MWAKANĨ wa 1991, Ngũsĩ sya Yeova nthĩ ya Russia nĩsyatanie mũno ĩla syanengiwe ũthasyo wa kũthaitha ĩtina wa kũsiĩĩwa kwa myaka mingĩ. Ĩvinda yĩu nĩ andũ anini maĩ matonya kũsũanĩa kana Ngũsĩ isu ikesa kwongeleka mavinda ĩkũmi syĩw’e kũvika 170,000 tondũ siana ũmũnthĩ! Amwe ma atavany’a asu me kĩthito kĩana ũu maumĩte nthĩ ingĩ makathi kũtetheesya wĩanĩ ũsu wa ngetha. (Mt. 9:37, 38) Kĩlungu kĩĩ nĩkĩwetete amwe ma asu.

Matthew nĩ wa Great Britain, na aĩ na myaka 28 mwaka ũla nthĩ ya Russia yanengie Ngũsĩ sya Yeova ũthasyo wa kũthaithĩa kũu. Mwakanĩ o ũsu ve ũvoo waumiw’e ũmbanonĩ mũnene ũla waeleisye kana ikundi sya Eastern Europe syaĩ na vata mũnene wa kũtetheew’a. Ũla waumasya ũvoo ũsu nĩwanenganie ngelekany’o ya kĩkundi kĩmwe kĩ St. Petersburg, nthĩ ya Russia, kĩla kyaĩ na mũtetheesya o ũmwe wa kĩkundi na kĩyaĩ na mũtumĩa. Asyokie aweta kana o na vailyĩ oou, atavany’a ma kĩkundi kyu mamanyĩasya Mbivilia andũ maana meana ũna! Matthew easya: “Ĩla neewie ũvoo ũsu natindĩaa kũsũanĩa ĩũlũ wa Russia. Nĩkyo kĩtumi namũvoyie Yeova na namũtavya nesa ĩũlũ wa wendi wakwa wa kũthamĩĩa kũu.” Matthew nĩwambĩĩe kũvithĩlĩĩla tũvesa, athoosya vakuvĩ syĩndũ syonthe ila waĩ nasyo, na ĩndĩ athamĩĩa Russia mwakanĩ wa 1992. Athi kũu kwaendie ata?

Matthew aĩtye atĩĩ: “Kĩthyomo kya kũu kyaĩ vinya mũno.” Aendeee kwasya: “O na ndyaĩ nĩtonya kũea ngewa sya Mbivilia nesa na andũ.” Thĩna ũngĩ waĩ naw’o nĩ wa nyũmba. Easya ũũ: “O na ndililikana nĩ mavinda meana ata nathũlũmũkĩawa ngewa nĩthame.” O na kau nĩwakwatiwe nĩ mathĩna asu mwambĩĩonĩ, Matthew ongelete kwasya, “Ũtwi ũsu neekie wa kũthi Russia nĩw’o ũtwi ũla mũseo vyũ naaĩka.” Nĩkĩ? Aeleetye atĩĩ: “Kũka kũũ nĩ kana nĩtetheesye nĩkũtumĩte nĩmanyĩsya kũmũĩkĩĩa Yeova mũno na nĩnonete ũndũ ũndongoeasya maũndũnĩ me kĩvathũkany’o.” Matthew nĩwesie kũtw’ĩka mũtumĩa wa kĩkundi na vainia wa mwanya, na yu ethĩawa ovisinĩ wa ũvonge wĩ vakuvĩ na St. Petersburg.

Nake Hiroo nĩ wa Japan, na mwakanĩ wa 1999 nĩw’o waendie Sukulu ya Kũmanyĩsya Maũndũ ma Ũthũkũmi (MTS) e na myaka 25. Ĩvinda yĩu mwalimũ wake  nĩwamũthangaaisye asũanĩe ĩũlũ wa kũthi kũtetheesya ikundi ila syĩ mũingo. Hiroo nĩweew’ĩte kana ikundi sya Russia nikwenda ũtetheew’a mũno, na kwoou nĩwambĩĩie kwĩmanyĩsya kĩthyomo kya kũu. O na ve ũndũ ũngĩ weekie. Aĩtye atĩĩ: “Naendie kwĩkala Russia vandũ va myei thanthatũ. Na nũndũ ĩvinda ya mbevo kũu yĩthĩawa yĩ ĩthũku mũno, nakũendie Mweinĩ wa 11 nĩ kenda nĩsisye kana no nĩmyũmĩĩsye.” Ĩla ĩvinda ya mbevo yathelile, nĩwasyokie Japan na ekala ateũtũmĩa mbesa mbingĩ nĩ kana aie imwe ethamĩĩa vyũ Russia.

Kuma Hiroo athi Russia vavĩtĩte myaka 12 na ethĩĩtwe ikundinĩ kauta. Ve mavinda weethĩawa no we mũtumĩa e weka kĩkundinĩ kĩ na atavany’a mbee wa 100. Kĩkundinĩ kĩmwe kĩla kyumwa nĩwe wakwatĩĩaa ilungu ila mbingĩ sya Ũmbano wa Ũthũkũmi, akatongoesya Sukulu ya Ũthũkũmi wa Kĩtheokulasi, Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya, na tũkundi tũtano twa Funzo la Kitabu la Kutaniko. O na mavinda maingĩ nĩwathokeaa ana-a-asa nĩ kana amekĩe vinya. Hiroo atata kũlilikana ĩvinda yĩu easya: “Neew’aa mũyo mũno nũndũ wa kũtetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa methĩwe me na ngwatanĩo ndũmu vamwe na Ngai.” Kũthamĩĩa kũu kwamũtetheeisye ata? Easya ũũ: “Ndokĩte Russia naĩ vainia na naĩ mũtumĩa wa kĩkundi, ĩndĩ kuma nooka kũũ nĩw’aa taw’o nambĩĩe kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova. Nĩnĩmanyĩĩte kũmwĩkwatya Yeova mũno maũndũnĩ onthe.” Mwakanĩ wa 2005 Hiroo nĩwamũtwaie Svetlana, na me elĩ nĩ mavainia.

Matthew e na myaka 34 nake mũinae, Michael, e na myaka 28 na nĩ ma Canada. Ve ĩvinda me elĩ maendie kũtembea Russia na maseng’a ĩla moonie andũ aingĩ mokĩte ũmbanonĩ na now’o kwaĩ ana-a-asa manyivĩte ma kũtongoesya maũmbano asu. Matthew aĩtye atĩĩ: “Kĩkundi kĩla naendie kyoombanie andũ 200 ĩndĩ maũmbano onthe matongoew’e nĩ mũtumĩa o ũmwe mũkũũ wa kĩkundi na mũtetheesya o ũmwe wa mũika. Ĩla noonie kyu nĩnendie mũno kũthamĩĩa kũu nĩ kana nĩtetheesye ana-a-asa asu.” Athamĩĩie Russia mwaka wa 2002.

Ĩtina wa myaka ĩna, o nake Michael nĩwathamĩĩie Russia na ĩla wavikie kũu eethĩie ũla vata mũnene mũno wa ana-a-asa wĩ o kw’o. O na kau aĩ mũtetheesya wa kĩkundi, nĩwanengiwe wĩa wa kwĩkaa ĩsavu ya kĩkundi, vamwe na wĩa wa kũũngamĩa mavuku na isio sya kĩkundi. O na ĩngĩ nĩwanengiwe wĩa ũla ũtethaw’a nĩ mũandĩki wa kĩkundi, na nĩwaumasya maũvoo ma andũ onthe, na akatetheesya kũvanga maũmbano manene na kwaka Nyũmba sya Ũsumbĩ. Ũndũ wa ũsengy’o nĩ kana o na ũmũnthĩ ikundi sya Russia syĩ na vata wa kũtetheew’a. O na kau kũkwatanĩsya mawĩa maingĩ kũi laisi, Michael, ũla yu nĩ mũtumĩa wa kĩkundi, easya: “Nĩw’aa nĩ mwĩanĩe mũno nũndũ wa kũtetheesya ana-a-asa. Ĩsu noyo nzĩa ĩla nzeo ndonya kũtũmĩa ĩvinda yakwa.”

Ĩtina Matthew nĩwatwaie mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Marina, nake Michael atwaa mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Olga. Ngũsĩ isu syĩ inya vamwe na Ngũsĩ ingĩ mbingĩ nĩsyĩyumĩtye iendeee kũtetheesya ikundi sya Russia, nasyo ikundi isu no iendeee kwĩana.

Tatyana nĩ wa Ukraine, na mwakanĩ wa 1994 e na myaka 16 kĩkundinĩ kwoo nĩkwatũmiwe mavainia thanthatũ ma mwanya kuma Czech Republic, Poland, na Slovakia. Ew’aa mũyo mũno ĩla wamalilikana nũndũ easya, “Mavainia asu maĩ na kĩthito kingĩ mũno na maĩ tei na nĩmendete andũ, o na nĩmeesĩ Mbivilia nesa mũno.” Nĩwoonie Yeova aimaathima nũndũ wa ngoo yoo ya kwĩyumya, na nũndũ wa ũu asya ũũ ngoonĩ: ‘Nĩenda nĩĩka tamo.’

Nũndũ wa kĩthito kya mavainia asu, ĩla sukulu syavingwa Tatyana nĩwaendanasya na angĩ isionĩ syĩ naku nthĩnĩ vyũ sya Ukraine na Belarus makatavany’e kũu kũtaĩ kwaatavanw’a nĩ Ngũsĩ. Nũndũ nĩwatanĩaa mũno mavinda asu maumasya kyalo kya kũthi kũtavany’a, nĩwavangie kũthamĩĩa Russia nĩ kana eke maũndũ maingangĩ ũthũkũminĩ wake. Ĩndĩ atanamba kũthama, ambie kũthi ekalange kũu na aikethya mwĩĩtu-a-asa ũngĩ waĩ anathamĩĩa kw’o kuma nthĩ ĩngĩ, na aisyoka  amanthe wĩa ũla ũkatethasya e vainia. Na ĩndĩ mwakanĩ wa 2000 nĩwathamĩĩe Russia. Maũndũ nĩmethĩwa maĩ laisi ĩla wathamĩĩe kũu?

Tatyana nũwetete ũndũ kwaendie akasya atĩĩ: “Nũndũ ndyaĩ nĩtonya kwĩyĩĩvĩa nyũmba, nakomboaa kalumu nyũmbanĩ syeene. Kwĩkala kalumunĩ ta kau kũyaĩ laisi. O na ve mavinda neeliĩlaa mũsyĩ. Ĩndĩ kĩla ĩvinda Yeova nĩwandetheeasya nĩmanye kana naendeea na ũthũkũmi ũũ nanyuvie, ngatetheka mũno.” Ũmũnthĩ Tatyana nĩ misonalĩ nthĩ ĩsu ya Russia. Aminĩĩe ndeto syake na atĩĩ: “Myaka yonthe ĩla nĩkalĩte nĩ vaasa na mũsyĩ ĩtumĩte nĩtuma ndũũ na andũ aingĩ na ngona maũndũ maseo mũno matakola. Na ĩndĩ ũndũ ũla wa vata vyũ, myaka ĩsu nĩtumĩte nĩlũlũmĩlya mũĩkĩĩo wakwa.”

Nake Masako nĩ wa Japan na e na myaka 50 na kĩndũ. Kuma tene aĩ na wendi mwingĩ wa kũtw’ĩka misonalĩ ĩndĩ oonaa ve na vinya mwingĩ wa kwĩanĩsya wendi ũsu nũndũ aĩ na mathĩna ma mwĩĩ. Ĩndĩ ĩla weew’angie kavaa nĩwatwie kũthi Russia nĩ kana akatetheesye wĩa wa kũtavany’a. O na kau nĩwaaĩawa nĩ wĩa mũseo na vandũ vaseo va kwĩkala, nĩwesie kũkwata wĩa wa kũthambya nyũmba na kũkũna ngũa vasi na kũsomethya kĩthyomo kya Japanese nĩ kana aendeee na ũvainia. Nĩ kyaũ kĩmũtetheesye aendeee na ũtavany’a?

Masako atata kũlilikana myaka 14 ĩla wĩkalĩte Russia, aĩtye atĩĩ: “Ũtanu ũla nĩkwataa ĩla nĩ ũtavany’a ũtumaa nũlwa nĩ mathĩna ala nĩkomanaa namo. Kũtavany’a kũndũ kũla kwĩ na vata mũnene wa atavany’a kũũnengae maũndũ maingĩ ma kwĩka na ndwĩsaa kũkwatwa nĩ ũtulu.” Ongelete kwasya: “Nonaa ta kyama nasũanĩa ũndũ nonete Yeova aindetheesya myaka ĩsu yonthe kwa kũmanthĩa lĩu, na ngũa, na vandũ va kwĩkala.” O na kau Masako nũtetheesye kũla kwĩ na vata mũnene nthĩ ya Russia, nũsyokete akatetheesya wĩa wa kũtavany’a nthĩ ya Kyrgyzstan. O na ĩngĩ nũtetheesye tũkundi twa kĩthyomo kya Kĩsũngũ, kya Chinese, na kya Uighur. Yu tũĩ ethĩawa e vainia mũsyĩnĩ wa St. Petersburg.

Nũndũ wa thĩna wa mbesa, kaingĩ mĩsyĩ nĩthamĩĩaa mũingo nĩ kana yĩtetheesye. Ĩndĩ mĩsyĩ ĩmwe ĩthamĩĩaa mũingo nĩ kana yĩanĩsye mĩvango mĩna ũthũkũminĩ  wa Yeova, o tondũ Avalaamu na Sala meekie. (Mwa. 12:1-9) Kwasũanĩa ngelekany’o ya Mikhail na mũka, Inga, ala maumĩte Ukraine. Mathamĩĩe Russia mwaka wa 2003. Mavika kũu oou nĩmakwatie andũ amwe mendaa kũmanya kĩla Mbivilia ĩmanyĩasya.

Mikhail aĩtye ũũ: “Ve ĩvinda twatavanisye kĩsio kĩtaĩ kyaatavanw’a nĩ Ngũsĩ mũthenya o na ũmwe. Nyũmba ĩmwe twaendie twavingũĩwe mũango nĩ mũtumĩa mũkũũ, na atũkũlya, ‘Mwĩ atavany’a?’ Ĩla twamwĩie ĩĩ, atũsũngĩie atĩĩ: ‘Nĩneesĩ mũthenya ũmwe no mũkoka. Nĩneesĩ kana ndeto sya Yesũ iikalea kwĩanĩa.’ Nĩvo ĩndĩ mũtumĩa ũsu wawetie ũndũ ĩandĩko ya Mathayo 24:14 yaĩtye.” Mikhail aendeee kwasya: “O kĩsionĩ kĩu nĩtwaendie tweethĩa kakundi ka iveti ta ĩkũmi sya ĩkanisa ya Baptist syaĩ na ngoo nzeo na syendaa mũno kũmanya ũla w’o. Syaĩ na ĩvuku Kuishi Milele, na nĩyo syatũmĩaa kwĩmanyĩsya Mbivilia kĩla kyumwa. Twatũmĩie masaa maingĩ mũno tũisũngĩa makũlyo masyo, na ĩndĩ twaina mbathi sya Ũsumbĩ na twaya nasyo. Naathokea andũ mavinda maingĩ ĩndĩ yĩu nĩ ĩvinda yĩmwe ĩseo katĩ wa onthe ala nĩlilikanaa.” Mikhail na Inga nĩmawetaa kana kũtavany’a isionĩ ila syĩ na vata mũnene wa atavany’a nĩkũtumĩte methĩwa na ngwatanĩo ndũmu na Yeova, menda andũ mũnango, na mekala me eanĩe. Yu Mikhail nĩ mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko.

O namo Yury na Oksana maumĩte Ukraine, na yu me na myaka 30 na kĩndũ, nake mwana woo, Aleksey, e na myaka 13. Mũthenya ũmwe mwakanĩ wa 2007 me atatũ nĩmaendie kwona ovisi wa ũvonge wa Russia. Ĩla mavikie vau nĩmoonie mevu ya nthĩ ya Russia yĩ na isio nene itatavanaw’a nĩ mũndũ. Oksana aĩtye atĩĩ: “Ĩla twoonie mevu ĩsu nĩw’o twamanyie nesa vyũ kana kũu kwĩ na vata mũnene mũno wa atavany’a. Nĩyatumie tũsũanĩa kũthamĩĩa Russia.” Nĩ kyaũ kĩngĩ kyamatetheeisye? Yury easya ũũ: “Kũsoma mavukunĩ maitũ kĩlungu ta kĩĩ, ‘Je, Unaweza Kutumikia Katika Eneo la Kigeni?,’ nĩkwatũtetheeisye mũno. * Nũndũ wa ũu nĩtwaendie kũsisya kĩsio kĩmwe twoonetw’e nĩ ovisi ũsu wa ũvonge na tũimantha nyũmba na wĩa.” Mesie kũthamĩĩa Russia mwakanĩ wa 2008.

Mwambĩĩonĩ ndyaĩ laisi kũkwata wĩa na nĩmathamie nyũmba mavinda kauta. Yury easya: “Nĩtwavoyaa kaingĩ nĩ kana tũikakw’e ngoo, na nĩtwaendeeie kũtavany’a twĩkwatĩtye kana Yeova nũkũtũtetheesya. Nĩtwoonie Yeova aitũsũvĩa nũndũ wa kũendeea kwĩka maũndũ ma Ũsumbĩ mbee wa maũndũ ala angĩ. Kwĩka ũu nĩkwatumie ngwatanĩo yitũ na Yeova yĩthĩwa yĩ ndũmu na kwatuma ithyĩ ene twĩthĩwa na ndũũ ngamu.” (Mt. 6:22, 33) Nake Aleksey akwatĩte moathimo meva nũndũ wa kũendany’a na asyai make kĩsionĩ kĩ na vata mũnene wa atavany’a? Oksana asũngĩĩte akasya: “Atethekete mũno. Nĩweeyumisye amũthũkũme Yeova na avatiswa e wa myaka kenda. Na nũndũ nĩwene kwĩ na vata mũnene wa atavany’a ma ũvoo wa Ũsumbĩ, nĩwosaa ũvainia mũtetheesya kĩla ĩvinda mavinga sukulu. Twĩw’aa mũyo mwingĩ mũno ĩla twoona ũndũ wendete ũtavany’a na ũndũ wĩ na kĩthito kĩana kya kũtavany’a.” Yu tũũneena Yury na Oksana nĩ mavainia ma mwanya.

Maelesyo ma ala mawetwa kĩlungunĩ kĩĩ nĩmatũmanyĩsya kĩndũ kĩmwe kana ti laisi ũkathamĩĩa kũndũ kũngĩ kwondũ wa kũtavany’a ethĩwa ndũmwĩkwatĩtye Yeova na ngoo yonthe. Vate nzika ala methĩawa isionĩ ila syĩ na vata mũnene wa atavany’a nĩmakwataa mathĩna mana nũndũ wa kũthamĩĩa kũndũ ta kũu, ĩndĩ nĩmakwataa ũtanu mwingĩ mũno nũndũ wa kũtavya andũ mekwĩthukĩĩsya nesa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ. We nũtonya kwĩyumya ũtetheesye wĩa wa kũtavany’a isionĩ ila syĩ na vata mũnene wa atavany’a ma Ũsumbĩ? Ũkesa kwĩka ũu, nũtonya kwĩw’a ta Yury. Ĩla wathamie aisye atĩĩ: “Keka nĩneesĩ, nĩthĩwa nathamĩĩie kũũ tene.”