Kĩlungunĩ kĩĩ

•  Mũndũũme wĩ na syana ethĩawa na kĩanda kĩva?

•  Nĩ kyaũ kĩtumaa kĩanda kya mũndũũme wĩ na syana kĩthĩwa kĩ kya mwanya?

•  Aa-ĩthe na eĩtu moo

•  Ũtao kwondũ wa aa-ĩthe

•   Mwana waku atanamba kũsyawa. Ũndũ wĩanĩasya kĩanda kyaku yu wĩ mũndũũme ũtwaanĩte, kwonanasya ũndũ ũkeanĩsya kĩanda kyaku ĩtina wakwata syana. Ĩvuku Do Fathers Matter? yaĩtye:

   “Mũndũũme ũla ũtetheesya kĩveti kyake kĩ kĩito kũthooa syĩndũ, akakĩtwaa kĩkone ndakĩtalĩ, na akona kana koo ke ĩvu kate kasyae, kana akewʼa ngoo yako ĩikũna, nĩvatonyeka mũno akesa kũsũvĩa kĩveti kyake na kana koo kasyawa.”

   “Ndyendaa kĩveti kyakwa kĩwʼe ta kĩ kyoka yĩla kyaĩ kĩito, kwoou nĩnakĩtetheeisye ũndũ naĩ ndonya. O na nĩtwaseũvisye twĩ vamwe vala kana kaitũ kakakomaa. Ĩvinda yĩu twatũmĩie vamwe tũyĩyũmbanĩsya kũsyawa kwa mwana witũ yaĩ ya mwanya mũno.”—James.

   Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Mũteũmantha kwĩyĩuna o inywʼĩ ene, ĩndĩ kũmauna ala angĩ o namo.”—Avilivi 2:4.

•   Ĩtina wa mwana wenyu kũsyawa. Nũtonya kwaka ngwatanĩo na mwana waku kwa kũthaũka nake na kũmũkĩka. O na ĩngĩ, tetheesya mawĩanĩ ma kũmũsũvĩa. Kĩla ũkekaa wĩ ĩthe wake no kĩtume eana kwa nzĩa nzeo kana nthũku. Ngwatanĩo ĩla ũkethĩawa nayo vamwe nake ĩkoonanasya kana nĩwonaa mwana waku e wa vata mũno kwaku.

   “Tata kwĩyĩananyʼa na mwana waku. Thaũkai ĩmwe. Ĩka tũmaũndũ twa mathekanyʼa nake. Ndũkethĩwe wĩ mũndũ ũtavũaa ngũĩ mavinda onthe. Lilikana woni wa mbee vyũ wa mwana waku ĩũlũ wa wendo, wumanaa naku wĩ mũsyai wake.”—Richard.

   Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Syana nĩ ũtiĩwa kuma kwa Yeova; na ũsyao wa ĩvu nĩ ĩtuvi yake.”—Savuli 127:3.

•   Yĩla mwana waku ũendeee kwĩana. Ũkunĩkĩli wonanĩtye kana syana ila syĩthĩawa na ngwatanĩo ya vakuvĩ vamwe na aa-ĩthe masyo, syĩkaa nesanga sukulu, syĩthĩawa na mathĩna maninangi ma kĩlĩko na ngoonĩ, o na ti ũndũ wĩ laisi syambĩĩe kũtũmĩa ndawa sya kũmila kana syĩlikye maũndũnĩ ma ũngʼendu. Osa ĩvinda yĩtoetye wĩthĩwe na ũnyanya mũseo vamwe na mwana waku.

   “Kĩmwana kyakwa kyambĩie kana ũndũ ũla kĩkakosa mũno yĩla kĩkeana na kĩithama, nĩ ngewa ila twaeaa yĩla tũendete kũndũ kũasa na ngalĩ, kana tũũya lĩu wa wĩoo. Imwe katĩ wa ngewa ila sya vata vyũ twaaĩthĩwa nasyo, twasyambĩĩasya o na ndataĩĩe. Twasieie nũndũ wa kwĩthĩwa na ĩvinda yingĩ twĩ vamwe.”—Dennis.

   Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Endeeai kũsisya nesa mwĩkalĩle wenyu ndũkethĩwe ũilye ta wa andũ mate oĩ ĩndĩ wĩthĩwe ũilye wa andũ oĩ, mũitũmĩa ĩvinda yenyu nesa.”—Aeveso 5:15, 16.

 Nthĩnĩ wa syĩthĩo mbingĩ aũme ala me na syana monekaa ta maĩle kũmanthĩa mĩsyĩ yoo kyaũya na kũmĩsũvĩa kĩ-mwĩĩ tũ, namo aka ala me na syana monekaa nĩmo maĩle kũthĩnĩkĩa mũnango mavata ma kĩlĩkonĩ na ma ngoonĩ. (Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 1:31; Isaia 49:15) Mĩsyĩnĩ ĩmwe, aa-inyia nĩmeanĩasya ianda imwe sya aa-ĩthe, kana aa-ĩthe makeanĩsya ianda imwe sya aa-inyia. Ĩndĩ o na vailye ũu, akunĩkĩli maasya kana kĩanda kya ĩthe, na kya nyinyia, nĩ kya mwanya nthĩnĩ wa kũea syana. a

 Judith Wallerstein, ũla wĩkaa ũkunĩkĩli ĩũlũ wa mĩsyĩ aielesya ũndũ ũsu, nũwetete ũndũ we mwene weeyoneie. Aandĩkĩte atĩĩ: “Yĩla kelĩtu kakwa ka myaka 12 kakimiwe nĩ ngalĩ, kendaa ĩthe wako ethĩwe vu nthĩnĩ wa ambulance katwaĩtwe sivitalĩ, nũndũ kaĩ na mũĩkĩĩo mwingangĩ nthĩnĩ wa ũtonyi wake wa kũkasũvĩa ũndũnĩ ũsu. Ĩtina twĩ sivitalĩ, kendaa nĩkale vu ũtee wa kĩtanda kyako mũthenya wʼonthe nĩ kana nĩkakiakisye.” b

 “Ĩthe nũtonya kũtetheesya mũsyĩ wake wĩthĩwe wĩ mũlũmu na wĩ mũsũvĩĩku, ũndũ ũla ũtonya kwĩthĩwa ũte laisi kwa kĩveti kĩkũea syana kĩ kyoka. Nake nyinyia nũtetheeasya syana syake syĩwʼe ve mũndũ ũkũsielewa na nĩsyendetwe, yĩla weethukĩĩsya e na tei. Me elĩ mathũkũmaa me ngwatanĩo.”—Daniel.

 Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Mwana wakwa, ĩwʼa ũmanyĩsyo wa ĩthe waku, na ndũkaatie mĩao ya inyia waku.”—Nthimo 1:8.

 Wĩ ĩthe, nũmanyĩasya mwĩĩtu waku ũndũ waĩle kũkuwa nĩ aũme. Akemanyĩasya ũndũ ũsu kwĩsĩla nzĩa ii ilĩ iatĩĩe:

•   Kwa kũsisya ũndũ ũũkua inyia wake. Yĩla weethĩwa wendete kĩveti kyaku na ũkĩnengete ndaĩa, mwĩĩtu waku nĩwoonaa nguma ila sya vata waĩle kũsisya yĩla ũkethĩwa aimantha ũla ũkũtwaana nake ĩvinda yũkĩte.—1 Vetelo 3:7.

•   Kwa kũsisya ũndũ ũũmũkua. Yĩla woonanyʼa kana nũnengete mwĩĩtu waku ndaĩa, nũmũmanyĩasya kwĩnenga ndaĩa. O na ĩngĩ akemanyĩasya kana aũme angĩ maĩle kũmũkua kwa nzĩa o ĩsu.

   Kĩvathũkanyʼo na ũu, yĩla ĩthe waendeea kumanyʼa mwĩĩtu wake kĩla ĩvinda, kĩu no kĩtume ewʼa ate wa vata, na aitata etĩkĩlwe nĩ aũme angĩ ala matonya kwĩthĩwa na ieleelo nthũku.

   “Ti ũndũ wĩ laisi kwa mwĩĩtu ũla wĩthĩawa endetwe na ũkwatawa mbau nĩ ĩthe wake kwenda mũndũũme ũte na nguma sya mũũme mũseo.”—Wayne.