NAGSAKNAP dagita a pattapatta kadagiti naglabas a tawen, a ti maysa a makagapu ket ti panangitandudo dagiti nalatak a pelikula ken nobela. Malaksid iti parparbo nga estoria, adu met a libro ken artikulo ti nangitampok kadagiti apokripa a sursurat * manipud maikadua ken maikatlo a siglo K.P. Ipalgak kano dagita a sursurat dagiti detalye maipapan ken Jesus a naikkat kadagiti Ebanghelio. Umiso ngata dagita? Masiguradotayo kadi nga ibaga kadatayo ti Biblia ti intero ken pudpudno a pakasaritaan ni Jesus?

Tapno masungbatantayo dagita a saludsod, makatulong no usigentayo ti tallo a nagpateg a punto. Umuna, kasapulan nga ammuentayo dagiti  napateg nga impormasion maipapan kadagiti lallaki a nangisurat kadagiti Ebanghelio ken no kaano nga insuratda dagita. Maikadua, masapul nga ammuentayo no siasino ti nangikeddeng no ania laeng ti mairaman iti Kasuratan ken no kasano. Maikatlo, kasapulan a maammuantayo ti sumagmamano a pakasaritaan dagiti apokripa a sursurat ken no kasano a naiduma dagita kadagiti kanonikal a sursurat. *

Sigun kadagiti dadduma a reperensia, naisuraten ti Ebanghelio ni Mateo idi agarup 41 K.P., walo a tawen kalpasan ti ipapatay ni Kristo. Adu nga eskolar ti mangipapan a naladladaw ti pannakaisurat dagita, ngem nagtutunos ti imbagada a naisurat ti amin a libro ti Kristiano a Griego a Kasuratan kabayatan ti umuna a siglo K.P.

Sibibiag pay laeng idi dagiti nakaimatang iti panagbiag, ipapatay, ken panagungar ni Jesus isu a kabaelanda a patalgedan dagiti salaysay ti Ebanghelio. Nalakada la nga ibutaktak no adda aniaman a di umiso nga impormasion. Imbaga ni Propesor F. F. Bruce: “Ti maysa kadagiti nabileg a pakagutugotan iti panangasaba idi dagiti orihinal nga apostol isu ti pannakisaritada kadagiti banag nga ammo dagiti agdengdengngeg. Saanda laeng a kinuna, ‘Saksikami kadagita a banag,’ no di ket kinunada, ‘kas iti pagaammoyo met a mismo’ (Aramid 2:22).”

Siasino dagiti mannurat iti Kristiano a Griego a Kasuratan? Karaman ti dadduma kadagiti 12 nga apostol ni Jesus. Dagitoy ken ti dadduma pay a mannurat ti Biblia, kas ken Santiago, Judas, ken nalabit ni Marcos, presenteda idi nabuangay ti kongregasion Kristiano iti aldaw ti Pentecostes idi 33 K.P. Amin dagita a mannurat a pakairamanan ni Pablo ket nakikaykaysa iti damo a bagi a manarawidwid iti nagkauna a kongregasion Kristiano. Dayta a bagi ket buklen dagiti apostol ken panglakayen idiay Jerusalem.—Aramid 15:2, 6, 12-14, 22; Galacia 2:7-10.

Imbilin ni Jesus kadagiti pasurotna nga itultuloyda ti inrugina a panangasaba ken panangisuro. (Mateo 28:19, 20) Kinunana pay: “Ti agimdeng kadakayo agimdeng met kaniak.” (Lucas 10:16) Kanayonanna, inkarina a ti nasantuan nga espiritu ti Dios wenno aktibo a puersa ti mangted kadakuada iti bileg tapno maaramidanda dayta a trabaho. Nabatad ngarud a bembendisionan ti nasantuan nga espiritu ti Dios dagiti apostol wenno dagiti nasinged a katrabahuanda. Gapuna, no adda sursurat nga aggapu kadakuada, sidadaan nga awaten dagiti nagkauna a Kristiano dagita a surat kas liblibro nga addaan autoridad.

Dadduma a mannurat ti Biblia pasingkedanda a dagiti padada a mannurat ket addaan iti autoridad ken pinaltiingan ti Dios. Kas pagarigan, tinukoy ni apostol Pedro dagiti surat ni Pablo ken imbilangna dagita kas paset ti “dadduma a Kasuratan.” (2 Pedro 3:15, 16) Iti biang met ni Pablo, binigbigna a ti Dios pinaltiinganna dagiti apostol ken dadduma a propeta a Kristiano.—Efeso 3:5.

Gapuna, nabatad a mapagtalkan ken autentiko dagiti naisalaysay iti Ebanghelio. Saan la a basta sarsarita wenno sariugma dagita. Siaannad a nairekord dagita a salaysay, a naibatay iti imbaga dagiti aktual a nakakita ken insurat dagiti lallaki nga inwanwan ti nasantuan nga espiritu ti Dios.

Sigun iti dadduma nga autor, sumagmamano a siglo kalpasan dagiti pasamak a naisalaysay iti Kristiano a Griego a Kasuratan, maysa a naturay a relihion nga impasdek ni Emperador Constantino ti nangikeddeng no ania dagiti mairaman iti dayta a Kasuratan. Ngem saan a kasta ti ipakita ti kinapudno.

Kas pagarigan, usigem ti kinuna ti Propesor ti Church History a ni Oskar Skarsaune: “Saan a ti aniaman a konsilio ti simbaan wenno asinoman nga indibidual ti nangikeddeng no ania ti mairaman wenno saan a mairaman a sursurat iti Baro a Tulag . . . Agminar ken maitutop unay ti pagibatayan: Ti naibilang a mapagtalkan a sursurat manipud idi umuna a siglo K.P. ket dagiti laeng  pagaammo nga insurat dagiti apostol wenno dagiti katrabahuanda. Saan a nairaman ti dadduma a sursurat wenno makunkuna nga ebanghelio a naisurat kalpasan dayta a siglo . . . Nabayagen a nakompleto dayta a proseso sakbay pay ti tiempo ni Constantino ken sakbay pay ti panangipasdekna iti naturay a relihion. Ti relihion dagiti martir, saan ket a ti naturay a relihion, ti nangikeddeng no ania ti mairaman iti Baro a Tulag.”

Maipapan iti dayta, kastoy ti inkomento ni Ken Berding, maysa a propesor a naipamaysa iti panangadal iti Kristiano a Griego a Kasuratan: “Saan a ti relihion ti nangikeddeng no ania ti mairaman iti Kasuratan. Ad-adda a maitutop no kunaen a ti relihion ti nangbigbig kadagiti libro a kanayon nga imbilang dagiti Kristiano kas Sao ti Dios.”

Nupay kasta, bukbukod kadi nga inkeddeng dagiti napakumbaba a Kristiano idi umuna a siglo no ania a sursurat ti mairaman iti Kasuratan? Ibaga kadatayo ti Biblia nga adda napatpateg ken nabilbileg a puersa a nagtignay iti likudan dayta.

Sigun iti Biblia, ti “panangilasin iti naipaltiing a sasao” ti maysa kadagiti namilagruan nga insagut ti espiritu bayat dagiti immuna a dekada ti kongregasion Kristiano. (1 Corinto 12:4, 10) Dadduma kadagiti Kristiano idi ti naipaayan ngarud iti saan a gagangay nga abilidad a mangilasin no ania laeng dagiti sasao a talaga nga impaltiing ti Dios. Gapuna, makapagtalek dagiti Kristiano ita a naipaltiing dagiti Kasuratan a nairaman iti Biblia.

Nalawag ngarud nga idi pay umuna a siglo a naikeddeng no ania ti mairaman iti Kasuratan babaen ti panangiwanwan ti nasantuan nga espiritu. Idi maudi a paset ti maikadua a siglo K.P., adda dagiti mannurat a nagkomento maipapan iti kinaautentiko dagiti libro ti Biblia. Ngem saan a dagita a mannurat ti nangikeddeng no ania ti mairaman iti Kasuratan. Pinasingkedanda laeng dagiti sursurat nga inakseptaren ti Dios babaen kadagiti pannakabagina nga inwanwan ti nasantuan nga espirituna.

Dagiti nagkauna a manuskrito mangipaayda met iti nabileg a pammatalged nga umiso dagiti nairaman iti Kasuratan a bigbigbigen ti kaaduan ita. Ti Griego a Kasuratan ket addaan iti nasurok a 5,000 a manuskrito iti orihinal a lenguahe. Karaman iti dayta ti dadduma a manuskrito idi maikadua ken maikatlo a siglo. Dagita a manuskrito, saan ket a dagiti apokripa a sursurat, ti naibilang idi kas autentiko kabayatan ti nagkauna a siglo K.P. Dagita ngarud ti nakopia ken naiwaras a sisasaknap.

Nupay kasta, ti mismo a linaon ti Kasuratan ti kapatgan a mangpaneknek nga autentiko dayta.  Maitunos dagiti kanonikal a sursurat iti “pagtuladan iti makapasalun-at a sasao” a masarakantayo iti intero a Biblia. (2 Timoteo 1:13) Iparparegta dagita kadagiti managbasa nga ayaten, dayawen, ken pagserbianda ni Jehova. Mamakdaar met dagita maibusor iti an-anito, demonismo, ken panagdayaw kadagiti parsua. Umiso ti salaysay dagita no iti historia ken naglaon iti pudno a padto. Kasta met, iparparegta dagita kadagiti managbasa nga ayatenda ti padada a tattao. Kasta ti nakaidumaan dagiti libro iti Kristiano a Griego a Kasuratan. Maibaga aya ti kasta kadagiti apokripa a sursurat?

Naiduma unay dagiti apokripa a sursurat kadagiti kanonikal a sursurat. Saan a kas kadagiti kanonikal a sursurat, sa la naisurat dagiti apokripa a libro idi ngalay ti maikadua a siglo. Dagiti kapanunotan nga iyallatiw dagita maipapan ken Jesus ken iti Kristianidad ket saan a maitunos iti naipaltiing a Kasuratan.

Kas pagarigan, naglaon ti apokripa a Gospel of Thomas iti adu a karkarna nga ebkas maipapan ken Jesus, kas iti panangibagana a ni Jesus ket pinagbalinna a lalaki ni Maria tapno makastrek iti Pagarian ti langit. Ti Infancy Gospel of Thomas deskribirenna ti agtutubo a ni Jesus kas managpudpudot nga ubing nga inggagarana a pinapatay ti padana nga ubing. Ti apokripa nga Acts of Paul ken Acts of Petera ipaganetgetda ti di pulos pannakidenna ken ipakitada pay a gutgutugoten dagiti apostol dagiti babbai a makisinada kadagiti asawada. Ti Gospel of Judas iladawanna ni Jesus a mangkatkatawa kadagiti adalanna gapu iti panagkararagda iti Dios para iti pannangan. Dagita a kapanunotan ket maikontra iti sagudayen dagiti kanonikal a libro.—Marcos 14:22; 1 Corinto 7:3-5; Galacia 3:28; Hebreo 7:26.

Adu kadagiti apokripa a sursurat ti mangipabigbig iti patpatien dagiti Gnostic, a mamati a saan a nasayaat a Dios ti Namarsua a ni Jehova. Patienda pay a saan a literal ti panagungar, a dakes ti amin a pisikal a banag, ken ni Satanas ti namunganay iti panagasawa ken panagpaadu.

Adu nga apokripa a libro ti nangikuna a nagadawda kadagiti karakter ti Biblia ngem saan nga agpayso dayta. Adda kadi panagkukumplot tapno maikkat dagita a libro manipud iti Biblia? Kinuna ni M. R. James, maysa nga eksperto maipapan iti apokripa: “Nalawag nga awan ti asinoman a nangikkat kadagita manipud iti Baro a Tulag: talaga ketdi a saanda a paset ti Kasuratan.”

Iti kanonikal a sursurat, adu ti pakdaar maipapan iti mapaspasungadan nga apostasia a mangtulaw iti kongregasion Kristiano. Kinapudnona, nangrugin dayta nga apostasia idi umuna a siglo, ngem linapdan dagiti apostol ti panagsaknapna. (Aramid 20:30; 2 Tesalonica 2:3, 6, 7; 1 Timoteo 4:1-3; 2 Pedro 2:1; 1 Juan 2:18, 19; 4:1-3) Imbutaktak dagita a pakdaar ti maipapan kadagiti sursurat a nangrugi a nagraira kalpasan ti ipapatay dagiti apostol, dagiti sursurat a maisupadi kadagiti insuro ni Jesus.

Agpayso a daan dagita nga apokripa a dokumento isu a napateg dagita iti dadduma nga eskolar ken historiador. Ngem usigem: Ipapanmon nga urnongen dagiti eskolar dagiti saan a mapagtalkan a sursurat a nayimprenta iti kaaldawantayo, a nalabit alaenda dagita kadagiti magasin ti sarsarita ken publikasion dagiti panatiko a relihioso a kulto, ket selioanda dagita sada ipan iti natalged a pagidulinan. Ti kadi panaglabas ti panawen ti mamagbalin kadagita a sursurat nga umiso ken mapagtalkan? Kalpasan ti 1,700 a tawen, dagiti kadi inuulbod ken awan mamaayna a naisurat kadagita a papel ket agbalin a pudno gapu laeng ta daan unayen dagiti dokumento?

Siempre saan! Umasping iti dayta ti ibagbagada nga inasawa ni Jesus ni Maria Magdalena ken iti dadduma pay a karkarna a sasao kadagiti apokripa a libro. Apay koma nga agtalektayo kadagiti kasta a di mapagpiaran a gubuayan ti impormasion, nangnangruna no adda kadatayon ti mismo a mapagpiaran? Amin a kayat ti Dios a maammuantayo maipapan iti Anakna ket adda iti Biblia—ti rekord a mapagtalkantayo.