1, 2. (a) Inki lukanu Moize bakaka ntangu yandi lungisaka bamvula 40? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.) (b) Sambu na nki Moize ponaka kuniokwama ti bantu ya Nzambi?

MOIZE zabaka mambu yina Ezipte lendaka kupesa yandi. Yandi monaka banzo ya nene ya bamvwama. Yandi yelaka na nzo ya ntotila. “Bo longaka Moize na mayele yonso ya bantu ya Ezipte,” ziku yandi longukaka kusala bifwanisu, mambu ya me tala bambwetete, matematike mpi mambu ya nkaka. (Bis. 7:22) Yandi lendaka kukuma ti kimvwama, kiyeka, mpi mikumba yina bantu mingi ya Ezipte lendaka ve kubaka ata fioti!

² Kansi, ntangu yandi lungisaka bamvula 40, Moize bakaka lukanu yina yitukisaka dibuta ya ntotila yina sansaka yandi. Nkutu, na kisika ya kupona luzingu ya “mbote” yina bantu mingi ya Ezipte vandaka ti yo, yandi ponaka kuzinga kumosi ti bampika! Sambu na nki? Moize vandaka ti lukwikilu. (Tanga Baebreo 11:24-26.) Sambu na lukwikilu, Moize monaka ntama kibeni kuluta insi-ntoto yina vandaka na nziunga na yandi. Sambu yandi vandaka muntu ya kimpeve, Moize tulaka lukwikilu na Yehowa, “Muntu yina ke monanaka ve,” mpi na kulungana ya balusilu ya Nzambi.—Baeb. 11:27.

3. Inki kele bangiufula tatu yina beto ta tadila na disolo yai?

³ Beto mpi fwete mona ntama kuluta mambu yina meso na beto ke mona. Beto fwete vanda “bantu yina kele ti lukwikilu.” (Baeb. 10:38, 39) Sambu na kukumisa lukwikilu na beto ngolo, beto tadila mambu yina Baebreo 11:24-26 ke tuba sambu na Moize. Ntangu beto  ke tadila mambu yina, sosa bamvutu na bangiufula yai: Inki mutindu lukwikilu pesaka Moize kikesa ya kubuya banzala ya kinsuni? Ntangu bo pesaka yandi nsoni, inki mutindu lukwikilu sadisaka yandi na kusepela na mukumba yina Nzambi pesaka yandi? Mpi sambu na nki Moize “tulaka meso na yandi kaka na matabisi”?

4. Inki diambu Moize zabaka na yina me tala ‘kiese ya disumu’?

⁴ Ti meso ya lukwikilu, Moize zabaka nde ‘kiese ya disumu’ vandaka sambu na ntangu fioti. Ziku bantu ya nkaka vandaka kumona nde, ata Ezipte fulukaka ti lusambu ya biteki mpi ya bampeve ya mbi, yo yelaka mpi kumaka ngolo ya nsi-ntoto ya mvimba, kansi na ntangu yina bantu ya Yehowa vandaka bampika! Kansi, Moize zabaka nde Nzambi lendaka kusoba mambu. Ata yo monanaka bonso nde bantu ya mbi vandaka kukuma kaka mingi, Moize tulaka lukwikilu nde Nzambi ta fwa bo. Yo yina, yandi bwaka ve na mutambu ya “kumona kiese ya ntangu fioti ya disumu.”

5. Inki ta sadisa beto na kutelamina “kiese ya ntangu fioti ya disumu”?

⁵ Inki mutindu nge lenda telamina “kiese ya ntangu fioti ya disumu”? Kuvila ve ata fioti nde, kiese ya disumu ke vandaka kaka sambu na ntangu fioti. Ti meso ya lukwikilu, mona nde “nsi-ntoto ke luta, nzala na yo mpi ke luta.” (1 Yoa. 2:15-17) Yindulula mambu yina ta kumina bansumuki yina ta balula ve ntima. Bo kele na ‘ntoto ya butesi mpi bo ta suka na mutindu ya mbi!’ (Nk. 73:18, 19) Kana mpukumuna ya kusala disumu ke kwisila nge, kudiyula nde: ‘Mono ke zola nde luzingu na mono ya bilumbu ke kwisa kuvanda nki mutindu?’

6. (a) Sambu na nki Moize buyaka “nde bo binga yandi mwana ya mwana-nkento ya Farao”? (b) Sambu na nki nge ke yindula nde Moize bakaka lukanu ya mbote?

⁶ Lukwikilu sadisaka mpi Moize na kupona diambu yina yandi ta sala na luzingu na yandi. “Sambu na lukwikilu, Moize, ntangu yandi kumaka mbuta, buyaka nde bo binga yandi mwana ya mwana-nkento ya Farao.” (Baeb. 11:24) Moize yindulaka ve nde yandi lendaka kusadila Nzambi na nzo ya ntotila mpi na nima kusadila kimvwama mpi kiyeka na yandi sambu na kusadisa bampangi na yandi ya Izraele. Kansi, Moize vandaka ti lukanu ya kuzola Yehowa na ntima na yandi yonso, moyo na yandi yonso mpi na ngolo na yandi yonso. (Kul. 6:5) Lukanu ya Moize taninaka yandi na kuwa ve mpasi mingi na ntima. Bantu ya Izraele botulaka bimvwama mingi ya Ezipte yina yandi buyaka kulanda! (Kub. 12:35, 36) Yo vandaka diambu ya nsoni sambu na Farao mpi yandi fwaka. (Nk. 136:15) Kansi, Nzambi taninaka Moize mpi sadilaka yandi sambu na kugulusa dikanda ya mvimba ya Izraele. Luzingu na yandi vandaka kibeni na mfunu!

7. (a) Na kutadila Matayo 6:19-21, sambu na nki beto fwete mona ntama kuluta luzingu ya bubu yai? (b) Tubila mbandu yina ke monisa luswaswanu yina kele na kati ya bimvwama ya kinsuni mpi ya kimpeve.

⁷ Kana nge kele toko yina ke sadilaka Yehowa, inki mutindu lukwikilu lenda sadisa nge na kupona diambu yina nge ta sala na luzingu na nge? Yo ta vanda mayele kana nge baka bangidika na ntwala sambu na mambu yina nge ta sala na makwisa. Kansi, keti lukwikilu na balusilu ya Nzambi ke pusaka nge na kufulusa to kubumba bima ya mbalu sambu na luzingu ya ntangu fioti to ya mvula na mvula? (Tanga Matayo 6:19-21.) Sophie, toko mosi ya nkento yina zabaka kukina mbote kibeni kutanaka ti diambu yai. Bo pesaka yandi bourse mpi yandi bakaka kisika ya lukumu kuluta banduku na yandi yonso ya kimvuka yina ya makinu na États-Unis. Yandi ke tuba nde: “Yo vandaka kiese mingi ntangu bo vandaka kukumisa mono. Nkutu, mono vandaka kudiwa bonso nde mono me luta banduku na mono. Kansi, mono vandaka ve na kiese.” Na nima, Sophie talaka video ya Kifalansa Batoko Ke Kudiyula—Inki Mono Ta Sala ti Luzingu na Mono? Yandi ke yika nde: “Mono monaka nde, nsi-ntoto pesaka mono lukumu mpi bantu mingi vandaka kukumisa mono; kansi mono vandaka ve kudipesa ya mvimba na lusambu ya Yehowa. Mono sambaka yandi na masonga yonso. Mpi na nima, mono yambulaka kisalu na mono ya kukina.” Yandi kudiwaka nki mutindu sambu na lukanu  yina yandi bakaka? “Luzingu na mono ya ntama pesaka mono ve kiese ata fioti. Kansi bubu yai, mono kele na kiese mingi kibeni. Mono ti bakala na mono kele bapasudi-nzila. Beto kele ve bantu ya lukumu, mpi beto kele ve ti mbongo mingi. Kansi, beto kele ti Yehowa, balongoki ya Biblia mpi balukanu ya kimpeve. Mono kele ve ata fioti na mawa sambu na luzingu yina mona yambulaka.”

8. Inki ndongisila lenda sadisa toko mosi na kubaka lukanu sambu na diambu yina yandi ta sala na luzingu na yandi?

⁸ Yehowa me zaba mambu yina kele mbote sambu na nge. Moize tubaka nde: ‘Wa mambu yina Yehowa Nzambi na nge ke zola. Tina yandi boma, sala mambu yonso ya yandi ke songa nge. Zola yandi, sadila yandi na ntima na nge yonso mpi na moyo na nge yonso, zitisa bansiku ya Yehowa yonso yina mono ke zabisa nge bubu yai sambu na mambote na nge mosi.’ (Kul. 10:12, 13) Ntangu nge kele toko, pona luzingu yina ta sadisa nge na kuzola Yehowa mpi kusadila yandi “na ntima na nge yonso mpi na moyo na nge yonso.” Nge lenda vanda ti kivuvu nde, kusala mpidina ta vanda “sambu na mambote na nge mosi.”

9. Tendula kikuma yina yo lendaka kuvanda mpasi sambu nde Moize kulungisa mukumba na yandi.

⁹ Moize “monaka nde nsoni ya Kristu kele kimvwama yina me luta bimvwama ya Ezipte.” (Baeb. 11:26) Biblia ke bingaka Moize “Kristu,” to “Muntu yina bo me tulaka mafuta,” sambu Yehowa ponaka yandi na kubasisa bantu ya Izraele na Ezipte. Moize zabaka nde kulungisa mukumba yina ta vanda mpasi, ata nkutu “nsoni.” Na ntwala, muntu mosi ya Izraele vwezaka yandi na kuyulaka yandi nde: “Nani muntu tulaka nge mfumu na kusambisa beto?” (Kub. 2:13, 14) Na nima, Moize yulaka Yehowa nde: ‘Inki mutindu Farao ta wila mono?’ (Kub. 6:12) Sambu na kudibongisa na kununga nsoni yina, Moize zabisaka Yehowa mambu yina vandaka kuyangisa yandi mpi kupesa yandi boma. Inki mutindu Yehowa sadisaka Moize na kulungisa mukumba yina ya mpasi?

10. Inki mutindu Yehowa sadisaka Moize na kulungisa mukumba na yandi?

¹⁰ Ya ntete, Yehowa silaka Moize nde: ‘Mono ta vanda ti nge.’ (Kub. 3:12) Ya zole, Yehowa lembikaka ntima ya Moize na kupesaka yandi ntendula ya zina na yandi: ‘Mono Ta Kuma Yina Mono Ke Sola na Kukuma.’ * (Kub. 3:14) Ya tatu, Yehowa pesaka Moize ngolo ya kusala bimangu yina monisaka nde Nzambi muntu tindaka yandi. (Kub. 4:2-5) Ya iya, Yehowa pesaka Moize Aroni, yina vandaka kinati-ndinga, sambu na kusadisa Moize na kulungisa mukumba na yandi. (Kub. 4:14-16) Na nsuka ya luzingu na yandi, Moize ndimaka nde Nzambi ke sadisaka bansadi na yandi na kulungisa mikumba yonso yina yandi ke pesaka bo. Yo yina ti kivuvu yonso, Moize zabisaka Yozue kilandi na yandi nde: ‘Yehowa muntu ke tambula na ntwala na nge, mpi yandi ta landa kuvanda ti nge. Yandi ta bikisa nge ve ata fioti, kuwa boma ve.’—Kul. 31:8.

11. Sambu na nki Moize bakaka mukumba na yandi na mbalu mingi?

¹¹ Ti lusadisu ya Yehowa, Moize bakaka mukumba na yandi ya mpasi na mbalu mingi mpi monaka nde yo “me luta bimvwama ya Ezipte.” Nkutu, keti kusadila Farao lendaka kufwanana ti kusadila Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso? Kuvanda mwana ya ntotila ya Ezipte vandaka kiteso mosi ti kuvanda “Kristu,” to muntu yina Yehowa me tulaka mafuta? Nzambi sakumunaka Moize sambu yandi vandaka kusepela na kisalu na yandi. Yandi kumaka ti bangwisana ya ngolo ti Yehowa, mpi yo sadisaka yandi na kuvanda ti ‘ngolo ya ke pesa boma’ ntangu yandi vandaka kutwadisa bantu ya Izraele sambu na kukota na Ntoto ya Lusilu.—Kul. 34:10-12.

12. Inki mikumba Yehowa me pesaka beto ya beto fwete baka na mbalu?

¹² Beto mpi kele ti mukumba. Na nzila ya Mwana na yandi, Yehowa me pesaka beto kisalu ya kusamuna mutindu yandi pesaka ntumwa Polo mpi  bantu ya nkaka. (Tanga 1 Timoteo 1:12-14.) Beto yonso kele ti mukumba ya kusamuna nsangu ya mbote. (Mat. 24:14; 28:19, 20) Bampangi ya nkaka kele na kisalu ya ntangu yonso. Bampangi-babakala ya kuyela na kimpeve ke sadilaka bankaka na dibundu bonso bansadi ya kisalu mpi bankuluntu. Kansi, bantu ya dibuta na nge yina kele ve Bambangi mpi bantu ya nkaka lenda mona ve mbalu ya mikumba yai mpi ata nkutu kuvweza nge sambu na bibansa na nge. (Mat. 10:34-37) Kana bo lembisa nge nitu, nge lenda yantika kudiyula kana bibansa na nge kele kibeni na mbalu to kana nge ta lungisa kibeni mukumba na nge. Kana diambu ya mutindu yai me kumina nge, inki mutindu lukwikilu ta sadisa nge na kukanga ntima?

13. Inki mutindu Yehowa ke sadisaka beto na kulungisa mikumba yina yandi me pesaka beto?

¹³ Na lukwikilu, samba Yehowa sambu na kusadisa nge. Zabisa yandi mambu yina ke yangisa nge mpi ke pesa nge boma. Sambu Yehowa muntu me pesaka nge kisalu yina, yandi ta sadisa nge na kununga. Inki mutindu? Kaka mutindu yandi sadisaka Moize. Ya ntete, Yehowa ke sila nge nde: ‘Mono ta pesa nge kikesa, mono ta sadisa nge; mono ta simba nge na diboko na mono ya kitata ya lunungu.’ (Yez. 41:10) Ya zole, yandi ke yibusa nge nde nge fwete tudila balusilu na yandi ntima: ‘Mambu yina mono me tuba, mono ta lungisa yo mpi mono ta sala yo.’ (Yez. 46:11) Ya tatu, Yehowa ke pesa nge “ngolo yina me luta ngolo ya bantu” sambu na kulungisa kisalu na nge ya kusamuna. (2 Bak. 4:7) Ya iya, sambu na kusadisa nge na kukanga ntima na kisalu na nge, Tata na beto ya zola me pesa nge bampangi ya nsi-ntoto ya mvimba sambu na ‘kulanda kupesana kikesa mpi kutungana.’ (1 Bate. 5:11) Ntangu Yehowa ke sadisa nge na kulungisa kisalu na nge, lukwikilu na nge na yandi ta yela mpi nge ta mona nde mikumba yina yandi me pesa nge kele na mbalu kuluta bimvwama yonso ya nsi-ntoto.

14. Sambu na nki Moize vandaka ti kivuvu nde yandi ta baka matabisi?

¹⁴ Moize “tulaka meso na yandi kaka na matabisi.” (Baeb. 11:26) Ya kieleka, Moize bikaka nde nzayilu ya fioti yina yandi vandaka ti yo sambu na bilumbu ke kwisa kusadisa yandi na kutadila makwisa ti mambanza ya mbote. Bonso nkaka na yandi Abrahami, Moize tulaka ntima nde Yehowa ta futumuna bafwa. (Luka 20:37, 38; Baeb. 11:17-19) Kivuvu ya Moize ya kubaka balusakumunu na bilumbu ke kwisa sadisaka yandi na kumona ve mpamba bamvula 40 yina yandi lutisaka na kutinaka farao mpi bamvula 40 na ntoto ya zelo na zelo. Ata yandi zabaka ve mambu yonso na mutindu Nzambi zolaka kulungisa balusilu na yandi,  meso na yandi ya lukwikilu vandaka kaka kumona matabisi yina vandaka kumonana ve.

15, 16. (a) Sambu na nki beto fwete tula dikebi na matabisi na beto? (b) Inki balusakumunu nge ke vingila ti mpusa ya ngolo na nsi ya Kimfumu ya Nzambi?

¹⁵ Keti nge mpi ‘ke tulaka meso na nge kaka na matabisi’? Bonso Moize, beto mpi me zaba ve mambu yonso na mutindu Nzambi ta lungisa balusilu na yandi. Mu mbandu, beto ‘me zaba ve ntangu yina nsungi ya bo me tulaka’ sambu na mpasi ya nene ta bwa. (Mar. 13:32, 33) Kansi, beto me zaba mambu mingi na yina me tala paladisu kuluta Moize. Ata beto me zaba ve mambu yonso, beto kele ti balusilu mingi ya Nzambi ya ke monisa mutindu luzingu ta vanda na nsi ya Kimfumu ya Nzambi, ya beto fwete ‘tula meso na beto.’ Kumona pwelele na mabanza mutindu nsi-ntoto ya mpa ta vanda ta pusa beto na kusosa ntete Kimfumu. Inki mutindu? Beto baka mbandu: Keti nge ta sumba nzo mosi kana nge me zaba ve mambu mingi na yina me tala yo? Ata fioti ve! Mutindu mosi, beto ta sadila ve luzingu na beto na mambu ya me konda kivuvu. Sambu na lukwikilu, beto fwete mona pwelele na mabanza mutindu luzingu ta vanda na nsi ya Kimfumu ya Nzambi.

¹⁶ Sambu na kulanda kutadila Kimfumu ya Nzambi ti mabanza ya mbote, ‘tula meso na nge kaka’ na luzingu na nge na paladisu. Sadila mayele na nge ya kuyindula. Mu mbandu, ntangu nge ke tanga masolo ya luzingu ya bansadi ya Nzambi ya ntangu ya ntama na Biblia, yindula mambu yina nge ta yula bo ntangu bo ta futumuka. Yindula bangiufula yina bo ta yula nge na yina me tala luzingu na nge na bilumbu ya nsuka. Mona na mabanza kiese yina nge ta wa ntangu nge ta kutana ti ba-nkaka na nge yina me fwaka bamvu-nkama me luta mpi mutindu nge ta longa bo mambu yonso yina Nzambi me sala sambu na bo. Meka kumona na mabanza kiese yina nge ta wa ntangu nge ta vanda na kisika mosi ya ngemba mpi ke tala bambisi mingi ya makasi. Meka kuyindula bangwisana ya ngolo yina nge ta sala ti Yehowa ntangu nge ta kuma muntu ya kukuka.

17. Inki mutindu kumona na mabanza matabisi yina ke monanaka ve ke sadisa beto bubu yai?

¹⁷ Kumona pwelele na mabanza matabisi yina ke monanaka ve ya beto ke vingila na bilumbu ke kwisa ta sadisa beto na kulanda kukanga ntima, kuvanda na kiese, mpi kubaka balukanu yina ta sadisa beto na kuvanda na luzingu ya mvula na mvula. Polo sonikilaka Bakristu yina bo me tulaka mafuta nde: “Kana beto ke vingila kima yina ya beto me baka ntete ve, beto fweti kanga ntima na kuvingila yo.” (Bar. 8:25) Ndongisila yai ke tadila mpi Bakristu yonso yina kele ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na ntoto. Ata beto me bakaka ntete ve matabisi na beto, lukwikilu na beto kele ngolo mpi beto ke landa kuvingila “matabisi” yina na ntima-nda yonso. Bonso Moize, beto ke monaka ve mpamba bamvula yina beto me lutisa na kisalu ya Yehowa. Kansi, beto ke kwikilaka nde “bima yina ke monanaka kele sambu na ntangu fioti, kansi bima yina ke monanaka ve kele ya mvula na mvula.”—Tanga 2 Bakorinto 4:16-18.

18, 19. (a) Sambu na nki beto fwete sala bikesa sambu na kutanina lukwikilu na beto? (b) Inki beto ta longuka na disolo yina ke landa?

¹⁸ Lukwikilu ke sadisaka beto na kubakisa “nzikisa ya pwelele ya ke monisa nde mambu ya [beto] ke kwikila kele ya kieleka, ata yo ke monana ve.” (Baeb. 11:1) Muntu ya kinsuni ke monaka ve nde kusadila Yehowa kele na mbalu mingi. Sambu na muntu ya mutindu yina, bimvwama ya kimpeve “kele buzoba.” (1 Bak. 2:14) Kansi, beto kele ti kivuvu ya kuvanda na luzingu ya mvula na mvula mpi kumona lufutumuku, mambu yina nsi-ntoto ke monaka ve. Bonso bafilozofe ya bilumbu ya ntumwa Polo yina bingaka yandi ‘muntu ya bituba-tuba’ yina me zaba ve ata kima, bantu mingi bubu yai ke yindulaka nde kivuvu yina beto ke samunaka kele ya kukonda mfunu.—Bis. 17:18.

¹⁹ Sambu beto ke zinga na nsi-ntoto yina me konda lukwikilu, beto fwete sala bikesa sambu na kutanina lukwikilu na beto. Samba Yehowa “sambu lukwikilu na nge kulemba ve.” (Luka 22:32) Landa kutula meso na malanda ya disumu, mambote ya kusadila Yehowa, mpi kivuvu ya kuzinga mvula na mvula. Lukwikilu ya Moize sadisaka yandi na kumona ntama kuluta mambu yai. Na disolo yina ke landa, beto ta longuka mutindu lukwikilu sadisaka Moize na kumona “Muntu yina ke monanaka ve.”—Baeb. 11:27.