Andũ nĩmanenganae motao maingĩ ĩũlũ wa ũndũ ũtonya kwĩka ĩla wĩ na kyeva. Ĩndĩ ti motao onthe matonya kũtũtethya. Kwa ngelekany’o, andũ amwe nĩmatonya ũkwĩa ndũkaĩe kana makakwĩa ndũkethĩwe na kyeva. Namo angĩ nĩmatonya ũkwĩa ũĩe vyũ na ndũkavithe o na vanini kyeva kĩla wĩ nakyo. Mbivilia nĩyonanĩtye motao ala maĩle, na motao asu mayo nĩmetĩkĩlanĩte na ũkunĩkĩli ũla wĩkĩtwe nĩ asomi.

Kwosana na syĩthĩo imwe, mũndũũme ndaĩle kũĩa o na ĩndĩĩ. Ĩndĩ nĩ ũthũku kũĩa o na ethĩwa wĩ mbee wa andũ? Asomi nĩmesĩ kana kũĩa nĩ nzĩa ĩmwe ya kwonany’a kana wĩ na kyeva. Na kũĩa nũndũ wa kyeva nĩkũtetheeasya mũndũ akomĩanĩsya na kĩkw’ũ kya mũndũ eeĩmwendete. Kũvitha andũ maikone kana wĩ na kyeva nĩkũtonya kũkũũmĩsya vandũ va kũũtethya. Mbivilia ndĩtĩkĩlanaa na woni wa kana mũndũũme ndaĩle kũĩa ĩla wĩ na kyeva. Kwa ngelekany’o, kwasũanĩa ĩũlũ wa Yesũ. Ĩla mũnyanyae Lasalo wakwie, Yesũ nĩwaĩie o na kau aĩ na ũtonyi wa kũthayũũkya ala akw’ũ!—Yoana 11:33-35.

Mavinda kwa mavinda mũndũ no athate nũndũ wa kyeva, na mũno mũno ĩla wakw’ĩĩwa ateĩtaĩĩe. Ve itumi mbingĩ itonya kũtuma mũndũ ũkw’ĩĩwe athata, kwa ngelekany’o, ĩla watavw’a maũndũ mataĩle na mate ma w’o nĩ mũndũ ũmũnengete ndaĩa. Mũndũũme ũmwe wĩtawa Mike kuma South Africa aĩtye atĩĩ: “Naĩ na myaka 14 ĩla ĩthe wakwa wakwie. Twĩ mathikonĩ, mũtongoi ũmwe wa ndĩni ya Anglican aisye kana Ngai nĩwendaa andũ aseo na nũmosaa tene. * Ũndũ ũsu nĩwanthatisye mũno nũndũ ĩthe witũ nĩwe tweekwetye. O na kau nĩvavĩtĩte myaka 63, ũndũ ũsu no ũnũmĩasya.”

Nao ũtonya kwĩka ata ĩla wambĩĩa kwĩyĩandũa? Kwa ngelekany’o, ĩla mũndũ wakw’ĩĩwa atataĩĩe, no ambĩĩsye kũsũanĩa ta ve ũndũ wĩthĩwa ekie watuma mũndũ ũsu akw’a. Kana ĩvinda ya mũthya ya kwonana na mũndũ ũsu ũkwie, mũkethĩwa mũnaemaniwe. Ũndũ ũsu no ũtume wĩyĩandũa mũno.

Ethĩwa nũkwĩyĩandũa na kũthata nũndũ wa kũkw’ĩĩwa, ti ũseo kwia ũndũ ũsu ngoonĩ. Vandũ va ũu, tavya mũnyanyau ũtonya kũkwĩthukĩĩsya nesa na aikũĩkĩĩthya kana ũndũ ũsu nũkwataa andũ ala makw’ĩĩwe. Mbivilia ĩtwĩĩte atĩĩ: “Mũnyanya nĩwendanaa ĩndĩ yonthe; na mwana-a-ĩthe asyaiwe kwondũ wa kũthĩnũkasya.”—Nthimo 17:17.

Mũnyanya ũla mũnene mũndũ ũla wĩ na kyeva ũtonya kwĩkwatya vyũ nĩ Mũmbi witũ, Yeova Ngai. Kwoou mũtavye kyonthe kĩla kĩ ngoonĩ kwĩsĩla mboya nũndũ ‘nĩwe ũtũsũvĩaa.’ (1 Vetelo 5:7) O na Yeova nĩwathanĩte kana ‘mũuo wake, ũla ũvĩtũkĩte ũmanyi w’onthe’ ũkakiakisya ngoo na mesilya ma onthe ala mamũvoyaa. (Avilivi 4:6, 7) O na ĩngĩ, eka Ngai akũkiakisye kwĩsĩla Ndeto yake, Mbivilia. Andĩka maandĩko ala matonya kũũkiakisya. (Sisya  ĩsandũkũ yĩĩ yĩ vaa ĩtheo.) O na no  wende kwĩkĩa maandĩko amwe kĩlĩkonĩ. Kwĩthĩwa na maandĩko ta asu kĩlĩkonĩ na kũmasũanĩĩa no kũũtetheesye, na mũno mũno wĩoo ĩla wĩ weka na too waaa.—Isaia 57:15.

Mũndũũme wĩ na myaka 40 wĩtawa Jack, nũnakw’ĩĩwe nĩ mũka awaĩte kanza. Jack easya kana mavinda angĩ nĩwĩw’aa aĩtye kĩveti kyake. Ĩndĩ mboya nĩmũtethetye mũno. Aĩtye atĩĩ: “Nĩw’aa neanĩwa ĩla namũvoya Yeova. Mavinda angĩ nĩnĩamũkaa ũtukũ na ngaĩwa nĩ too vyũ. Ĩndĩ nasoma Mbivilia na nasũanĩa maũndũ ala nasoma, na namũelesya Yeova kĩla kĩ ngoonĩ kwĩsĩla mboya, nĩw’aa nausya na ndyĩthĩwa na mũuo wa akili na ngoo. Ũndũ ũsu nũtumaa nĩkwata too ĩngĩ.”

Mũndũ mũka wĩtawa Vanessa nĩwakw’ĩĩwe nĩ inyia wake ũla waĩ mũwau. O nake nĩwonete mboya ĩimũtethya. Aĩtye atĩĩ: “Mavinda ala ngwĩw’a nĩũmĩĩte mũno nĩnĩmwĩkaĩlaa Yeova na ndiĩa vyũ. Yeova nũmbĩthukĩĩasya kĩla ĩvinda na ainenga vinya ũla ngwenda.”

Andũ ala mataa ala makw’ĩĩwe mamatavasya kana no meke maũndũ ta kũtetheesya andũ angĩ kana matũmĩe ĩvinda yoo kũtethya ene nthĩ. Kwĩka ũu no kũtume mũndũ ethĩwa na ũtanu, o na no kũolange kyeva. (Meko ma Atũmwa 20:35) Aklĩsto aingĩ ala makw’ĩĩwe nĩmonete kana kũtethya andũ ala angĩ nĩkũtumĩte makwata ũkiakisyo.—2 Akolintho 1:3, 4.