IPAPANMO a maysaka a Kristiano idi umuna a siglo. Kaaw-awat laeng ti kongregasionyo ti maysa a surat ni apostol Pablo. Bayat a maibasbasa, nadlawmo a masansan a nangdakamat ni Pablo kadagiti sasao a naggapu iti “nasantuan a sursurat,” a maaw-awagan itan iti Hebreo a Kasuratan, wenno Daan a Tulag. (2 Timoteo 3:15) ‘Kayatko a makitak a mismo ti nangalaanna kadagiti ibagbagana,’ nakunam iti bagim. Ngem narigat dayta. Apay?

Panunotem no ania ti itsura dagiti kopia ti “nasantuan a sursurat” idi panawen ni Pablo. Naipakita ti maysa ditoy—maysa a paset ti libro nga Isaias a karaman kadagiti kopia ti Dead Sea Scroll. Ania ti makitkitam? Puro sasao! Awan puntuasionna a kas iti tulnek, comma, ken dadduma pay. Ken awan makitam a numero dagiti kapitulo ken bersikulo a kas iti us-usarentayo ita.

Saan a biningbingay dagiti mannurat iti Biblia ti mensahe nga insuratda babaen kadagiti kapitulo ken bersikulo. Insuratda laeng ti amin nga impaisurat ti Dios kadakuada tapno maammuan dagiti tattao ti intero a mensahe, saan la a ti bassit a paset dayta. Saan kadi a kasta ti kayatmo no makaawatka iti napateg a surat ti maysa nga ipatpategmo? Basaem ti intero a surat, saan la a ti dadduma a pasetna.

Ngem narigat no awan dagiti kapitulo ken bersikulo. Ti laeng mabalin nga ibaga ni Pablo no mangkopia iti paset ti nasantuan a sursurat ket, “kas adda a naisurat” wenno “kas nasaksakbay a kinuna ni Isaias.” (Roma 3:10; 9:29) Ken sigurado a narigat a biroken dagita no dimo kabesado ti amin a “nasantuan a sursurat.”

Maysa pay, dagidiay a “nasantuan a sursurat” ket saan la a maysa a simple a mensahe ti Dios. Idi agpatinggan ti umuna a siglo, nagbalin dagitan nga 66 nga agduduma a libro! Isu a maragragsakan ita dagiti agbasbasa iti Biblia ta addan dagiti naikabil a kapitulo ken bersikulo a makatulong tapno mabirokanda dagiti impormasion a sapsapulenda, a kas kadagiti paset ti nasantuan a sursurat nga inusar ni Pablo kadagiti suratna.

Mabalin a maisaludsodmo, ‘Asino ngarud ti nangikabil kadagiti kapitulo ken bersikulo iti Biblia?’

Ti taga-England a padi a ni Stephen Langton, a nagbalin idi agangay nga Arsobispo ti Canterbury, ti pagaammo a nangbingbingay iti Biblia babaen kadagiti kapitulo. Inaramidna dayta idi agisursuro idiay University of Paris idiay France idi rugrugi ti 1200’s.

Sakbay ti panawen ni Langton, pinadas dagiti eskolar ti Biblia ti nadumaduma a pamay-an a panangbingbingay iti Biblia iti babassit a paset wenno kapitulo, a mabalin a ti kangrunaan a rason ket tapno nalaka ti agbirok iti kasapulanda nga impormasion. Panunotem no kasano kalaka ti agbirok iti maysa a paset ti Biblia no maysa a kapitulo laeng ti pangbirokanda imbes a ti intero a libro, a kas iti libro nga Isaias nga addaan iti 66 a kapitulo.

Ngem adda latta nagbalin a problema. Saan nga agpapada ti pamay-an dagiti eskolar a nangbingbingay iti Biblia. Kas pagarigan, adda nangbingay iti Ebanghelio ni Marcos iti dandani 50 a kapitulo, saan a kas iti 16 a kapitulo nga adda kadatayo ita. Idi panawen ni Langton, adda dagiti estudiante idiay Paris a naggapu iti sabali a nasion a nangitugot iti Biblia manipud iti dimmakkelanda  a lugar. Ngem no adda tukoyen dagiti mannursuro ken estudiante a paset ti Biblia, dida agsusurot no sadino iti Bibliada ti pakasarakan kadagita. Apay? Saan ngamin nga agpapada dagiti kapitulo kadagiti Bibliada.

Isu a nangaramid ni Langton iti baro a pannakabingbingay ti Biblia. “Nagustuan dagiti agbasbasa ken parakopia” ti pamay-anna, kuna ti The Book—A History of the Bible, ket “alisto a nagsaknap dayta iti intero a Europe.” Isuna ti nangikabil kadagiti kapitulo a masarakan iti kaaduan a Biblia ita.

Agarup 300 a tawen kalpasanna, iti katengngaan ti 1500’s, pinalaka pay ti sikat a French nga agim-imprenta ken eskolar a ni Robert Estienne ti panagbirok iti paset ti Biblia. Kayatna nga aginteres dagiti tattao nga agadal iti Biblia. Nabigbigna a nagpateg no agpapada ti pannakabingbingay ti Biblia iti kapitulo ken bersikulo.

Saan a ni Estienne ti naggapuan ti ideya a panangbingay iti Biblia kadagiti bersikulo. Inaramiden dayta ti dadduma. Kas pagarigan, ginasut a tawen sakbay dayta, dagiti Judio a parakopia biningayda ti intero a Hebreo a Biblia kadagiti bersikulo, ngem saan a kadagiti kapitulo. Ania ti resultana? Saan nga agpapada ti pannakabingbingayna a kas met laeng iti napasamak iti pannakaikabil dagiti kapitulo.

Nangaramid ni Estienne iti baro a pannakabingbingay iti bersikulo ti Kristiano a Griego a Kasuratan, wenno ti maaw-awagan a Baro a Tulag, sa intiponna ti dati nga adda iti Hebreo a Biblia. Idi 1553, impablaakna ti umuna a kompleto a Biblia (iti French) nga addaan kadagiti kapitulo ken bersikulo a dandani eksakto a kapada ti kaaduan a Biblia ita. Adda dagiti mangibagbaga a gapu kadagita a bersikulo, napagsisina ti linaon ti Biblia ken agparang dagitan a kasla agsasaruno a napagsisina nga ideya. Ngem alisto a tinulad dagiti agim-imprenta iti Biblia ti pamay-an ni Estienne.

Kasla simple laeng nga ideya dayta—ti panangikabil kadagiti kapitulo ken bersikulo. Gapu kadagita, tunggal bersikulo ti Biblia ket adda naidumduma nga “adresna”—a kasla zip code ti maysa a lugar. Wen, saan nga indalan ti Dios ti pannakaikabil dagiti kapitulo ken bersikulo, ken kasla saan a maibagay ti nakabingayan dagiti teksto ti Biblia no dadduma. Ngem makatulong dagita tapno nalakatayo a mabirokan dagiti teksto, ken maipakita wenno maibagatayo iti dadduma dagiti bersikulo a magusgustuantayo—no kasano nga ug-ugedantayo met dagiti sasao a kayattayo a laglagipen iti maysa a dokumento wenno libro.

Nupay makatulong ti pannakabingbingay ti Biblia babaen iti kapitulo ken bersikulo, kanayon a laglagipentayo a napateg a maawatantayo ti intero a mensahe nga inted ti Dios. Nasayaat nga iyugalim a basaen ti intero a salaysay imbes a ti laeng dadduma a bersikulo. Matulongannaka dayta tapno mas makabesadom ti ‘nasantuan a sursurat, a mamagsirib kenka maipaay iti pannakaisalakan.’—2 Timoteo 3:15.