“Mũkakwata vinya yĩla veva mũtheu wĩũka ĩũlũ wenyu, na mũkeethĩwa mwĩ ngũsĩ syakwa Yelusaleme, Yutia yonthe, na Samalia, na kũvika itulu sya nthĩ.”—Meko ma Atũmwa 1:8, Ũalyũlo wa Nthĩ Nzaũ wa Maandĩko ma Kĩkiliki ma Kĩklĩsto.

 “Mũkakwata vinya yĩla Veva Mũtheu wĩĩthĩwa ĩũlũ wenyu, na mũkeethĩwa mwĩ ngũsĩ syakwa Yelusaleme, na Yutia yonthe, na Samalia, na kũvika itulu sya nthĩ.”—Meko ma Atũmwa 1:8, New King James Version.

 Yesũ athĩte aatĩĩi make kana makakwata vinya kwĩsĩla veva mũtheu wa Ngai nĩ kana matavanyʼe isio sya vaasa ĩũlũ wa nthĩ.

 “Mũkakwata vinya yĩla veva mũtheu wĩũka ĩũlũ wenyu.” Yesũ atũngĩlĩĩile watho ũla waĩ anatavya amanyĩwʼa make kana amina kũsyoka ĩtunĩ maĩ makwate ũtethyo kwĩsĩla veva wa Ngai. a (Yoana 14:16, 26). Mĩthenya ĩkũmi ĩtina wa Yesũ kũsyoka ĩtunĩ mwaka wa 33 ĩtina wa Klĩsto, aatĩĩi make nĩmakwatie veva mũtheu ũla wamathĩte. (Meko ma Atũmwa 2:1-4) Veva mũtheu wa Ngai ndwaamanenga o vinya wa kũneena na ithyomo syĩ kĩvathũkanyʼo na kwĩka syama kwĩo kwʼoka, ĩndĩ o na nĩwamanengie ũkũmbaũ wa kũtavanyʼa ĩũlũ wa mũĩkĩĩo woo nthĩnĩ wa Yesũ.—Meko ma Atũmwa 3:1-8; 4:33; 6:8-10; 14:3, 8-10.

 “Mũkeethĩwa mwĩ ngũsĩ syakwa.” Ndeto ĩla ĩalyũlĩtwe “ngũsĩ” yonanasya “mũndũ ũĩkĩĩthasya” ũndũ kana “ũkũsĩĩaa ũndũ mũna” kwosana na kĩla we wonete. Nũndũ nĩmeeyoneie maũndũ ala Yesũ weekie, atũmwa maĩ matonya kũĩkĩĩthya maũndũ ala meekĩkie ũtavanyʼanĩ wake, o vamwe na kĩkwʼũ kyake na ũthayũũkyo wake. (Meko ma Atũmwa 2:32; 3:15; 5:32; 10:39) Ũkũsĩ woo ũla ũtaĩ wĩsa kũkananĩwʼa nĩwaĩkĩĩthisye andũ aingĩ kana Yesũ Klĩsto nĩwe Masia ũla wathanĩtwe. (Meko ma Atũmwa 2:32-36, 41) Ala maĩkĩĩie atũmwa nĩmatwʼĩkie ngũsĩ sya Yesũ, na ĩndĩ o namo matavya andũ angĩ ĩũlũ wa maũndũ ala Yesũ weekie, kĩkwʼũ kyake, na ũthayũũkyo wake.—Meko ma Atũmwa 17:2, 3; 18:5.

 “Kũvika itulu sya nthĩ.” O na ĩngĩ Ndeto ii no ialyũlwe ta, “kũvika mũthya wa nthĩ” kana “kũvika nthĩ ingĩ.” Ndeto sya Yesũ syĩonanyʼa ũasa ũla aatĩĩi make maaĩle kũthi nĩ kana maumye ũkũsĩ ĩũlũ wake. Maaĩle kũthi mbeange wa Yutia na Samalia nĩ kana matavanyʼe ĩũlũ wa mũĩkĩĩo woo. Kwa wʼo, maĩ matavanyʼe kĩsio kĩnenange na maitavya andũ aingangĩ kwĩ ũndũ Yesũ weekie. (Mathayo 28:19; Yoana 14:12) Vatavĩtĩte myaka mĩongo ĩtatũ ĩtina wa Yesũ kũneena ndeto isu, mũtũmwa Vaulo nĩwaandĩkie kana ũvoo mũseo ĩũlũ wa Yesũ ‘nĩwatavĩtwʼe syũmbe syonthe ungu wa ĩtu,’ o na isionĩ sya vaasa ta Lomi, Parthia (ĩla yĩ ngalĩko ya ĩtheo ya Ũkanga wa Kasivani welekele wumĩlonĩ wa syũa, na ngalĩko ya ĩũlũ ya Africa.—Akolosai 1:23; Meko ma Atũmwa 2:5, 9-11.

 Ĩvuku ya Meko ma Atũmwa yĩendeee kũelesya maũndũ ala mawetetwe mũthyanĩ wa ĩvuku ya Ũvoo Mũseo wa Luka. (Luka 24:44-49; Meko ma Atũmwa 1:4, 5) Luka ũla waandĩkie ĩvuku ya Meko ma Atũmwa na waĩ mũmanyĩwʼa wa Yesũ ambĩĩe ngewa yake kwa kũelesya ũndũ Yesũ waumĩlĩĩile aatĩĩi make ĩtina wa kũthayũũkwʼa. (Meko ma Atũmwa 1:1-3) Na ĩndĩ akasyoka akaelesya ũndũ kĩkundi kya Kĩklĩsto kyambĩĩiwʼe na ũndũ kyeanie kuma mwaka wa 33 ĩtina wa Klĩsto nginya vakuvĩ mwaka wa 61 ĩtina wa Klĩsto.—Meko ma Atũmwa 11:26.

 Mĩsoa ĩla ĩthyũlũlũkĩte Meko ma Atũmwa 1:8 yonanĩtye kana aatĩĩi ma Yesũ nĩmasengʼaa ethĩwa Yesũ aĩ ambĩĩe kũsumbĩka e Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai ĩvindanĩ yĩu. (Meko ma Atũmwa 1:6) Yesũ amasũngĩie kwa kũmea kana mayaaĩle kũthĩnĩka mũno ĩũlũ wa nĩ ĩndĩĩ Ũsumbĩ ũsu waĩ wambĩĩe kũsumbĩka. (Meko ma Atũmwa 1:7) Vandũ va ũu aatĩĩi make maaĩle kũtũnga ilĩko syoo wĩanĩ wa kumya ũkũsĩ ĩũlũ wa Yesũ “kũvika itulu sya nthĩ.” (Meko ma Atũmwa 1:8) Ũmũnthĩ Aklĩsto maatĩĩaa ngelekanyʼo o ĩsu kwa kũtavanyʼa na kĩthito ũvoo mũseo ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai.—Mathayo 24:14.

 Ĩloele vitio ĩĩ nguvĩ wone maelesyo makuvĩ ma ĩvuku ya Meko ma Atũmwa.