GINASUT a tawenen ti napalabas iti Europa, ti panagbuteng iti panangkulam wenno panangtamay ti nagresulta iti pananganup ken panangpapatay kadagiti mangkukulam. Napasamak dayta kangrunaanna idiay France, Germany, makin-amianan nga Italy, Switzerland, agraman iti Belgium, Luxembourg, ken Netherlands. “Pinullo a ribu a tattao ti natay iti Europa ken kadagiti koloniana,” ken “minilion ti naparparigat, naaresto, napalutpot, nagurgura, nakonsiensia, wenno nagbuteng,” kuna ti libro a Witch Hunts in the Western World. * Kasano a nangrugi dayta a panagsuspetsa? Ania ti nangrubrob iti dayta?

Ti nagbalin a dakkel ti impluensiana iti daytoy a pakasaritaan ket ti Inkisision. Inimbento dayta ti Iglesia Romana Katolika idi 1400s “tapno makomberte dagiti apostata ken malapdan ti dadduma nga umikkat iti relihionda,” kuna ti libro a Der Hexenwahn (The Witch Mania). Nagserbi idi ti Inkisision kas puersa ti polisia para iti simbaan.

Idi Disiembre 5, 1484, nangipaulog ni Pope Innocent VIII iti bilin wenno dokumento a mangkondenar iti panagkulam. Inautorisaranna met ti dua nga inkisidor a da Jakob Sprenger ken Heinrich Kramer (a pagaammo met iti Latin a naganna a Henricus Institoris) a mangsolbar iti problema. Nangaramid dagita a lallaki iti libro a napauluan iti Malleus Maleficarum, a ti kayuloganna iti Ingles ket The Hammer of Witches. Inakseptar dayta agpadpada dagiti Katoliko ken Protestante kas autoridad maipapan iti panagkulam. Ti libro ket naglaon kadagiti pinarparbo nga estoria maipapan kadagiti mangkukulam a naibasar iti sarsarita. Nangipaay met dayta kadagiti teolohikal ken legal nga argumento kontra panagkulam ken kadagiti pagannurotan no kasano a mailasin ken magudas dagiti mangkukulam. Nadeskribir ti The Hammer of Witches  kas “ti kadadaksan ken . . . ti makadadael unay a libro iti amin a literatura iti lubong.”

Saanen a kasapulan ti ebidensia no adda maakusar kas mangkukulam. Sigun iti libro a Hexen und Hexenprozesse (Dagiti Mangkukulam ken Panangbista Kadagiti Mangkukulam), dagiti bista ket “nairanta laeng a mamagpudno kadagiti akusado, babaen iti panangguyugoy, panangpilit, wenno panangpuersa.” Gagangay ti panangparigat.

Kas reaksion iti The Hammer of Witches ken iti bilin ni Pope Innocent VIII, simmaknap iti Europa ti pananganup kadagiti mangkukulam. Adda met idin ti baro a teknolohia nga isu ti pagimprentaan a nakatulong a mangisaknap iti dayta uray iti ballasiw ti Atlantico agingga iti America.

Nasurok a 70% kadagiti akusado ket babbai, nangruna dagiti balo, a masansan nga awan man la ti mangidepensa kadakuada. Karaman kadakuada dagiti napanglaw, nataenganen, ken babbai nga aglaklako kadagiti makaagas a yerba wenno mula, nangruna no saan met a nasamay dagita. Awan idi ti talaga a natalged—nabaknang man wenno napanglaw, lalaki man wenno babai, nanumo man wenno natan-ok.

Dagiti maipagarup a mangkukulam ti napabasol iti amin a dakes a mapaspasamak. Isuda kano ti “makinggapuanan iti panagyelo ken iyaadu dagiti peste a bisukol ken igges a nangdadael kadagiti bukel ken prutas iti daga,” kuna ti German a magasin a Damals. No madadael dagiti mula gapu iti uraro, no awan gatas a maala iti baka, no baog ti lalaki wenno lupes ti babai, sigurado a mapabasol dagiti mangkukulam!

Kasano a mailasin dagiti mangkukulam? Mareppet ti dadduma a suspek ken maikabil iti “nabenditaan” a nalamiis a danum. No lumnedda, maibilangda nga inosente isu a maaonda. No tumpawda, maibilangda a mangkukulam isu a mapapatayda a dagus wenno mabistada. Dadduma a suspek ti maikilo ta naipagarup a nalag-an wenno awan dagsen dagiti mangkukulam.

Ti sabali pay a pamay-an ket ti panangsapul iti “marka ti Diablo,” a “makita a senial nga imbati ti Diablo iti pannakitulagna iti mangkukulam,” kuna ti Witch Hunts in the Western World. Biroken dagiti opisial dayta a marka “babaen ti panangkiskisda iti amin a buok ti akusado ken panangsukimatda iti amin a paset ti bagina”—iti imatang ti publiko! Tudokenda iti dagum ti aniaman a makitada a kas kadagiti balat, riting, ken piglat. No saan nga agdara wenno masaktan, ibilangda dayta a marka ni Satanas.

Ti pananganup kadagiti mangkukulam ket agpadpada nga imparegta dagiti gobierno a kontrolado dagiti Katoliko ken Protestante. Iti dadduma a rehion, naul-ulpit dagiti agtuturay a Protestante ngem kadagiti Katoliko. Ngem idi agangay, limmawag met laeng ti bambanag. Kas pagarigan, idi 1631, nagsurat ti Jesuita a padi a ni Friedrich Spee a nangkuyog iti adu a tattao a naukom a mangkukulam tapno mapuoran a sibibiag iti adigi. Kinunana a para kenkuana, awan ti agpayso a mangkukulam kadakuada. Impakdaarna a no agtultuloy latta ti pananganup kadagiti mangkukulam, ad-adu pay ti matay! Kabayatanna, naadal met laengen dagiti doktor a ti panagkissiw ket mabalin a gapu iti sakit, saan a gapu ta naluganan iti demonio. Bayat ti 1800s, dakkel ti bimmassitan ti bilang dagiti nabista, ket iti ngudo dayta a siglo, nagpatingga met laengen dayta.

Ania ti maadaltayo iti dayta a nagdakes a tiempo iti pakasaritaan ti tao? Ti maysa a napateg a leksion ket: No dagiti pudno a sursuro ni Jesu-Kristo ket sukatan dagiti agkunkuna a Kristiano kadagiti narelihiosuan a kinaulbod ken an-anito, nakadakdakes dagiti ibungana. Kas panangipakauna iti panangibabain dagita a di matalek a tattao iti pudno a Kristianidad, namakdaar ti Biblia: “Mapagsawanto a sibabassawang ti dalan ti kinapudno.”—2 Pedro 2:1, 2.