Akèh wong setuju nèk ana perbuatan sing jelas-jelas dianggep bener utawa salah. Misalé, matèni, memperkosa, lan pelècèhan anak kuwi dianggep perbuatan sing salah, lan nèk apikan, ora mbédak-mbédakké, lan perduli kuwi dianggep perbuatan sing apik. Tapi ing beberapa hal liyané, misalé soal sèks, kejujuran, utawa ndhidhik anak, akèh wong mikir nèk ora ana keputusan sing bener utawa salah soal kuwi. Keputusan apa waé ora masalah. Wong-wong kerep-kerepé nggawé keputusan soal kuwi berdasarkan perasaané dhéwé lan pandhangané wong liya. Apa kuwi mémang selalu bener?

Awaké dhéwé kerep nggawé keputusan berdasarkan perasaan, utawa menurut apa sing dianggep bener lan salah. Kuwi sing disebut hati nurani, lan kuwi wis diduwèni kèt lair. (Roma 2:​14, 15) Bahkan cah cilik wis isa ngerti endi tingkah laku sing apik lan ora apik, terus isa ngrasa bersalah nèk tingkah lakuné ora apik. Pas wis tambah gedhé, awaké dhéwé belajar soal apa sing bener lan sing salah saka wong tuwa, guru, lingkungan, agama, lan budaya. Hati nurani bakal ngarahké bèn awaké dhéwé nggawé keputusan sing sesuai karo sing wis dipelajari kuwi.

Merga nduwé hati nurani, awaké dhéwé tergerak kanggo melakukan sesuatu sing dianggep bener, misalé nduduhké rasa mesakké, perduli, ora mbédak-mbédakké, lan menghargai wong liya. Awaké dhéwé ya ora bakal melakukan sesuatu sing dianggep salah, misalé perbuatan sing isa nggawé wong liya sedhih utawa sing nggawé awaké dhéwé isin.

Apa perasaané awaké dhéwé selalu bener? Pas isih enom, Garrick ngrasa nèk isa bébas ngapa waé sesuai sing dikarepké lan sing menurut dhèwèké bener. Tapi ternyata hasilé ora apik. Dhèwèké dadi wong sing bejat, seneng nganggo narkoba, mabuk-mabukan, lan kasar.

Sakliyané berdasarkan perasaan, awaké dhéwé ya kerep nggawé keputusan berdasarkan pandhangané wong liya. Kuwi mémang ana manfaaté. Awaké dhéwé dadi isa belajar saka pengalaman lan naséhaté wong liya. Terus ya bakal diajèni keluarga, kanca, lan wong liya nèk melakukan sesuatu sing menurut meréka bener.

Apa pandhangané wong liya selalu bener? Pas isih enom, Priscila hubungan sèks sakdurungé nikah merga mèlu-mèlu kancané. Tapi, akhiré dhèwèké sadhar nèk melakukan sesuatu mung merga wong liya nganggep kuwi ora apa-apa malah marakké ora bahagia. Dhèwèké ngomong, ”Aku ngrasakké dhéwé nèk mèlu-mèlu perbuatané wong liya kuwi hasilé ora apik. Aku nggawé keputusan sing salah lan ngrasakké akibaté.”

Wektu nggawé keputusan, mémang butuh pertimbangan lan mikirké pandhangané wong liya. Tapi nèk mung mikirké perasaané dhéwé lan pandhangané wong liya, hasilé ora selalu apik. Wektu nggawé keputusan, awaké dhéwé kan ora ngerti hasilé mengko piyé. Mulané isa waé keputusan kuwi salah lan akibaté ora apik kanggo awaké dhéwé utawa wong liya. (Wulang Bebasan 14:12) Pandhangané awaké dhéwé lan wong liya ora selalu bener, terus ya isa berubah. Misalé, perbuatan sing mbiyèn dianggep salah saiki ora masalah, utawa perbuatan sing mbiyèn dianggep apik saiki dianggep ora apik.

Lha terus kanggo nentokké sing bener lan sing salah kuwi dhasaré apa? Apa ana tuntunan sing isa dipercaya lan sing hasilé apik?

Untungé ana tuntunan sing isa dipercaya lan ora berubah-ubah. Tuntunan kuwi cocog kanggo sapa waé lan isa ditrapké ing endi waé. Ing artikel berikuté bakal dirembug tuntunan kanggo nentokké sing bener lan sing salah kuwi ana ing endi.