‘Daytoy ti Agserbi a Panglaglagip Maipaay Kadakayo’
“Daytoy nga aldaw masapul nga agserbi a kas panglaglagip maipaay kadakayo, ket masapul a rambakanyo dayta kas piesta ken Jehova.”—EX. 12:14.
1, 2. Ania nga anibersario ti rumbeng a paginteresan ti amin a Kristiano, ken apay?
ANIA ti dagus a mapanunotmo no mangngegmo ti sao nga anibersario? Mabalin a mapanunot ti maysa a naasawaan ti anibersario ti kasarna. Para iti dadduma, mabalin a mapanunotda ti nakallalagip a pasamak iti pagilianda, kas iti aldaw ti independensiana. Ngem adda kadi ammom nga anibersario a nasuroken a 3,500 a tawen a selselebraran ti maysa a nasion?
2 Isu dayta ti Paskua. Dayta ti mangipalagip iti pannakawayawaya ti nagkauna nga Israel manipud pannakaadipenda idiay Egipto. Napateg koma kenka dayta a pasamak. Apay? Gapu ta apektaranna ti sumagmamano a napapateg nga aspeto ti biagmo. Nupay kasta, mabalin a maikunam, ‘Ngem dagiti laeng Judio ti mangselselebrar iti Paskua, isu nga apay koma a paginteresak dayta?’ Masarakan ti sungbat iti daytoy a napateg a sasao: “Ni Kristo a paskuatayo naisakripision.” (1 Cor. 5:7) Tapno matarusantayo ti kaipapanan dayta, masapul nga ammuentayo dagiti detalye maipapan iti Paskua dagiti Judio ken no ania ti nakainaiganna iti bilin a naited iti amin a Kristiano.
APAY NGA ADDA PASKUA?
3, 4. Ania ti napasamak sakbay ti umuna a Paskua?
3 Iti intero a lubong, ginasut a milion a tattao a saan a Judio ti makaammo iti napasamak sakbay ti umuna a Paskua. Mabalin a nabasada dayta iti Exodo a libro ti Biblia, nayestoria kadakuada, wenno nabuyada iti maysa a pelikula.
4 Nabayagen a maad-adipen dagiti Israelita iti Egipto idi imbaon ni Jehova da Moises ken Aaron tapno kiddawenda ken Faraon a wayawayaanna ti Israel. Ngem nagkedked ti natangsit nga agturay ti Egipto, isu a nangipagteng ni Jehova iti agsasaruno a saplit. Kamaudiananna, impaay ti Dios ti maikasangapulo a saplit, ti ipapatay ti inauna nga annak dagiti Egipcio, isu nga inkeddeng ni Faraon a palubosanna dagiti Israelita.—Ex. 1:11; 3:9, 10; 5:1, 2; 11:1, 5.
5. Ania ti masapul nga aramiden dagiti Israelita sakbay a mawayawayaanda? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti artikulo.)
5 Ngem ania ti masapul nga aramiden dagiti Israelita sakbay a mawayawayaanda? Tawen 1513 B.C.E. idi iti bulan nga Abib, a naawagan idi agangay iti Nisan. * Imbaga ti Dios nga iti maika-10 nga aldaw dayta a bulan, masapul nga agsagana dagiti Israelita para iti Nisan 14. Ti aldaw dagiti Hebreo ket mangrugi iti ilelennek ti init agingga iti sumaruno nga ilelennekna. Iti Nisan 14, masapul a mangparti ti tunggal pamilia iti maysa a kalakian a karnero (wenno kalding) sa iwarsida ti dadduma a darana kadagiti hamba ti ridaw. (Ex. 12:3-7, 22, 23) Kanenda ti natuno a kordero, di nalebaduraan a tinapay, ken ti sumagmamano a yerba. Lumabas ti anghel ti Dios ket papatayenna dagiti amin nga inauna iti Egipto, ngem masalakniban dagiti natulnog nga Israelita, ket kalpasanna nawayadan a pumanaw.—Ex. 12:8-13, 29-32.
6. Apay a masapul a tinawen a selebraran dagiti Israelita ti Paskua?
6 Masapul a laglagipen dagiti Israelita ti aldaw a pannakawayawayada manipud Egipto. Imbilin kadakuada ti Dios: “Daytoy nga aldaw masapul nga agserbi a kas panglaglagip maipaay kadakayo, ket masapul a rambakanyo dayta kas piesta ken Jehova iti intero a kapkaputotanyo. Kas paglintegan agingga iti tiempo a di nakedngan rebbeng a rambakanyo.” Kalpasan a maselebraran ti Paskua iti Nisan 14, selebraranda met ti sumaruno a pito nga aldaw a piesta a naawagan iti Piesta dagiti Di Pinaalsa a Tinapay. Dayta nga intero a walo nga aldaw a selebrasion ket maawagan met iti Paskua. (Ex. 12:14-17; Luc. 22:1; Juan 18:28; 19:14) Maysa ti Paskua kadagiti piesta (“anibersario,” The Bible in Living English) a masapul a selebraran dagiti Hebreo iti tunggal tawen.—2 Cron. 8:13.
7. Ania a baro nga okasion ti imbilin ni Jesus nga angayen dagiti pasurotna?
7 Yantangay Judio ni Jesus ken dagiti apostolna ken addada iti sidong ti Mosaiko a Linteg, rinambakanda ti tinawen a Paskua. (Mat. 26:17-19) Iti maudi a panangselebrarda iti dayta, inrugi ni Jesus ti baro nga okasion a masapul a tinawen nga angayen dagiti pasurotna—ti Pangrabii ti Apo. Ngem ania nga aldaw nga angayenda dayta?
ANIA NGA ALDAW A MAANGAY TI PANGRABII TI APO?
8. Ania a saludsod ti mabalin a tumaud maipapan iti Paskua ken ti Pangrabii ti Apo?
8 Inrugi ni Jesus ti Pangrabii ti Apo kalpasan unay ti panangselebrarna iti Paskua a kaduana dagiti apostolna, isu a maymaysa nga aldaw ti pannakaangay dagitoy nga okasion. Ngem madlawmo siguro a ti petsa a panangselebrar ita dagiti Judio iti Paskua ket naiduma iti maysa wenno ad-adu pay nga aldaw no idilig iti panangangaytayo iti Memorial ti ipapatay ni Kristo. Apay? Maammuantay ti sungbat iti bilin ti Dios kadagiti Israelita maipapan iti panangrugi ti Paskua. Kalpasan nga imbaga ni Moises a ti kordero “partiento ti intero a kongregasion ti gimong ti Israel,” espesipiko nga imbagana no ania a paset ti aldaw ti Nisan 14 nga aramidenda dayta.—Basaen ti Exodo 12:5, 6.
9. Sigun iti Exodo 12:6, kaano a maparti ti kordero para iti Paskua? (Kitaen met ti kahon nga “Ania a Paset ti Aldaw?”)
9 Sigun iti publikasion a The Pentateuch and Haftorahs, kuna ti Exodo 12:6 a masapul a maparti ti kordero iti “nagbaetan ti dua a rabii.” Kasta a mismo ti inusar ti dadduma a bersion ti Biblia. Ti dadduma a bersion impatarusda dayta kas “iti rabii” (Ti Biblia) ken “iti karabiyan” (Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia). Isu a maparti ti kordero no limneken ti init ngem saan pay a simmipnget, iti rugi ti Nisan 14.
10. Sigun iti dadduma, kaano a naparti ti kordero, ngem ania a saludsod ti tumaud?
10 Idi agangay, impagarup ti dadduma a Judio nga adu nga oras ti mabusbos iti pannakaparti ti amin a kordero a naipan idiay templo. Isu a kunada a ti Exodo 12:6 ket tumukoy iti ngudo ti Nisan 14, manipud iti panagbaba ti init (kalpasan ti tengnga ti aldaw) agingga iti ilelennekna. Ngem no kasta ti kaipapananna, kaano ngarud a kanenda ti kordero? Sigun ken Propesor Jonathan Klawans, maysa nga eksperto ti nagkauna a Judaismo, kinnanda dayta iti Nisan 15. Ngem binigbigna nga awan ti kasta a dinakamat ti libro nga Exodo. Kunana pay nga awan ti ibagbaga ti sursurat dagiti rabbi no kasano a naselebraran ti Paskua sakbay ti pannakadadael ti templo idi 70 C.E.
11. (a) Ania ti napasamak ken Jesus iti aldaw ti Paskua idi 33 C.E.? (b) Apay a ti Nisan 15 idi 33 C.E. ket naawagan iti “naindaklan” a Sabbath? (Kitaen ti footnote.)
11 Ania ngarud nga aldaw a nakan ti taraon para iti Paskua idi 33 C.E.? Idi Nisan 13, idi asidegen a ‘maisakripisio ti maparti iti paskua,’ kinuna ni Jesus kada Pedro ken Juan: “Inkayo ket isaganayo ti paskua maipaay kadatayo tapno mangantayo.” (Luc. 22:7, 8) “Iti kamaudiananna . . . dimteng ti oras” para iti pannangan ti Paskua, kalpasan ti ilelennek ti init idi Nisan 14, Huebes ti rabii. Kinnan ni Jesus ken dagiti apostolna ti taraon para iti Paskua, sa inrugina ti Pangrabii ti Apo. (Luc. 22:14, 15) Naaresto ni Jesus ken nabista iti dayta met laeng a rabii. Nailansa iti agarup tengnga ti aldaw ti Nisan 14, ket natay kamalmanna. (Juan 19:14) Gapuna, ‘ni Kristo a paskuatayo ket naisakripisio’ iti isu met la nga aldaw a pannakaparti ti kordero a para iti Paskua. (1 Cor. 5:7; 11:23; Mat. 26:2) Naitabon ni Jesus iti panagngudo dayta nga aldaw—sakbay a nangrugi ti Nisan 15. *—Lev. 23:5-7; Luc. 23:54.
DAGITI MASURSUROTAYO ITI “PANGLAGLAGIP”
12, 13. Kasano a karaman dagiti Judio nga ubbing iti selebrasion ti Paskua?
12 Subliantayo ti umuna a Paskua a naangay idiay Egipto. Kinuna ni Moises a rumbeng a rambakan ti ili ti Dios ti Paskua “agingga iti tiempo a di nakedngan.” Kas paset ti tinawen a selebrasion, mabalin a damagen idi dagiti annak kadagiti nagannakda no ania ti kaipapanan dayta nga okasion. (Basaen ti Exodo 12:24-27; Deut. 6:20-23) Gapuna, ti Paskua ket maysa a “panglaglagip” a pakasursuruan uray dagiti ubbing.—Ex. 12:14.
13 Kadagiti simmaruno a kaputotan, impaganetget dagiti Israelita kadagiti annakda dagiti napateg a masursuro iti Paskua. Ti maysa kadagita ket ti pannakabalin ni Jehova a mangsalaknib kadagiti agdaydayaw kenkuana. Ni Jehova ket pudpudno ken sibibiag a Dios a maseknan ken mangsalaknib iti ilina. Pinaneknekanna daytoy idi sinalaknibanna dagiti inauna nga annak dagiti Israelita “idi sinaplitna dagiti Egipcio.”
14. Ania a leksion maipapan iti Paskua ti mabalin nga isuro dagiti Kristiano a nagannak kadagiti annakda?
14 Kas maysa a Kristiano a nagannak, saanen a kasapulan a tinawen nga isalaysaymo ti maipapan iti Paskua kadagiti annakmo. Ngem isursurom kadi met laeng kadakuada ti leksion a ti Dios salsalaknibanna ti ilina? Makitkitada kadi a kombinsidoka a salsalakniban ni Jehova ti ilina agingga ita? (Sal. 27:11; Isa. 12:2) Ken isursurom kadi daytoy a leksion babaen ti siraragsak a pannakisaritam kadakuada imbes a kasla leklektiuram ida? No isurom dayta iti pamiliam, ad-addanto nga agtalekda ken Jehova.
Ania dagiti leksion a mabalin nga isuroyo kadagiti annakyo maipapan iti Paskua? (Kitaen ti parapo 14)
15, 16. Ania ti masursurotayo maipapan ken Jehova mainaig iti Paskua ken iti salaysay ti Exodo?
15 Ti sabali pay a masursurotayo iti Paskua ket kabaelan ni Jehova nga ispalen ti ilina. Panunotem laengen ti napasamak idi inispalna dagiti Israelita manipud Egipto. Inturongna ida iti Nalabaga a Baybay babaen iti munmon nga ulep ken munmon nga apuy. Naimatanganda ti panangbisngayna iti danum ti baybay a nagbalin a kasla dadakkel a pader iti agsumbangir a sikiganda. Kalpasanna, nagnada iti lansad ti baybay. Idi nakaballasiwdan a sitatalged, nakitada ti panagdissuor ti dandanum kadagiti buyot ti Egipto. Inyebkas ngarud dagiti naispal nga Israelita: “Bay-anyo a kantaak ni Jehova . . . Ti kabalio ken ti nakasakay iti dayta intapuakna iti baybay. Ti pigsak ken pannakabalinko isu ni Jah, yantangay isu agserbi iti pannakaisalakanko.”—Ex. 13:14, 21, 22; 15:1, 2; Sal. 136:11-15.
16 No adda annakmo, tultulongam kadi ida nga agtalek ken Jehova kas Manangispal? Makitkitada kadi iti sasao ken iti desisionmo nga agtaltalekka ken Jehova? Mabalin nga iramanmo a pagsasaritaan iti Panagdaydayaw ti Pamiliayo ti mabasa iti Exodo kapitulo 12-15 ken ipaganetgetmo no kasano nga inispal ni Jehova ti ilina. Mabalin met nga inayonmo dayta a punto iti panangusigyo iti Aramid 7:30-36 wenno iti Daniel 3:16-18, 26-28. Wen, ubbing man wenno natataengan, masapul nga agtalek a ni Jehova ket Manangispal agingga ita. No kasano nga inispalna ti ilina idi panawen ni Moises, ispalennatayto met iti masanguanan.—Basaen ti 1 Tesalonica 1:9, 10.
LAGLAGIPENTAYO KOMA
17, 18. Apay a napatpateg ti dara ni Jesus ngem iti dara ti kordero iti Paskua?
17 Dagiti pudno a Kristiano saanda a selselebraran ti Paskua. Dayta nga anibersario ket paset ti Mosaiko a Linteg, ket awantayon iti sidong dayta a Linteg. (Roma 10:4; Col. 2:13-16) Ngem adda sabali nga okasion a napateg kadatayo, ti ipapatay ti Anak ti Dios. Nupay kasta, adu ti masursurotayo iti dadduma nga aspeto ti selebrasion ti Paskua a nairugi idiay Egipto.
18 Ti dara ti kordero a naiwarsi kadagiti hamba ti ruangan ti nangispal iti biag dagiti inauna nga annak dagiti Israelita. Ita, saantayon nga agidatdaton iti Dios kadagiti animal a sakripisio—iti man aldaw ti Paskua wenno iti dadduma pay a gundaway. Ngem adda nasaysayaat a sakripisio a naan-anay a makataginayon iti biag. Nagsurat ni apostol Pablo maipapan iti “kongregasion dagiti inauna a naipasalistan iti langlangit.” Ti biag dagitoy a napulotan a Kristiano ket naispal babaen ti “dara a pangwarsi,” ti dara ni Jesus. (Heb. 12:23, 24) Agpannuray met iti dara ni Kristo ti namnama dagiti Kristiano nga agbiag nga agnanayon ditoy daga. Dida koma liplipatan daytoy a kari: “Babaen kenkuana addaantayo iti pannakaluk-at babaen ti subbot baeten iti dara dayta, wen, ti pannakapakawan dagiti labsingtayo, maitunos iti kinabaknang ti di kaikarian a kinamanangngaasina.”—Efe. 1:7.
19. Kasano a ti wagas ti ipapatay ni Jesus mapabilegna ti panagtalektayo iti padto ti Biblia?
19 Idi naparti ti kordero a para iti Paskua, naibaga kadagiti Israelita a saanda a tukkolen ti aniaman a tulangna. (Ex. 12:46; Num. 9:11, 12) Ania met ti napasamak iti tultulang ti “Kordero ti Dios” a nagserbi kas subbot? (Juan 1:29) Nailansa ni Jesus iti tengnga ti dua a kriminal. Indawat dagiti Judio ken Pilato a matukkol ti tultulang dagiti nailansa a lallaki. Daytoy ti mangpapartak iti ipapatayda tapno saan a mabaybay-an a nakabitin dagiti bangkayda iti Nisan 15, a maysa a doble a Sabbath. Tinukkol dagiti soldado ti saksaka dagiti dua a nailansa a kriminal, “ngem idi dumtengda ken Jesus, gapu ta nakitada a natayen, saanda a tinukkol dagiti sakana.” (Juan 19:31-34) Maitunos dayta iti naaramid iti kordero a para iti Paskua, isu a daytoy a kordero ket arigna “anniniwan” ti banag a mapasamak iti Nisan 14, 33 C.E. (Heb. 10:1) Kasta met, dayta a napasamak ken Jesus ket kaitungpalan ti sasao iti Salmo 34:20, a rumbeng a mangpabileg iti panagtalektayo iti padto ti Biblia.
20. Ania ti maysa a nagdumaan ti Paskua ken ti Pangrabii ti Apo?
20 Ngem adda dagiti nagdumaan ti Paskua ken ti Pangrabii ti Apo. Kas pagarigan, kanen dagiti Israelita ti lasag ti karnero ngem saanda nga inumen ti darana. Naiduma dayta iti imbilin ni Jesus kadagiti adalanna. Imbagana a dagidiay makipagturay iti “pagarian ti Dios” rumbeng a kanenda ti tinapay ken inumenda ti arak a mangirepresentar iti lasag ken darana. Usigentayo ti kanayonan a detalye maipapan iti dayta iti sumaruno nga artikulo.—Mar. 14:22-25.
21. Apay a masapul nga agbalintayo a pamiliar iti Paskua?
21 Ti Paskua ket maysa a napateg nga okasion iti pakasaritaan ti Israel, ken adu a leksion ti masursurotayo iti dayta. Isu a nupay ti Paskua ket “panglaglagip” maipaay kadagiti Judio, masapul a pamiliartayo iti dayta kas Kristiano ken ipapusotayo ti napapateg a leksion a maadaltayo iti dayta bilang paset ti ‘intero a Kasuratan nga impaltiing ti Dios.’—2 Tim. 3:16.
^ par. 5 Ti umuna a bulan iti kalendario dagiti Hebreo ket maawagan iti Abib, ngem naawagan dayta iti Nisan idi nagsubli dagiti Israelita manipud pannakaidestieroda idiay Babilonia. Iti daytoy nga artikulo, usarenmi ti Nisan.
^ par. 11 Ti aldaw kalpasan ti Paskua, ti Nisan 15, ket isu ti umuna nga aldaw ti Piesta dagiti Di Pinaalsa a Tinapay ken kanayon a maysa a sabbath. Idi 33 C.E., ti Nisan 15 ket naitumpong iti linawas a Sabbath (Sabado). Gapu ta nagrana ti dua a Sabbath, naawagan daydi nga aldaw iti “naindaklan” a Sabbath.—Basaen ti Juan 19:31, 42.
