“Nũndũ ndeto ya Ngai yĩ thayũ na yĩ ũtonyi na nĩ mbũĩ kwĩ ũvyũ mũĩ ngalĩ syelĩ na nĩtonyaa na kũaanyʼa thayũ na veva, na maleenyũ na mũthungo, na nĩtonya kũmanya mosũanĩo na kwenda kwa ngoo.”—Aevelania 4:12, Ũalyũlo wa Nthĩ Nzaũ wa Maandĩko ma Kĩkiliki ma Kĩklĩsto.

 “Nũndũ ndeto ya Ngai yĩ thayũ na yĩ na ũtonyi, nĩ mbũĩ kwĩ ũvyũ mũĩ ngalĩ syelĩ, nĩtonyaa na kũaanyʼa thayũ na veva, maleenyũ na mũthungo, na nĩmanyaa mosũanĩo na kwenda kwa ngoo.”—Aevelania 4:12, English Standard Version.

 O tondũ ũvoo ũla wĩ Mbivilianĩ Ngai waandĩkĩie andũ wonanĩtye, nĩ kana wĩ na ũtonyi wa kũmanya mosũanĩo na ieleelo sitũ. O na ĩngĩ ũvoo ũsu no ũvĩndũe andũ makethĩwa me aseango.

 “Ndeto ya Ngai yĩ thayũ.” Ndeto ii syaĩtye “ndeto ya Ngai” syonanasya ndeto ya Ngai ya wathani, kana kĩeleelo kyake, o tondũ kĩeleetwʼe Mbivilianĩ. a Ũndũ ũla wa vata ũkonetye kĩeleelo kĩu nĩ kana andũ ala ewi nĩ mekale tene na tene ĩũlũ wa nthĩ me na mũuo na ngwatanĩo.—Mwambĩlĩlyo 1:28; Savuli 37:29; Ũvuanyʼo 21:3, 4.

 Nĩ kwa nzĩa yĩva kĩeleelo kya Ngai kana ndeto yake yĩ “thayũ”? Ũndũ ũmwe nĩ kana yĩthĩawa na ũtonyi wa kũkiita ngoo sya ala mamĩtĩkĩla, na ũu ũituma methĩwa na wĩkwatyo na kĩeleelo thayũnĩ. (Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 30:14; 32:47) O na ĩngĩ ndeto ya Ngai ya wathani yĩ “thayũ” kwa nzĩa ya kana Ngai mwene aendeee kwĩkĩa kĩthito nĩ kana eanĩsye mawatho make. (Yoana 5:17) Kĩvathũkanyʼo na andũ, Ngai ndathanaa ũndũ na ayũlwa nĩ kũwĩanĩsya kana ĩtina aimanya kana nde na ũtonyi wa kũwĩanĩsya. (Motalo 23:19) Ndeto yake ‘ndĩkamũsyokea mana.’—Isaia 55:10, 11.

 “Ndeto ya Ngai . . . yĩ ũtonyi.” Ndeto “yĩ na ũtonyi” o na ĩngĩ no ielewʼe ta “yĩ vinya,” “yĩ thayũ,” kana “nĩyĩanĩasya ũndũ o na wĩva ũla ĩkwendeka yĩanĩsye.” Kwoou, ũndũ o na wĩva ũla Yeova  bNgai waĩtye kana wathanĩte vai nzika kana akawĩanĩsya. (Savuli 135:6; Isaia 46:10) O na eka ũu, Ngai nũtonya kwĩanĩsya mawatho make kwa nzĩa nene mũno o na kwĩ ũndũ tũtaasũanĩa.—Aeveso 3:20. c

 O na ĩngĩ, ndeto ya Ngai “yĩ ũtonyi” nũndũ nĩtetheeasya ala monaa vata wayo meke moalyũku ma vata thayũnĩ, na mwĩkalĩlenĩ woo. Nĩmetĩkĩlaa vyũ momanyĩsyo ma Ndeto ya Ngai mamatongoesye nthĩnĩ wa mosũanĩo moo, mwĩkalĩlenĩ woo, na mĩvangonĩ yoo. (Alomi 12:2; Aeveso 4:24) Kwa nzĩa ĩsu, “ndeto ya Ngai . . . [nĩendeaa] kũtethya wĩa nthĩnĩ” wa ala mamĩtĩkĩlaa maũndũnĩ ta asu.—1 Athesalonika 2:13.

 “Ndeto ya Ngai . . . nĩ mbũĩ kwĩ ũvyũ mũĩ ngalĩ syelĩ.” Kwa nzĩa ya ngelekanyʼo, ndeto ya Ngai nĩ mbũĩ kwĩ ũvyũ o na wĩva ũseũvĩtwʼe nĩ mũndũ nũndũ yĩ na ũtonyi wa kũkiita andũ kwa nzĩa sya mwanya ũndũ momanyĩsyo ma mũndũ o na wĩva matatonya kwĩka ũu. Ũndũ ũsu nĩwonanĩtwʼe nesa nĩ ndeto ila iatĩĩe sya ĩandĩko ya Aevelania 4:12.

 “Ndeto ya Ngai . . . nĩtonyaa na kũaanyʼa thayũ na veva, na maleenyũ na mũthungo.” Mbivilianĩ, ndeto “thayũ” no yonanyʼe ũndũ mũndũ mwene wonekaa ailye, nayo ndeto “veva” no yonanyʼe ũndũ kwa wʼo mũndũ ũilye nthĩnĩ. (Akalatia 6:18) Kwa nzĩa ya ngelekanyʼo no twasye kana “ndeto ya Ngai” ĩlikaa nginya nthĩnĩ wa “mũthungo,” nayo nĩ ũndũ twĩwʼaa nthĩnĩ ngoonĩ na mosũanĩonĩ maitũ. Ndeto ya Yeova no ĩtũsukume tũkeka moalyũku ala mekwendeka nũndũ yĩ na ũtonyi wa kũvuanyʼa ũndũ kwa wʼo tũilye ngoonĩ, ũndũ mũndũ o na wĩva ũtamba kwona. Ũndũ ũsu nũtũtanĩthasya o na ũimũtanĩthya Mũmbi waitũ.

 “Ndeto ya Ngai . . . nĩtonya kũmanya mosũanĩo na kwenda kwa ngoo.” Kwosana na ũndũ mũndũ wĩtĩkĩĩasya ndeto ya Ngai no kwonanyʼe ũndũ kwa wʼo mosũanĩo make mailye, o na ieleelo syake sya ngoonĩ ila itumaa ethĩwa na mwĩkalĩle mũna. Kwa ngelekanyʼo, yĩla mũndũ weka moalyũku mana thayũnĩ wake ĩtina wa kũtawa nĩ ndeto ya Ngai, ũu wonanasya kana e na wĩnyivyo na ti nzeleke. Ethĩawa ayonanyʼa kana e na wendi wa kwendeesya Mũmbi wake. O na vailye ũu, ethĩwa akamanthaa itumi sya kumanyʼa ndeto ya Ngai, nũtonya kwĩthĩwa ayonanyʼa ũtheinĩ nguma nthũku ila wĩ nasyo ta mĩyimbyo kana kwĩyenda. Nũtonya kwĩthĩwa aitata kwĩtetea nũndũ wa mwĩkalĩle mũna mũthũku wĩthĩawa nawʼo ũla Ngai ũtawĩtĩkĩlaa.—Yelemia 17:9; Alomi 1:24-27.

 O tondũ ĩvuku yĩmwe yonanĩtye, ndeto ya Ngai yĩ na ũtonyi wa kũkiita mũndũ nginya mamutha ala ma nthĩnĩ vyũ. Vaiĩ ĩmutha o na yĩmwe nthĩnĩ wa mũndũ yĩla Ngai ũtamba kwona, kana ĩtamba kũkiitwa nĩ ndeto ya Ngai. Ĩandĩko ya Aevelania 4:13 yaĩtye atĩĩ: “Syĩndũ syonthe nĩ nthei na syĩ ũtheinĩ methonĩ ma ũla tũkaumya ũtalo kwake.”

 Ĩvuku ya Aevelania yaandĩkiwe nĩ mũtũmwa Vaulo ta mwaka wa 61 ĩtina wa Klĩsto. Ĩvuku yĩu nĩ ĩtheu nũndũ ĩveveewe nĩ veva wa Ngai, na ayĩandĩkĩie Aklĩsto Ayuti ala mekalaa Yelusaleme na Yutia.

 Kĩlungunĩ kya 3 na kya 4, Vaulo onanĩtye ũndũ ngelekanyʼo ya Aisilaeli ma tene ne ũkanyʼo kwa Aklĩsto. (Aevelania 3:8-12; 4:11) Yeova nĩwaathĩte Aisilaeli kana aĩ amathasye kuma ũkombonĩ na aimatwaa nthĩ ya watho vala mesaa ‘kwĩkala mate na mũisyo.ʼ (Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 12:9, 10) Ĩndĩ o na vailye ũu, mbaĩ ya Aisilaeli ĩla yaumie Misili nĩyoonanisye ũtheinĩ kana ĩyaĩkĩĩte mawatho ma Ngai na nĩmatũlaa mĩao yake ĩngĩ na ĩngĩ. Nũndũ wa ũu, ‘mayaalika ũthũmũonĩ wa Ngai’ na kũtanĩa ngwatanĩo nzeo vamwe nake. Vandũ va ũu, makwʼĩĩie weũnĩ. O na kũtwʼĩka nzyawa syoo nĩsyesie kũlika ĩla Nthĩ ya Watho, o namo maendeeie kũatĩĩa mũtuo wa kũlea kũmwĩwʼa Ngai. Ĩtina wa ĩvinda, mbaĩ ĩsu nĩyesie kũlika thĩnanĩ mũnene mũno.—Neemia 9:29, 30; Savuli 95:9-11; Luka 13:34, 35.

 Vaulo atavĩtye Aklĩsto kana nĩmaĩlĩte kwĩmanyĩsya kumana na ngelekanyʼo nthũku ya Aisilaeli asu mataĩ aĩkĩĩku. Kĩvathũkanyʼo namo, no tũlike ũthũmũonĩ wa Ngai kwa kwĩwʼaa ndeto yake na kũĩkĩĩaa mawatho make vyũ.—Aevelania 4:1-3, 11.

 Ĩloele vitio ĩĩ nguvĩ wone maelesyo makuvĩ ma ĩvuku ya Aevelania