Jordan. Ang iban naman naghalin pa sa India kag Bagatnan nga Arabia kag sa iban pa nga lugar, nga ginadala sang mga negosyante.

Ginsambit ang lana sang balsamo sa mga rekord sang Biblia parte kay Rayna Ester, sa rayna sang Sheba, kag kay Hari Ezequias. Sang 1988, isa ka gamay nga suludlan sang lana ang nakit-an sa kueba malapit sa Qumran, sa nakatundan nga baybayon sang Patay nga Dagat. Madamo ang opinyon sa sini. Amo bala ini ang katapusan nga sampol sang bantog nga lana sang balsamo? Indi ini masigurado sang mga researcher. Asta subong, ginatinguhaan nila nga magtanom sing madamo nga balsamo.

Ginapakita sang mga ebidensia nga ang balsamo nga ginsambit sa Biblia mahimo gintanom sa palibot sang En-gedi. May nakutkot nga mga hurnuhan, banga, kag sarisari nga butang nga human sa metal kag tul-an, nga ginabulubanta nga halin pa sang ikan-om nga siglo B.C.E. kag pareho ini sa mga gamit sa iban nga lugar nga ginagamit sa paghimo sing pahumot. Nagapati ang kalabanan nga iskolar nga ang tanom nga balsamo naghalin sa Arabia ukon sa Aprika. Ang duga sini amo ang ginahimo nga pahumot. Tuman gid kamahal sang lana sang balsamo amo nga ginsekreto ang mga pamaagi sa paghimo kag pagpadamo sini.

Gingamit pa gani ang balsamo sa pulitika. Halimbawa, suno sa historian nga si Josephus, ginregalo ni Mark Antony ang isa ka bug-os nga talamnan sang malahalon nga balsamo kay Rayna Cleopatra sang Egipto. Suno sa Romano nga historian nga si Pliny, sang Inaway sang mga Judiyo sang una nga siglo C.E., gintinguhaan sang mga Judiyo nga sunugon ang tanan nga balsamo para indi ini makuha sang nagsalakay nga mga Romano.

Bangod sang mga rekord sa Biblia kag sang nakutkutan sang mga arkeologo, may ideya na kita parte sa mga kosmetik nga gingamit sang panahon sang Biblia. Wala ginapakamalaut sang Biblia ang paggamit sang kosmetik kag iban pa nga pangpatahom, pero ginalaygayan kita sang Biblia nga dapat may kaugdang kita kag maligdong nga hunahuna sa paggamit sini. (1 Timoteo 2:9) Ginsiling ni apostol Pedro nga ang “malinong kag malulo nga espiritu” amo ang “may daku nga balor sa mga mata sang Dios.” Bangod nagabulubag-o ang mga estilo kag uso, maayo gid ini nga laygay sa mga Cristiano nga babayi, bata man ukon tigulang.—1 Pedro 3:3, 4.