•  Ũndũ Mbivilia yaasya

•  Mũndũ mũka ũtesĩ mũndũũme aĩ atonya kũsyaa ata?

•  Kĩtumi kya mũndũ mũka ũtesĩ mũndũũme kũsyaa kyaĩ kyaũ?

•  We Meli aendeeie kwĩthĩwa atesĩ mũndũũme?

•  Yo kũsyawa kwa Yesũ nĩ mũndũ mũka ũteesĩ mũndũũme kwonanasya kana Meli aitavie ate na naĩ o na ĩmwe?

•  Yo twaĩle kwĩthĩwa na woni mwaũ ĩũlũ wa Meli?

 Mbivilia yaasya kana Meli, inyia wa Yesũ, aĩ na kĩanda kya mwanya kya kũmũsyaa Yesũ o na atesĩ mũndũũme. Mbivilia nĩyawetete ĩũlũ wa kyama kĩu kyeekĩkie wathaninĩ ũla wĩ ĩvukunĩ ya Isaia, na nĩsyokete ĩkaelesya ũndũ wathani ũsu weanĩiwʼe ĩvukunĩ ya ũvoo mũseo ya Mathayo na ya Luka.

 Wathaninĩ ũla wawetete ĩũlũ wa kumĩla kwa Masia, Isaia athanie asya: “Sisyai, Mwĩĩtu mũtheu akaitava, na kũsyaa kavĩsĩ.” (Isaia 7:14) Mũandĩki wa ĩvuku ya ũvoo mũseo ya Mathayo, nĩwaveveewe kũtũmĩa wathani wa Isaia kũandĩka ĩũlũ wa ũndũ Meli waitavie ĩvu ya Yesũ. Ĩtina wa kũweta kana Meli aĩ mũito kwa nzĩa ya kyama, Mathayo ongeleeile kwasya atĩĩ: “Kwa wʼo, maũndũ asu onthe meethĩiwe nĩ kana ndeto ila Yeova ũneenete kwĩsĩla mwathani wake ianĩe. Aĩtye atĩĩ: ‘Sisya! Mwĩĩtu ũtesĩ mũndũũme a akaitava na akasyaa kavĩsĩ na makaketa Imanueli,’ na ũalyũlo wayo nĩ, ‘Ngai e Vamwe Naitũ.’”​—Mathayo 1:22, 23.

 O nake mũandĩki wa ĩvuku ya ũvoo mũseo ya Luka nĩwawetie ĩũlũ wa kyama kĩla kyeekĩkie yĩla Meli waitavie. Mũandĩki ũsu nĩ Luka, na aandĩkie kana Ngai nĩwamũtũmie mũlaĩka Kavilieli “kwa mwĩĩtu ũteesĩ mũndũũme, ũla weevaĩtwʼe nĩ mũndũ weetawa Yosevu wa nyũmba ya Ndaviti, na mwĩĩtu ũsu ũteesĩ mũndũũme eetawa Meli.” (Luka 1:26, 27) Meli we mwene nĩwawetie kana ndeesĩ mũndũũme. Kwoou ĩtina wa kwĩwʼa kana nĩwe waĩ atwʼĩke inyia wa Yesũ, ũla waĩ ethĩwe Masia, Meli akũlilye atĩĩ: “Ũu ũtonyeka ata, nũndũ ndyaamanyana kĩ-mwĩĩ na mũndũũme?”​—Luka 1:34.

 Meli aitavie kwĩsĩla veva mũtheu, ũla nĩ vinya wa Ngai wa kwĩka maũndũ. (Mathayo 1:18) Eeiwe atĩĩ: “Veva mũtheu ũkooka ĩũlũ waku na vinya wa Ũla wĩ Ĩũlũ wa Onthe ũkeethĩwa ĩũlũ waku. Na nũndũ wa kĩtumi kĩu ũla wĩsyawa akeetwa mũtheu, Mwana wa Ngai.” b (Luka 1:35) Kwoou, Ngai nĩweekie kyama na athamĩĩsya thayũ wa Mwana wake ĩvunĩ ya Meli, na kĩu kyatuma aitava.

 Ngai atũmĩie mũndũ mũka ũtesĩ mũndũũme nĩ kana Yesũ asyawe e na mwĩĩ ũte na naĩ. Kĩu kyaĩ kĩtonya kũtuma Yesũ ethĩwa atonya kũtangĩĩa andũ kuma naĩnĩ na kĩwʼũnĩ. (Yoana 3:16; Aevelania 10:5) Ngai nĩwathamĩĩisye thayũ wa Yesũ ĩvunĩ ya Meli. Ĩtina wa vau, nĩvatonyeka ũkethĩa veva mũtheu wa Ngai wasũvĩie kyũmbe kĩu kyaendeee kwĩana ĩvunĩ ya Meli nĩ kana kĩthĩwe kĩ kĩtheu kana kĩte na naĩ o na ĩmwe.​—Luka 1:35.

 Kwoou Yesũ asyaiwe e mũndũ ũte na naĩ, na no twasye avwʼanene na Atamu yĩla ũtambĩte kũvĩtya. Mbivilia yaĩtye atĩĩ ĩũlũ wa Yesũ: “We ndaaĩka naĩ.” (1 Vetelo 2:22) E mũndũ ũte na naĩ, Yesũ aĩ atonya kumya nthembo ya wovosyo nĩ kana atangĩĩe andũ kuma naĩnĩ na kĩkwʼũnĩ.​—1 Akolintho 15:21, 22; 1 Timotheo 2:5, 6.

 Mbivilia ndĩmanyĩasya kana Meli aendeeie kwĩthĩwa atesĩ mũndũũme. Vandũ va ũu, yonanasya kana aĩ na syana ingĩ.​—Mathayo 12:46; Maliko 6:3; Luka 2:7; Yoana 7:5.

 Aiee. Kwosana na ĩvuku New Catholic Encyclopedia, ũmanyĩsyo wa kana Meli aitavie ate na naĩ o na ĩmwe “wonanasya kana Meli Ũla Ũteesĩ Mũndũũme ndaĩ na NAĨ ĨLA YA MWAMBĨĨONĨ, [kana no twasye naĩ ya Atamu], kuma yĩla wasyaiwe. Andũ ala angĩ onthe masyaawa me na naĩ ĩsu twatiĩiwe . . . Ĩndĩ Meli, nũndũ wa ĨNEE ĩnene, nĩwasũvĩiwe ndakakwatwe nĩ naĩ ĩsu.” c

 Kĩvathũkanyʼo na ũu, vaiĩ vandũ Mbivilia ĩmanyĩasya kana Meli ndaĩ na naĩ ĩla ya mwambĩĩonĩ. (Savuli 51:5; Alomi 5:12) Ĩndĩ ũwʼo nĩ kana Meli we mwene nĩwoonanisye kana aĩ mwene naĩ yĩla waumisye nthembo ĩla yaĩle kumwʼa nĩ iveti ila syasyaa kwondũ wa naĩ kwosana na Mĩao ya Mose. (Alivai 12:2-8; Luka 2:21-24) Ĩvuku New Catholic Encyclopedia yaĩtye: “Ũmanyĩsyo wa kana Meli aitavie ate na naĩ o na ĩmwe ndũeleetwʼe nesa Maandĩkonĩ . . . Ũsu nĩ ũmanyĩsyo ũseũvĩtwʼe nĩ Ndĩni.”

 Meli aiie ngelekanyʼo nzeo ya mũndũ wĩ mũĩkĩĩo, mwĩwi, wĩ wĩnyivyo, na wa kĩ-veva. Nĩ ũmwe katĩ wa andũ maĩ aĩkĩĩku ala twaĩle kũatĩĩa ngelekanyʼo syoo.​—Aevelania 6:12.

 Ĩndĩ, o na kũtwʼĩka Meli aĩ na kĩanda kya mwanya kwa kwĩthĩwa inyia wa Yesũ, Mbivilia ndĩmanyĩasya kana nĩtwaĩle kũmũthaitha kana kũmũvoya. O na Yesũ ndaasya kana inyia wake nĩwaĩle kũnewa ndaĩa ya mwanya, o na ndaaĩa aatĩĩi make nĩmeke ũu. Na ũndũ ũngĩ nĩ kana, eka o mavukunĩ ma ũvoo mũseo na ĩvinda yĩngĩ yĩmwe ũwetetwe ĩvukunĩ ya Meko ma Atũmwa, Meli ndawetetwe mavukunĩ ala angĩ 22 ma ũla wĩtawa Ũtianĩo Mweũ.​—Meko ma Atũmwa 1:14.

 Vaiĩ vandũ Maandĩko monanasya kana Meli nĩwanengetwe ndaĩa nene kana kwoneka e wa vata mũno nĩ Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa, o na eka kũthaithwa. Vandũ va ũu, Mbivilia ĩmanyĩasya Aklĩsto kana maĩle kũmũthaitha Ngai e weka.​—Mathayo 4:10.