1, 2. Vetelo eekwatasya kyaũ yĩla Yesũ waneenaa na andũ e Kavelinaumi, ĩndĩ kweethĩiwe ata?

 VETELO aĩ ĩsinakokenĩ yaĩ ndũanĩ ya Kavelinaumi. Saa isu Yesũ aendeee kũmanyĩsya, na Vetelo asisya mothyũ ma ala maĩ vau ĩsinakokenĩ nĩwathĩnĩkaa mũno. We mwene aĩ mwĩkali ndũanĩ ĩsu yaĩ ũtee wa Ũkanga wa Kalilii ngalĩko ya ĩũlũ. O na ĩngĩ, ndũanĩ ĩĩ no vo wakũnĩaa viasala wake wa makũyũ. Na eka ũu, anyanya make aingĩ, andũ ma mũsyĩ, na andũ ala mathũkũmaa ĩmwe mekalaa o ndũanĩ ĩno. Nũtonya kwĩthĩwa asũanĩaa kana andũ ma ndũa ĩĩ nĩmeũmũĩkĩĩa Yesũ o take, na maitanĩa kũmanyĩw’a ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai nĩ mũmanyĩsya ũũ mũnene kwĩ onthe. Ĩndĩ ũu ti w’o vaendie.

² Andũ aingĩ maĩ maekie kũmwĩthukĩĩsya. Amwe makwetye kũnyungunyĩsya na wasya mũnene maileana na kĩla Yesũ wamanyĩasya. Ĩndĩ ala mamakasya Vetelo ĩ ya mũno nĩ amanyĩw’a amwe ma ũ Yesũ mwene. O namo maĩ matukisye ũthyũ na mayoonekaa maitanĩa maũndũ meũ ala Yesũ wamanyĩasya. Maĩ mathatie. Na amwe maneena na wasya mũnene mayasya kana ũneeni wa Yesũ nĩ wa kũtelemya. Nũndũ wa ũu, nĩmakolile kũmwĩthukĩĩsya, maumaala ĩsinakokenĩ, na maeka kũendany’a na Yesũ.—Soma Yoana 6:60, 66.

3. Mũĩkĩĩo wa Vetelo wamũtetheeisye kwĩka ata mavinda maingĩ?

³ Yĩu yaĩ ĩvinda yũmũ mũno kwa Vetelo na atũmwa ala angĩ. Na kĩtumi nũndũ o nake ũ Vetelo mwene ndaakwatya nesa kĩla Yesũ wamanyĩasya mũthenya ũsu. Vate nzika nĩwamanyie kana ndeto sya Yesũ syaĩ itonya kũthatya mũndũ ethĩwa ndanasielewa nesa. Kwoou we eekie ata? Yĩĩ ti yo yaĩ ĩvinda ya mbee kana ya mũthya kwa Vetelo kũtatwa aeke kũlũmany’a na Vwana wake. Eka twone ũndũ mũĩkĩĩo wa Vetelo wamũtetheeisye ĩngĩ na ĩngĩ kũkĩlya vinya motato ta asu na aendeea kũlũmany’a na Yesũ.

4, 5. Nĩ maũndũ meva Yesũ weekie andũ matataĩĩaa?

⁴ Nĩ mavinda maingĩ Vetelo waseng’aw’a nĩ maũndũ ala Yesũ wawetaa kana akeka. Mavinda amwe Yesũ nĩwaneenaa kana akeka  maũndũ kwa nzĩa andũ mateũsũanĩaa. Kwa ngelekany’o, ĩyoo yake Yesũ atanamba kũthi kũmanyĩsya ĩsinakokenĩ, nĩwaĩthisye andũ ngili mbingĩ kwa nzĩa ya kyama. Nũndũ wa ũu, andũ nĩmatatie kũmũtw’ĩkĩthya mũsumbĩ. Ĩndĩ nĩwamaseng’isye yĩla waumie vala maĩ na eea amanyĩw’a make malike ĩsiwanĩ mathi Kavelinaumi. O na me ũkanganĩ maendete ũtukũ ũsu, Yesũ nĩwamaseng’isye ĩngĩ akinyĩla ĩũlũ wa kĩw’ũ Ũkanganĩ wa Kalilii kwĩ kĩuutani na itulumo mbingĩ, vala Vetelo weemanyĩisye ĩsomo ya vata mũno ĩũlũ wa mũĩkĩĩo.

⁵ Yĩla kwakyee, meethĩie ala andũ maĩ yĩla ĩkomanonĩ melingĩlile ũtee wa ĩia yĩu makomane namo mũingo ũũngĩ. Ĩndĩ ũw’o nĩ kana andũ asu mayamũatĩĩĩte Yesũ nũndũ mendaa kwĩthukĩĩsya maũndũ ala wamanyĩasya. Kĩla mendaa nĩ kũĩthw’a kwa nzĩa ya kyama. Yesũ nĩwamakanisye nũndũ wa kũmũatĩĩa mayenda o syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ. (Yoa. 6:25-27) O na nĩwaendeeie kũneenea ũndũ ũsu athi ĩsinakokenĩ yĩla yaĩ Kavelinaumi. Me vau, nĩwamamanyĩisye ũw’o wa vata ĩndĩ andũ asu meew’a wĩ wa kũtelemya.

6. Yesũ anenganie ngelekany’o yĩva? Ala mamwĩthukĩĩsye meekie ata mamĩw’a?

⁶ Yesũ ndendaa andũ mamũatĩĩe aĩ no ũndũ aĩ na ũtonyi wa kũmanenga lĩu. Vandũ va ũu, endaa andũ mamũatĩĩe nũndũ nĩmekũĩkĩĩa nthembo ya wovosyo, ĩla waĩ aumye, na nĩmekwenda kũatĩĩa ngelekany’o yake. Kĩu nĩkyo kyaĩ kĩtonya kũtuma Ngai amanenga thayũ wa tene na tene. Nũndũ wa ũu, nĩwamanengie ngelekany’o eyĩelekanĩtye we mwene na mana, ĩla yaĩ kĩmũtũ kyavalũkaa kuma ĩtunĩ ĩvindanĩ ya Mose. Yĩla amwe maleanile na ndeto syake, nĩwamanengie ngelekany’o ĩngĩ. Ameie no nginya maye mwĩĩ wake na mainyw’a nthakame yake nĩ kana makwate thayũ. Ndeto isu nĩsyo syatumie mathata ĩ ya mũno. Amwe maisye: “Ũneeni ũũ nĩ wa kũtelemya; nũũ ũtonya kũwĩthukĩĩsya?” Nũndũ wa ũu, amanyĩw’a aingĩ ma Yesũ nĩmaekie kũmũatĩĩa. *—Yoa. 6:48-60, 66.

7, 8. (a) Nĩ ũndũ wĩva Vetelo ũtaambĩte kũelewa nesa ĩũlũ wa kĩanda kya Yesũ? (b) Vetelo asũngĩie ata ĩkũlyo yĩla Yesũ wakũlilye atũmwa make?

⁷ We nake Vetelo eekie ata? No nginya o nake ethĩwe aseng’iw’e nĩ ndeto sya Yesũ. Na kĩtumi nũndũ ndaambĩte kũmanya kana yaĩ no nginya Yesũ akw’e nĩ kana eanĩsye kwenda kwa Ngai. Ĩndĩ kĩu nĩkyatumie aeka kũmũatĩĩa Yesũ o tondũ amanyĩw’a amwe mataĩ ma kwĩkwatw’a meekie mũthenya ũsu? Aiee. Ve ũndũ wa vata watumie Vetelo ethĩwa e kĩvathũkany’o na amanyĩw’a asu angĩ. Nĩ ũndũ wĩva ũsu?

 ⁸ Yesũ amavĩndũkĩie atũmwa make na amakũlya: “O nenyu mũikwenda kũthi, kana nĩmũkwenda?” (Yoa. 6:67) Akũlasya atũmwa make me 12, ĩndĩ Vetelo nĩwe wasũngĩie. Na mavinda maingĩ vakothaa kũthi ũu. Noĩthwa Vetelo ne we waĩ mũkũũ kwĩ onthe. Ĩndĩ o na ethĩwa vailye ata, Vetelo nĩwe waĩ mũneenu kwĩ ala angĩ onthe, na veonekana mavinda maingĩ ndakĩaa kũneena kĩla kyooka mũtwe. Ĩvindanĩ yĩĩ, kĩla kyookie kĩlĩkonĩ kyake nĩ ndeto ii sya kwendeesya: “Mwĩaĩi, twĩthi kũla kwĩ ũũ? We wĩ na ndeto sya thayũ wa tene na tene.”—Yoa. 6:68.

9. Vetelo oonanisye ata kana nĩwalũmanĩtye na Yesũ?

⁹ Isu nĩ ndeto sya kwendeesya ta kĩ! Vetelo nĩwamũĩkĩĩe Yesũ, na mũĩkĩĩo wake nĩwamũtetheeisye eethĩwa na nguma ya vata mũno; nayo nĩ ũĩkĩĩku. Nĩwaĩkĩĩte vyũ kana Yesũ nĩwe Mũtangĩĩi e weka ũla watũmĩtwe nĩ Yeova, na kana nĩwe waĩ atangĩĩe andũ kwĩsĩla maũndũ ala wamanyĩasya ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai. O na kau ve maũndũ amwe ũtaeleawa nesa, nĩweesĩ vai vandũ vangĩ waĩ atonya kũthi aketĩkĩlwa nĩ Ngai na aikwata mũthĩnzĩo wa thayũ wa tene na tene.

10. Tũtonya kwonany’a ata kana nĩtũlũmanĩtye na Yesũ o ta Vetelo?

¹⁰ Ũu nĩw’o we wĩw’aa? Ũndũ wa kũmakya nĩ kana andũ aingĩ ũmũnthĩ maasya nĩmamwendete Yesũ, ĩndĩ nĩmaemawa nĩ kũlũmany’a nake. Nĩ kana twonany’e nĩtũlũmanĩtye na Klĩsto vyũ, nĩtwaĩle kwenda momanyĩsyo make vyũ o ta Vetelo. Nĩtwaĩle kwĩmanyĩsya maũndũ asu, tũmaelewe nesa, na tũyĩkala kwosana namo, o na ethĩwa maikwosana na woni witũ kana wendi witũ. No nginya twĩthĩwe tũlũmanĩtye na Yesũ nĩ kana twĩkwata thayũ wa tene na tene, ũla we wendaa twĩkwata.—Soma Savuli 97:10.

11. Yesũ aendete va e na aatĩĩi make? (O na ĩngĩ, sisya maelesyo ma kwongeleela.)

¹¹ Ĩtina wa kwĩthĩwa makwatene mũno, Yesũ, atũmwa make, vamwe na amanyĩw’a make amwe, nĩmambĩĩsye kyalo kĩasa melekele ngalĩko ya ĩũlũ. Mavinda amwe, mũndũ aĩ atonya kwona mũthya wa Kĩĩma kya Elimoni, ũla weethĩawa ũvw’ĩkĩtwe nĩ ĩa, o na e Ũkanganĩ wa Kalilii. Kĩĩma kĩu kyaĩ ngalĩko ya ĩũlũ vyũ ya Nthĩ ya Watho. Yesũ na atũmwa make nĩmaendeeie kwambata o kavola mathengeee kĩĩma kĩu. Maendete ndũanĩ ila syaĩ vakuvĩ na Kaisalea ya Vilivu, na me vau mesĩle maĩ matonya kwona kĩsio kĩnene kya Nthĩ ya Watho ngalĩko ya ĩtheo. Vau nĩvo Yesũ wakũlĩilye aatĩĩi make ĩkũlyo yĩmwe ya vata mũno.

12, 13. (a) Nĩkĩ Yesũ wendaa kũmanya andũ mamwĩsĩ ta we ũũ? (b) Ndeto ila Vetelo watavisye Yesũ syoonanisye ata kana aĩ na mũĩkĩĩo wa w’o?

¹² Yesũ amakũlilye atĩĩ: “Ĩkomano yĩasya nyie ninyie ũũ?” Yesũ  endaa kũmanya andũ masũanĩaa nĩwe ũũ. Kwakũna visa Vetelo amũketee Yesũ. Asisya ũthyũ wa Vwana wake, nĩweene nesa ũndũ wathĩnĩkĩaa andũ na ũndũ waĩ na ũĩ wingĩvĩte. Yesũ nĩwendaa kũmanya amanyĩw’a make mamwĩsĩ ata kumana na maũndũ ala mo ene meeyoneete na makew’a. Atũmwa ma Yesũ nĩmawetie maũndũ amwe mate ma w’o ala andũ masũanĩaa ĩũlũ wake. Ĩndĩ ve ũndũ ũngĩ Yesũ wendaa kũmanya nesa. Yo noĩthwa o namo amanyĩw’a make maĩ o na mawoni ta asu? Amakũlilye atĩĩ: “Inyw’ĩ nenyu mwĩasya ninyie ũũ?”—Luka 9:18-20.

¹³ Vetelo nĩwasũngĩie ĩngĩ na mĩtũkĩ. Aisye ũũ ate na nzika: “We nue Klĩsto, Mwana wa Ngai ũla wĩ thayũ.” Ũu now’o amanyĩw’a aingĩ ala maĩ vau masũanĩaa. We kwavindĩĩsya ũndũ Yesũ watanĩthiw’e nĩ ndeto isu sya Vetelo na amũkatha. Yesũ nĩwamũlilikanilye Vetelo kana Yeova Ngai nĩwe watumĩte ala maĩ na mũĩkĩĩo wa w’o maelewa ũw’o ũsu wa vata, ĩndĩ ti mũndũ. Vetelo aĩ anatetheew’a kũelewa ũw’o wa vata mũno, ũla Yeova wavuanĩtye. Yu aĩ anamanya kana Yesũ nĩwe waĩ eanĩsye kĩanda kya Masia, kana Klĩsto, ũla weeteeletwe kwa ĩvinda yĩasa!—Soma Mathayo 16:16, 17.

14. Yesũ anengie Vetelo kĩanda kĩva kya vata?

¹⁴ Ĩndĩ nĩkwaĩ kwaathaniwe tene kana Klĩsto aĩ ethĩwe ĩvia yĩla aki maĩ mayĩlee. (Sav. 118:22; Luka 20:17) Yesũ nĩweesĩ wathani ũsu, na nĩwavuanisye kana Yeova aĩ aũngamye kĩkundi kyake ĩvianĩ yĩu. Yesũ asyokie anenga Vetelo kĩanda kĩngĩ kya vata mũno kĩkundinĩ kĩu. Ĩndĩ ti atĩ amũtw’ĩkĩthisye mũnene wa atũmwa ala angĩ o tondũ amwe masũanĩaa. Eekie kũmũnenga wĩa mwingangĩ. Anengie Vetelo “mbungũo sya Ũsumbĩ.” (Mt. 16:19) Vetelo anengiwe kĩanda kya kũvingũĩa ikundi itatũ sya andũ wĩkwatyo wa kũlika Ũsumbĩnĩ wa Ngai; kya mbee kĩ Ayuti, kya kelĩ Asamalia, na kya katatũ andũ ma mbaĩ ingĩ, kana andũ mate Ayuti.

15. Nĩ kyaũ kyatumie Vetelo akany’a Yesũ, na amwĩie ata?

¹⁵ O na vailye ũu, ĩtina Yesũ nĩwesie kũweta kana ala manengetwe mbingĩ, makaandũwa mbingĩ, na Vetelo aĩ ũmwe woo. (Luka 12:48) Yesũ nĩwaendeeie kũvuany’a ũw’o wa vata ĩũlũ wa Masia, na ũw’o ũmwe waĩ kana no nginya akwatwe nĩ mathĩna maingĩ na aikw’ĩĩa Yelusaleme. Ndeto isu nĩsyathĩnisye Vetelo mũno. Kwoou, nĩwamũtwaie Yesũ vandũ ũtee na ambĩĩa kũmũkany’a aimwĩa: “Ĩyĩw’ĩe tei, Mwĩaĩi; ũndũ ũsu ndwĩsa kũũkwata.”—Mt. 16:21, 22.

16. Yesũ eeie Vetelo ata, na nĩkĩ tũtonya kwasya kana ndeto syake nĩ ũkany’o kwitũ ithyonthe?

 ¹⁶ Vate nzika Vetelo asũanĩaa kana eĩka kũmũtethya Yesũ. Ĩndĩ nĩwaseng’iw’e nĩ ũsũngĩo wa Yesũ. Eethyũũie amwony’a Vetelo mũongo, asisya amanyĩw’a ala angĩ, ala o namo matonya kwĩthĩwa masũanĩaa o ta Vetelo, na asya: “Thi ĩtina wakwa, Satani! Wĩ kĩndũ kya kũlulutĩkya kwakwa, nũndũ mosũanĩo maku nĩ ma andũ, ĩndĩ ti ma Ngai.” (Mt. 16:23; Mko. 8:32, 33) Ndeto sya Yesũ syĩ na ũkany’o wa vata kwitũ ithyonthe. Nĩ laisi mũno kwĩtĩkĩlya mosũanĩo maitũ ene matũtongoesye vandũ va mosũanĩo ma Ngai. Na tweeka ũu, nĩ laisi mũno tũkeyĩthĩa tũyĩkĩa mũndũ vinya eke ũndũ ũũmwendeesya Satani na ti Ngai, o na ethĩwa kĩu ti kyo kĩĩ kĩeleelo kitũ. Ĩndĩ we Vetelo eekie ata ĩtina wa kũnengwa ũkany’o ũsu?

17. Yesũ oonanasya ata yĩla weeie Vetelo, “Thi ĩtina wakwa”?

¹⁷ No nginya Vetelo ethĩwe amanyie kana Yesũ ndaasyaa kana we nĩ Satani, ũla Ndevili. Ũu nĩw’o nũndũ Yesũ ndaatavya Vetelo kĩla wamũtavisye Satani. Eeie Satani: “Thi”; ĩndĩ aineena na Vetelo amwĩie: “Thi ĩtina wakwa.” (Mt. 4:10) Yesũ ndamũlũngasya mũtũmwa ũsu woonete nguma nzeo nthĩnĩ wake. Vandũ va ũu, eekaa o kũlũnga mosũanĩo make. Vetelo aaĩlĩte kũeka kũkelana mbee wa Vwana wake ta kĩndũ kya kũlulutĩkya, na vandũ va ũu aisyoka ĩtina wake ta mũatĩĩi wake ũtw’ĩte vyũ kũmũkwata mbau.

18. Vetelo oonanisye ata kana nĩwalũmanĩtye na Yesũ, na tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o yake ata?

¹⁸ We Vetelo nĩwatukisye ũthyũ, athata, kana ambĩĩa kũkananĩa na Yesũ? Aiee. Nĩweenyivisye na eetĩkĩla ũkany’o. Na kĩu nĩkyoonanisye ĩngĩ kana nĩwalũmanĩtye na Yesũ. Aatĩĩi onthe ma Klĩsto nĩmethĩawa na vata wa kũnengwa ũkany’o mavinda kwa mavinda. Tũyĩsa kũlũlũmĩĩlya ngwatanĩo yitũ na Yesũ Klĩsto na Ĩthe wake, Yeova Ngai, ethĩwa tũyĩtĩkĩlaa ũtao twĩnyivĩtye.—Soma Nthimo 4:13.

19. Yesũ awetie ndeto syĩva sya ũsengy’o, na Vetelo atonya kwĩthĩwa eekũlasya ata?

¹⁹ Ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa ũu, Yesũ nĩwawetie ndeto ingĩ sya kũsengy’a. Aisye atĩĩ: “Nĩ w’o nĩngũmwĩa kana ve amwe maũngamĩte vaa matakasama kĩkw’ũ nongi nginya mambe kwona Mwana wa mũndũ ayũka Ũsumbĩnĩ wake.” (Mt. 16:28) Vate nzika ndeto isu nĩsyatumie Vetelo enda kũmanya mũnango. We Yesũ endaa kwasya ata? Vetelo  asũanĩa ũkany’o ũla waĩ ananengwa, we nĩwĩthĩwa eekũlasya kana nĩ ũmwe wa ala makeyonea ũndũ ũsu wa mwanya?

20, 21. (a) Elesya woni ũla Vetelo woonie. (b) Ũneenany’a wa Yesũ na aũme ala maĩ woninĩ ũsu watetheeisye Vetelo ata kũlũnga woni wake?

²⁰ Ĩtina wa kyumwa kĩmwe ũu, Yesũ nĩwoosie Yakovo, Yoana, na Vetelo mambata “kĩĩmanĩ kĩtũlu.” Na nĩvatonyeka makethĩwa maendie Kĩĩmanĩ kya Elimoni kĩla kyaĩ o kĩlomita 25 kuma vau. O na nĩvatonyeka kũkethĩwa kwaĩ ũtukũ nũndũ aũme asu atatũ nĩmaomboasya. Ĩndĩ Yesũ aendeee na kũvoya, ve ũndũ weekĩkie watuma too woo ũthela vyũ.—Mt. 17:1; Luka 9:28, 29, 32.

²¹ Yesũ nĩwambĩĩe kũalyũka masyaĩĩsye. Ũthyũ wake nĩwambĩĩe kũkena, na waendeea nginya watisa vyũ ta syũa. O nasyo ngũa syake nĩsyaambĩĩie kũkena na syeeũva vyũ. Na ĩndĩ aũme elĩ mailye ta Mose na Eliya maumĩla vau Yesũ waĩ. Ĩtina wa ũu, nĩmambĩĩie kũneena nake ĩũlũ wa ũndũ “waĩ athi,” na Mbivilia yaĩtye kana “o mĩtũkĩ ũndũ ũsu waĩ wĩanĩe athi Yelusaleme.” Veonekana  maneeneaa kũkw’a na kũthayũũka kwake. Kĩu nĩkyatumie Vetelo amanya vyũ kana nĩwavĩtĩtye kũsũanĩa kana Yesũ ndaaĩlĩte kũthĩna na aikw’a.—Luka 9:30, 31.

22, 23. (a) Vetelo oonanisye ata kana aĩ mũndũ mũthangaau na wendete andũ? (b) Vetelo, Yakovo, na Yoana mooniw’e woni ũngĩ wĩva wa mwanya ũtukũ ũsu?

²² Vetelo eewie aĩlĩte kwĩka kaũndũ woninĩ ũsu wa mwanya. O na no ta wendaa woni ũsu ũendeangĩe. Veonekana oonie Mose na Eliya ta mekwenda kũtaanĩsya na Yesũ. Na kwoou asya atĩĩ: “Mũmanyĩsya, nũseo kwitũ kwĩthĩwa vaa. Kwoou eka twambe maeema atatũ; yĩmwe yaku, yĩngĩ ya Mose, na yĩngĩ ya Eliya.” Ũw’o nĩ kana asu mayaĩ andũ ma w’o, ĩndĩ waĩ o woni; na kĩtumi nũndũ athũkũmi asu elĩ ma Yeova maĩ makwie ĩvinda yĩasa ĩvĩtu. Kwoou vayaĩ na vata wa kwamba maeema kwondũ woo. Kwa w’o, Vetelo aneenie ateũsũanĩa. Ĩndĩ o na kau aĩ o na mawonzu make, wasũanĩa ũndũ woonanisye kana nĩ mũthangaau na nĩwendete andũ, we no wasye ndũmwendete?—Luka 9:33.

²³ Vetelo, Yakovo, na Yoana, nĩmooniw’e woni ũngĩ wa mwanya mũno ũtukũ ũsu. Me vau kĩĩmanĩ, ĩtu nĩyookie na yamavw’ĩka. Na ĩndĩ wasya wa Yeova Ngai weew’ĩka kuma ĩtunĩ yĩu. Aisye: “Ũũ nĩwe Mwana wakwa, ũla ũnyuvĩtwe. Mwĩw’ei we.” Woni ũsu nĩwathelile na matiwa me oka na Yesũ vau kĩĩmanĩ.—Luka 9:34-36.

24. (a) Ũla woni wa kũalyũka kwa Yesũ watetheeisye Vetelo ata? (b) Woni ũsu ũtonya kũtũtethya ata ũmũnthĩ?

²⁴ Yaĩ ndaĩa nene mũno kwa Vetelo kwĩyonea woni ũsu wa kũalyũka kwa Yesũ, na vate nzika nĩ ndaĩa nene kwitũ kũsoma ĩũlũ wa ũndũ ũsu ũmũnthĩ. Ĩtina wa myaka mĩongo yĩana ũna, Vetelo nĩwaandĩkie ĩũlũ wa ndaĩa ĩla wanengiwe ũtukũ ũsu ya kwona ũndũ Yesũ wesaa kwĩthĩwa ailye atw’ĩka Mũsumbĩ wa kũtaĩwa ĩtunĩ, na nĩwaeleisye ũndũ weew’aa yĩ ndaĩa nene kwĩthĩwa e ũmwe wa ala ‘meeyoneie ũtheu wake mũtisu.’ Woni ũsu nĩwaĩkĩĩthisye kana mawathani maingĩ ala me Ndetonĩ ya Ngai nĩ ma w’o, na nĩwalũlũmĩĩlye mũĩkĩĩo wa Vetelo kwondũ wa motato ala maĩ mbee wake. (Soma 2 Vetelo 1:16-19.) Woni ũsu no ũlũlũmĩĩlye mũĩkĩĩo witũ o ũndũ walũlũmĩĩlye mũĩkĩĩo wa Vetelo twaendeea kũlũmany’a na Vwana ũla Yeova ũnyuvĩte kwondũ witũ, twaeka atũmanyĩsye, tweetĩkĩla atũkany’e na aitũlũnga, na tũimũatĩĩaa kĩla mũthenya twĩnyivĩtye.