YĨLA Yesũ waĩ ĩũlũ wa nthĩ nĩwoonanisye nguma ta sya Ĩthe wake, na oonany’a ũndũ wĩkaa maũndũ. Aisye atĩĩ: “Ndyĩkaa ũndũ o na ũmwe kumana na ũtwi wakwa mwene; ĩndĩ o ũndũ Asa wamanyĩisye, now’o nĩneenaa . . . Mavinda onthe nĩkaa maũndũ ala mamwendeeasya.” (Yoana 8:28, 29; Akolosai 1:15) Kwoou twamanya ũndũ Yesũ woonaa aka na ũndũ wavulanaa namo, kĩu kĩkatũtetheesya kũmanya ũndũ Ngai ũmonaa na kĩla wendaa meanĩsye.

Kwosana na kĩla kĩandĩkĩtwe Mavukunĩ ma Ũvoo Mũseo, asomi aingĩ nĩmetĩkĩlĩte kana Yesũ aĩ na woni wĩ kĩvathũkany’o na wa andũ aingĩ ĩvinda yu, ĩũlũ wa aka. Nĩkĩ tũtonya kwasya ũu? Na ũndũ ũla wa vata vyũ, mo momanyĩsyo make nĩmatumaa aka manengwa ndaĩa ũmũnthĩ?

Yesũ ndamonaa o ta andũ ma kũtũmĩwa maũndũnĩ ma kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Atongoi amwe ma ndĩni ya Kĩyuti moonaa kana, mavinda onthe yĩla aũme na aka mavulana mĩmeo mĩthũku ya kũmanyana kĩ-mwĩĩ nĩyũkĩlaa. Na nũndũ aka nĩmo moonekaa matonya kũtuma aũme makwatwa nĩ mĩmeo ĩsu, mayeetĩkĩlĩtw’e kũneena na aũme mbee wa andũ aingĩ, kana kumaala matevw’ĩkĩte mũtwe. Kĩvathũkany’o na ũu, Yesũ anengie aũme ũtao masiĩĩae mawendi ma mĩĩ yoo, na mainengae aka ndaĩa, vandũ va kũmavata maivulana na andũ ala angĩ.—Mathayo 5:28.

O na ĩngĩ Yesũ aisye atĩĩ: “Mũndũ o na wĩva ũla ũthaasya mũtwaano na kĩveti kyake na aitwaa kĩngĩ, ethĩawa aikĩvĩtĩsya kwa kwĩka ũlaalai.” (Maliko 10:11, 12) Kwa kũweta ũndũ ũsu, oonanisye kana ndakwataa mbau ũmanyĩsyo wa ndĩni ya ĩvinda yĩu, ũla weetĩkĩlĩtye aũme kũthasya mũtwaano na iveti syoo “nũndũ wa kĩtumi o na kĩva.” (Mathayo 19:3, 9) Ũndũ ũsu wawetie wa kana mũndũ ethĩawa aikĩvĩtĩsya kĩveti kyake kwa kwĩka ũlaalai, waĩ mũeni kwa Ayuti aingĩ. Atongoi moo ma ndĩni mamanyĩasya kana mũndũũme ndesa kũvĩtĩsya kĩveti kyake kwa kwĩka ũlaalai, ĩndĩ no mũndũ mũka ũtonya kwĩthĩwa ate mũĩkĩĩku! Ĩvuku yĩmwe Yĩeleetye mbivilia yaĩtye kana, “yĩla Yesũ wawetie kana o nake mũndũũme no ethĩwe ate mũĩkĩĩku kwa kĩveti kyake, oonanisye kana o namo aka nĩmaĩlĩte kũnengwa ndaĩa.”

Ũndũ ũmanyĩsyo wake ũtethetye ũmũnthĩ: Kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto kya Ngũsĩ sya Yeova, aka nĩmethĩawa na ũthasyo wa kũvulana na aũme yĩla me maũmbanonĩ. Ĩndĩ o na vailye ũu, mayaĩlĩte kũkĩa kwĩthĩwa anyanya ma aũme Aklĩsto, nũndũ aũme asu monaa ‘iveti ngũũ ta aa-inyia moo, na aka ma mũika ta eĩtu-a-inyia moo, vamwe na ũtheu w’onthe.’—1 Timotheo 5:2.

Yesũ nĩwatũmĩaa ĩvinda yake kũmanyĩsya aka. Kĩvathũkany’o na atongoi ma ndĩni ya Kĩyuti ala matalũnganaa na aka, Yesũ nĩwamamanyĩasya na akamekĩa vinya meyĩelesye. Kwa kũnenga Meli mwanya wa kũtanĩa momanyĩsyo make, Yesũ oonanisye kana wĩa wa aka ti o maũndũ ma ikonĩ. (Luka 10:38-42) O nake mwĩĩtu-a-inyia wa Meli, ũla weetawa Matha, nĩwatethekie nĩ momanyĩsyo ma Yesũ. Ũndũ ũsu nĩwonekaa nesa twasisya maũndũ ala watavisye Yesũ ĩtina wa kĩkw’ũ kya Lasalo.—Yoana 11:21-27.

O na ĩngĩ, Yesũ nĩwendeeaw’a nĩ kwĩw’a mawoni ma aka. Ĩvinda yĩu, aka aingĩ Ayuti maĩkĩĩaa kana kĩndũ kĩla kĩtonya kũtuma methĩwa na ũtanu no kũsyaa kĩmwana, na kĩyĩsa kwĩthĩwa na nguma, na mũno mũno kĩitw’ĩka mwathani. Yĩla mũndũ mũka ũmwe waisye: “Nĩ ĩtanu ĩvu yĩla yakũkuie na nondo ila woongie!” Yesũ nĩwoosie mwanya ũsu amũtavya ũndũ mũseango kwĩ ũsu. (Luka 11:27, 28) Kwa kũweta kana kũmwĩw’a Ngai nĩkw’o ũndũ ũla vata mũno, Yesũ oonisye mũndũ mũka ũsu kana ve ũndũ ũngĩ mũseango kwĩ kĩanda kĩla iveti syeethĩawa nakyo ĩvinda yĩu.—Yoana 8:32.

Ũndũ ũmanyĩsyo wake ũtethetye ũmũnthĩ: Ala me na kĩanda kya kũmanyĩsya kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto nĩmathokasya aka maumye maelesyo maũmbanonĩ ma kĩkundi. Nĩmanengae aka ala akũangũ ndaĩa nũndũ wa kwĩthĩwa me “amanyĩsya ma maũndũ ala maseo.” Aka asu nĩmamanyĩasya angĩ kwĩsĩla ndeto syoo yĩla me ĩmwe, kana kwĩsĩla ngelekany’o yoo. (Tito 2:3) O na ĩngĩ, nĩmamekwatasya mũno nthĩnĩ wa wĩa wa kũtavany’a ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ a Ngai.—Savuli 68:11; sisya ĩsandũkũ yĩ na kyongo, “We Mũtũmwa Vaulo Nĩwavatie Aka Kũneena?” ĩthangũnĩ ya 9.

Yesũ nĩwathĩnĩkĩaa aka. Ĩvindanĩ ya tene, eĩtu mayoonekaa me ma vata ta imwana. Ĩvuku yĩtawa Talmud yaĩtye atĩĩ: “Nĩ mũtanu ũla syana syake nĩ tũmwana, na woo nĩ kwa ũla syana syake nĩ twĩlĩtu.” O na asyai amwe moonaa mwana wa mwĩĩtu e mũio kwoo, na nũndũ wa ũu, mamũmanthĩaa mũũme, makaĩva ntheo, na mayeekwatasya ese kũmatethya makũa.

Ĩndĩ Yesũ oonanisye kana thayũ wa kelĩtu nĩ wa vata o ta wa kamwana. Nĩwathayũũkisye kelĩtu ka Yailu na kala kamwana ka ndiwa kuma Naini. (Maliko 5:35, 41, 42; Luka 7:11-15) Ĩtina wa kũvosya mũndũ mũka wathĩnĩtw’e nĩ “veva wa wonzu kwa ĩvinda ya myaka 18,” Yesũ amwĩtie “nzyawa ya Avalaamu,” ndeto ila iteesĩkĩe mũno maandĩkonĩ ma Kĩyuti. (Luka 13:10-16) Kwa kũtũmĩa ndeto isu sya ndaĩa na nzeo, oonanisye kana mũndũ mũka ũsu aĩ wa vata mbaĩnĩ ĩsu, na kana aĩ na mũĩkĩĩo mũnene.—Luka 19:9; Akalatia 3:7.

Ũndũ ũmanyĩsyo wake ũtethetye ũmũnthĩ: Ve nthimo ĩmwe ya andũ ma Asia yaasya: “Kũea kelĩtu no ta kũnyithya mũũnda wa mũtũi.” Ĩndĩ kĩvathũkany’o na woni ũsu wĩthĩawa na andũ, aa-ĩthe Aklĩsto nĩmasũvĩaa syana syoo syonthe, syĩthĩwe nĩ twĩlĩtu kana nĩ tũmwana. Asyai Aklĩsto nĩmasomethasya syana syoo syonthe na kũisũvĩa kĩ-mwĩĩ.

Yesũ nĩwaĩkĩĩe aka. Kotinĩ sya Kĩyuti, ũkũsĩ wa mũndũ mũka woonekaa wĩanene na wa ngombo. Mũsomi wa maũndũ ma isitoli wa ĩvinda ya atũmwa, ũla weetawa Josephus aisye atĩĩ: “Ũkũsĩ wa aka ndwaĩlĩte kwĩtĩkĩlwa, nũndũ maitonya kũĩkĩĩka na nĩ onzu.”

Kĩvathũkany’o na ũu, Yesũ anyuvie kũtũmĩa aka matavye andũ ala angĩ ĩũlũ wa ũthayũũkyo wake. (Mathayo 28:1, 8-10) O na kau aka asu nĩmoonete Yesũ ayũawa na aithikwa, ndwaĩ ũndũ wĩ laisi kwa atũmwa kũmaĩkĩĩa. (Mathayo 27:55, 56, 61; Luka 24:10, 11) Ĩndĩ, kwĩthĩwa Klĩsto amaumĩlĩĩile me ma mbee, nĩ kwonany’a kana nĩwoonaa aka maĩlĩte kumya ũkũsĩ ĩũlũ wake, o ũndũ ũmwe na amanyĩw’a ala angĩ.—Meko ma Atũmwa 1:8, 14.

Ũndũ ũmanyĩsyo wake ũtethetye ũmũnthĩ: Ikundinĩ sya Ngũsĩ sya Yeova, aũme ala me na ianda nĩmathĩnĩkĩaa aka kwa kwĩthukĩĩsya mawoni moo. Namo aũme Aklĩsto ala matwaanĩte ‘nĩmanengae ndaĩa’ iveti syoo kwa kũsyĩthukĩĩsya nesa.—1 Vetelo 3:7; Mwambĩlĩlyo 21:12.

Yĩla aũme maatĩĩa ngelekany’o ya Klĩsto, nĩmanengae aka ndaĩa na ũthasyo ũla Ngai wendaa manengawe kuma mwambĩĩonĩ. (Mwambĩlĩlyo 1:27, 28) Vandũ va kwĩyenda mo ene, aũme ala matwaanĩte nĩmetĩkĩlaa kũtongoew’a nĩ myolooto ya Mbivilia, ĩla ĩtumaa iveti syoo syĩkala syĩ ndanu.—Aeveso 5:28, 29.

Yĩla Yelena wambĩĩie kwĩmanyĩsya Mbivilia, mũũme wake nĩwamũthĩnasya mũno. Mũũme wake aeewe vandũ vaĩ ũng’endu mwingĩ, na vala aũme moosaa kya vinya eĩtu ala mekwenda kũmatwaa makamavitha. O na mavinda maingĩ aka nĩmavũawa mũno. Yelena aĩtye atĩĩ: “Kĩla neemanyĩasya Mbivilianĩ nĩkyambĩkĩie vinya mũno. Nĩnamanyie kana ve mũndũ ũmbendete mũno, ũmbonaa nĩ wa vata, na ũnthĩnĩkĩaa. O na nĩnamanyie kana mũũme wakwa akemanyĩsya ũla w’o, no avĩndũke na akambĩĩa kũngua nesa.” Ũndũ ũsu nĩweanĩie nesa yĩla mũũme wesie kwĩtĩkĩla amanyĩw’e Mbivilia na avatiswa atw’ĩka Ngũsĩ ya Yeova. Yelena aĩtye: “Nĩwambĩĩie kwĩsiĩĩa maũndũnĩ, na ithyelĩ tweemanyĩsya kũekeanĩaa kuma ngoonĩ.” Aminĩĩe na kwasya atĩĩ: “Myolooto ya Mbivilia nĩndethetye mũno ngambĩĩa kwĩw’a nĩ wa vata na nĩmũsũvĩĩku mũtwaanonĩ witũ.”—Akolosai 3:13, 18, 19.

Ti o Yelena e weka ũtethekete nĩ myolooto ya Mbivilia. Aka Aklĩsto milioni mbingĩ nĩmethĩawa na ũtanu, nũndũ mo vamwe na aũme moo nĩmaatĩĩaa myolooto ya Mbivilia mĩtwaanonĩ yoo. Aka asu nĩmew’aa manengetwe ndaĩa na ũthasyo, yĩla me katĩ wa Aklĩsto ala angĩ.—Yoana 13:34, 35.

Aũme Aklĩsto vamwe na aka Aklĩsto, nĩmamanyaa kana nũndũ mo nĩ andũ me na naĩ, methĩawa me katĩ wa syũmbe sya Ngai ila ‘syatw’ĩkĩthiw’e vathei.’ Ĩndĩ mamũthengeea Ngai na Ĩthe woo wĩ wendo, Yeova, nĩmethĩawa na wĩkwatyo wa ‘kũthaw’a kuma ũkombonĩ wa wanangĩko,’ na maitanĩa “ũthasyo wa ũtheu mũtisu wa kwĩthĩwa syana sya Ngai.” Ũsu nĩ wĩkwatyo mũseo ta kĩ, ũnengetwe aũme na aka ala mamwendete Ngai!—Alomi 8:20, 21.