Ubáyíbu ka ku igbihi nɛ ācɛ ku Umidiya je Ujosɛfu gā Ijipiti a, Ujekɔpu mla apɔlɛ ku nu kwu calɛ ŋma Ukenan gā Ijipiti. É lā ipu igeli ku Ijipiti néē hi ka Ugossɛn nōo kwu ɛgiyi okonu Isu ku Unayilu a. (Ohút. 47:1, 6) Ācɛ ku Isrɛlu a “le nyīla klla kwú lɛwa nɛ̄hi. É klla kwú lɔfú nɛ̄hi dúú.” Ohigbu ɛnyā, ācɛ ku Ijipiti a gbɔɔ ō yuufi ācɛ ku Isrɛlu, anɔɔ é kwu uwa u piya ɔfiyɛ abɔfu a.—Oyɛb. 1:7-14.

Ācɛ ōhī icɛ leyi gwu aɛlā ku Ubáyíbu nyā ta, anɔɔ é gbɛla ka ɔ wɛ ɔ̄kā nɛ ācɛ ka iciici. Naana kpɔ a, ó lɛ aɔdā nōo yɔ nōo mafu ka eko igble a, ācɛ Usemite * lā oyeeyi ku ɔfiyɛ ipu ajɛ ku Ijipiti.

Ocabɔ mafu, ācɛ ō bɔkwu ɔdā nōo ya eko igble a, lɛ ohile ku aɔdā igble ku ācɛ ikee nōo lā abɔɔ gbɔbu a má, néē bu ŋma ajɛ ɛhico ku Ijipiti a. Ɔcɛ néē hi ka u Dr. Ujɔni Bimson a, ka ku ó lɛ ocabɔ ofu (20) amāŋ ɛ̄nɛ̄ ō fiyɛ, lɛyikwu ācɛ ku Usemite nōo lā ɛhico ku Ijipiti a. Ō ka tu ɔ, ɔcɛ ō jila ɛlā ɛyɛɛyɛyi má lɛyikwu Ijipiti néē hi ka u James K. Hoffmeier nōo lā Ijipiti gbɔbu ɛɛ ma kahinii: “O gbɔɔ ŋma eko ku 1800 gáā ta 1540 B.C. a, Ijipiti wɛ ɛga nōo heyifuu klla wɛ ɛga nōo lɔhi lɛ ācɛ nōo gē ka uce ku Semitic nōo ŋma ɛnɔɔnɛ ku Asia a kéē nyɔ gáā lā a.” Ó klla ka kpɔ kahinii: “Ɛpleeko ku oyeeyi nyā wɛ eko ekponu mla eko ku Ebraham, Isiki mɛmla Ujekɔpu, ó klla cɛtɔha mla eko amāŋ āhɔ̄ ɛyɛɛyɛyi nɛ alɔ jé ŋma ɔkpá ku Ohútu a.”

Ó lɛ ocabɔ mafu ɔhá kpɔ, ŋma eyī ɛnɔɔci ku éwo ku Ijipiti. Ó lɛ ɔkpá éyi néē ya ŋma upapyrus néē má nōo ŋma eko ku (c. 2000–c. 1600 B.C.E.) a. Ipu ɔkpá a, é ta iye ku aɔfiyɛ nōo yuklɔ ipu ɔlɛ éyi, nōo yɔ eyī ɛhaajɛ ku Ijipiti. Ŋma ipu ɛjɛɛji iye a, ɛ̄nɛ̄ ō fiyɛ ofu ɛpa (40) a, wɛ iye ku ācɛ Usemite. Aɔfiyɛ amāŋ acocɛhɔ nyā, gē yuklɔ ku ācɛ ō he ɔdole, ācɛ ō ta ili, mla ācɛ ō yuklɔ olɔfu ɛyɛɛyɛyi. Hoffmeier kahinii: “Abɔ ācɛ ku Usemite nōo fiyɛ ofu ɛpa yuklɔ ipu ɔlɛ ekponu nōo yɔ Uthebaid [eyi ɛhaajɛ ku Ijipiti] a, aluka ku ācɛ Usemite nōo yɔ Ijipiti a lɛwa nɛhi, ofiyɛ duu ɛgiyi okonu Isu a.”

Ɔcɛ ō bɔkwu ɔdā nōo ya eko igble a nōo lé ka Udefidi Rohl a ta ɔkpá kahinii: Aiye ku aɔfiyɛ ōhī néē ta a lɛbɛɛka “aiye ku Ubáyíbu a nɛ.” Ocabɔ mafu, iye nōo yɔ ipu nu a wɛ iyē bɛɛka, Isaka, Assa, Ussipfra. (Oyɛb. 1:3, 4, 15) Rohl lɛ ɛlā ku nu ŋmɛyi kahinii: “Ɛnyā wɛ ɔdā ō cabɔ peee nōo mafu ku ayipɛ Isrɛlu wɛ ɔfiyɛ ipu ajɛ ku Ijipiti ɔkwɔɔkwɛyi.”

Dr. Bimson kahinii: “Ɔ̄kā ku Ubáyíbu nōo mafu ka ācɛ Isrɛlu wɛ aɔfiyɛ ajɛ ku Ijipiti a, mɛmla ō bɛɛcɛ ku uwa ŋma ipu ajɛ a wɛ ɔdā nōo ya ɔkwɔɔkwɛyi nɛ.”