ỊBayịbụụ ya nyori ụka ká ala iMidiya nyị kpa iJosẹfụ ka Ijipiti kpá, iJekọbụ bala ugbiyegu nyamwụ wuu nyị mwụ́ bwu iKenan rụ ka Ijipiti. Ị kụ oye nya Ijipiti ọlẹ kị wụrụ iGochin, ẹ-ẹga ọlẹ ká íhù nya ịNayịlị mwụ́ kaka ta íhù ọtụka nya iMeditereniya. (Ọmwụ. 47:1, 6) Ala Isirẹlụ “juwa pyẹ kịlahị-ịlahị bala ọ-la ọngịrị nya ịlẹhị-ịlẹhị.” Ọọwa lẹ, ala Ijipiti à juhi nya ala Isirẹlụ lẹ, ị yaa la anyịhị lẹlẹ.—Ehe. 1:7-14.

Angị kpọnụ ta ịBayịbụụ ịhyẹ ya nyori ẹla ọla ịBayịbụụ ọwẹ nyị ri ujwo ịnyị, nyị́ ri ẹlịlẹhị ka. Ma, ang ẹjẹẹ tị ji nyori anyị nya ịChẹm * nyị ri anyịhị ọ-ọpyị nya Ijipiti ụka ọhẹ lẹ.

Ọ-chụ pwokwita, angị mwahị nya ang abwọ nya alene, yẹ ẹgwawụ nya epweji onyogo ọhẹ ọlẹ ká angịnyị kụ ụka ọhẹ lẹ, o-oye ẹtẹ nya Ijipiti. Dr. John Bimson ya nyori ang ẹjẹẹ nyị juwa o-oye ẹtẹ nya Ijipiti ọlẹ kọ mẹjẹ nyori, anyị nya ịChẹm kụ ẹga lala iwo imiiye ụ-ụwa. Ịnyịnyị, James K. Hoffmeier, kọ ri ọngọhẹ ọlẹ kọ jẹ́ ang u-uhye nya Ijipiti yẹẹyẹẹ, yẹkẹẹ: “Lala ẹka 1800 ka 1540 ene nya ọmama nya ịKịrayịsị, Ijipiti ri ẹgẹhẹ ọlẹ kọ kaa há angị ya òja nya iChem ịlẹ kị kụ ọmwẹnụ obyi nya Asia [ẹgẹlẹ ká iJekọbụ bala ugbiyegu nyamwụ bwu] nyọka mwụ́ ka.” Ọ myịmyị yẹkẹẹ: “Ụka ọwẹ pwoku ụka nya adịda igogo nya ala Isirẹlụ. Lẹ, ụka bala iwe-ahụrụ ọọwa pwoku ẹla ọlẹ ká ụpwụ nya Ọmwụ Ọdada chabwọ.”

Ang ẹjẹẹ ọkịla juwa bwu oye edii nya Ijipiti. Ị yẹ ụpwụ ọhẹ ọlẹ kị da ẹnyị nya anyịhị ịlẹ wuu kị kaa họ ụkụrwọ ẹ-ẹpwa ọhẹ o-oye edii nya Ijipiti ju. Ụka ọlẹ kị da ba ụpwụ ọọwa ri o-bwu ẹka 2000 ka 1600 ene nya ọmama nya ịKịrayịsị. Ẹnyị nya ala ịChẹm ịlẹpwụ nyaa gụ iwo ine lẹpwụ-lẹpwụ. Anyịhị lee anchẹ ịwẹ kaa họ ụkụrwọ nya ang ọkpụkpụ, ang ọnụnụ, bala akụrwọ ịnyịịgịrị ịkịla. Hoffmeier myịmyị yẹkẹẹ: “Nyọlẹ ká ala ịChẹm gụ iwo ine lẹpwụ-lẹpwụ kaa họ ụkụrwọ ẹ-ẹpwa ookpokpo ịị Thebaid [Edii nya Ijipiti] wẹẹ, ọọwa mẹjẹ nyori ị lụmẹ ẹ-ẹpwụma nya Ijipiti yẹẹyẹẹ, ọgụgụụgụ ri oye ọlẹ ká íhù nya ịNayịlị mwụ́ ka ta íhù ọtụka nya iMeditereniya.”

Ọngọ mwahị nya ang abwọ nya alene ọhẹ ọlẹ ká ẹnyị nyamwụ ri David Rohl da nyori, ẹnyị ịhyẹ nya anyịhị ịwẹ nyị me ẹnyị “ịlẹpwụ nya ịBayịbụụ.” Ọ-chụ pwokwita, ụpwụ ọọwa la ẹnyị lala Isakaa, Achẹẹ, bala iChifura. (Ehe. 1:3, 4, 15) Rohl chị ẹla ọọwa eju yẹkẹẹ: “Ọwẹ ri ang ẹjẹẹ ọkpọnchị nyori ala Isirẹlụ ri anyịhị Ijipiti ụka ọhẹ lẹ.”

Dr. Bimson yẹkẹẹ: “Oja ọlẹpwụ nya ịBayịbụụ u-uhye nya ala Isirẹlụ o-ri anyịhị Ijipiti bala ehe ọkpụkpụ nyaa pwoku ego kpẹẹkpẹẹ.”