DEBORA talaka kimvuka ya basoda yina vandaka na zulu ya Ngumba ya Tabore. Yandi yitukaka na kumona bo kuna. Na suka, yandi vandaka kutala na dikebi yonso kikesa mpi lukwikilu ya ntwadisi na bo Baraki. Ata bo vandaka basoda 10 000 mpamba, lukwikilu mpi kikesa na bo zolaka kumekama kilumbu yina. Yo lombaka nde bo nwana ti mbeni mosi ya nku. Bantu ya Izraele vandaka fioti mpi bo vandaka ve ti binwaninu ya mbote. Kansi, bo mataka na ngumba yina sambu nkento yai pesaka bo kikesa.

Yindula nde nge ke mona Debora ti Baraki ke tala na dikebi yonso ntoto ti nzadi ya me kwendaka kibeni mpi bilele ya Debora ke tula makelele sambu mupepe ke bula yo. Ngumba ya Tabore kele bonso serkle mpi nsongi na yo kele kipala-pala. Kana nge me telama na zulu na yo mpi ke tala na nsi, nge lenda mona ntoto ya kukonda ngumba ya Esdrelon na kitamina ya bametre 400 yina kele na ndambu ya sudi-westi. Nzadi ya Kishoni me kulumukaka na kati ya nseke, me lutaka na lweka ya Ngumba ya Karmele mpi me bwaka na Nzadi-Mungwa ya Nene. Ziku, na suka yina nzadi yumaka, kansi kima mosi vandaka kusema na ntoto yai ya nene ya kukonda bangumba. Basoda ya Sisera vandaka kupusana pene-pene. Bo vandaka kukwisa na mutindu mosi ya ke pesa boma mpi na zulu ya bapusu-pusu ya ke sema. Bo vandaka ti bapusu-pusu ya bitumba kiteso ya 900 yina vandaka ti bambele ya bibende ya kubamba na kibende ya ke simbaka bapine. Sisera vandaka ti lukanu ya kufwa bantu ya Izraele sambu bo vandaka ve ti binwaninu ya ngolo.

Debora zabaka nde Baraki ti basoda na yandi vandaka kuvingila yandi sambu yandi zabisa bo mambu yina bo fwete sala. Keti nkento vandaka kaka yandi mpamba na kisika yina? Yandi vandaka nani sambu na kuvanda ti mukumba ya nene ya mutindu yai? Keti yandi kudiyulaka nde nki yandi ke sala kisika yina? Ata fioti ve. Yehowa, Nzambi na yandi zabisaka yandi na kuyantika bitumba; Nzambi monisaka mpi nde yandi ta sadila nkento sambu na kusukisa bitumba. (Bazuzi 4:9) Inki malongi beto ke baka na lukwikilu ya Debora mpi ya basoda yai ya kikesa?

Ntangu Biblia ke tubilaka Debora, yo ke tubilaka yandi ntete bonso “profete mosi ya nkento.” Mukumba yai ke swaswanisa Debora ti bankento ya nkaka. Kansi, yandi mpamba ve vandaka profete ya nkento yina Biblia ke tubila. * Diaka, yandi vandaka ti mukumba ya nkaka. Ntembe kele ve nde Yehowa vandaka kusadila yandi sambu na kuzenga mambu na kati ya bantu ya Izraele.—Bazuzi 4:4, 5.

Debora vandaka kuzinga na ntoto ya bangumba ya Efrayimi, na kati-kati ya Rama ti Betele. Kuna, yandi vandaka kuvanda na nsi ya diba mpi kuzabisa bantu mambu yina Yehowa vandaka kusonga yandi. Kisalu ya Debora vandaka ngolo kibeni, kansi yo vandaka kupesa yandi ve boma. Bisalu na yandi vandaka mfunu mingi. Na nima, yandi sonikaka nkunga ya kupemama; mpi nkunga yango ke tubaka mambu yai sambu na bantu na yandi ya kukonda kwikama: “Bantu solaka banzambi ya nkaka, ebuna bitumba yantikaka diaka.” (Bazuzi 5:8) Sambu bantu ya Izraele yambulaka Yehowa mpi sambilaka banzambi ya nkaka, Yehowa vandaka kubika bo na maboko ya bambeni. Yabini, Ntotila ya Kanana vandaka kuyala bo mpi yandi vandaka kusadila Sisera, mfumu mosi ya nene ya basoda.

Zina ya Sisera vandaka kupesa bantu ya Izraele boma ya ngolo. Mabundu mpi binkulu ya bantu ya Kanana vandaka ya mbi mpenza. Bo vandaka kutambika  bana na bo bonso bimenga mpi bo vandaka kusala mansoni na tempelo. Luzingu ya bantu vandaka nki mutindu ntangu mfumu ya basoda ya nene ya Kanana mpi basoda na yandi vandaka kuyala nsi? Nkunga ya Debora ke monisa nde kusala nzietelo na ntangu yina vandaka mpasi mpi ata muntu mosi ve vandaka kuzinga diaka na babwala yina. (Bazuzi 5:6, 7) Beto lenda yindula mutindu bantu vandaka kubumbana na kati ya mfinda mpi na bangumba. Bo vandaka kuwa boma ya kusala bilanga, ya kuzinga na babwala ya kukonda bibaka, ya kusala banzietelo na banzila ya nene sambu mbala ya nkaka bo nwanisa bo, bo botula bana na bo mpi bo ladisa bankento na bo na kingolo-ngolo. *

Bantu ya Izraele niokwamaka bamvula 20 tii kuna Yehowa monaka nde bantu na yandi ya ntu-ngolo me yantika kubalula ntima. Diaka, nkunga ya kupemama yina Debora ti Baraki yimbaka ke tuba nde: ‘Tii kuna nge [Debora] kwisaka kubasika bonso mama ya Israele.’ Beto ke zaba ve kana Debora, nkento ya Lapidoti vandaka mama ya kieleka. Kansi, bangogo yai vandaka ya kifwani. Ya kieleka, Yehowa pesaka Debora mukumba ya kutanina dikanda ya Izraele mutindu mama ke taninaka bana. Yehowa songaka Debora na kubinga Baraki, zuzi mosi ya vandaka ti lukwikilu ya ngolo, mpi Debora zabisaka Baraki na kukwenda kunwana ti Sisera.—Bazuzi 4:3, 6, 7; 5:7.

Yehowa lombaka Debora na kuzabisa Baraki nde: “Nata bo [basoda] na zulu ya Ngumba ya Tabore.” Yo lombaka nde Baraki kupona bantu 10 000 na makanda zole ya Izraele. Debora zabisaka Baraki ti bantu na yandi nde Nzambi ta sadisa bo na kununga Sisera, soda ya ngolo mpi kufwa bapusu-pusu na yandi 900! Mambu yai yitukisaka Baraki ngolo. Bantu ya Izraele vandaka ve mpenza ti basoda mpi ti binwaninu. Kansi, Baraki ndimaka na kukwenda kunwana bitumba. Yandi tubaka nde yandi ta kwenda na Ngumba ya Tabore kaka kana Debora kundima kukwenda ti yandi.—Bazuzi 4:6-8; 5:6-8.

Bantu ya nkaka ke yindulaka nde sambu Baraki lombaka Debora na kukwenda ti yandi na Ngumba ya Tabore, yandi vandaka ve ti lukwikilu. Kansi, diambu yai kele ve ya masonga. Nkutu, Baraki lombaka ve Nzambi na kupesa bo binwaninu mingi. Yandi vandaka muntu ya lukwikilu, yo yina yandi monaka mfunu nde muntu mosi ya ke monisa Yehowa kuvanda pana sambu na kupesa bo kikesa. (Baebreo 11:32, 33) Yehowa ndimaka dibanza ya Baraki. Yo yina, Yehowa lombaka Debora na kukwenda ti bo kaka mutindu Baraki zolaka. Nkutu, Yehowa tubaka na ntwala na nzila ya Debora nde nkento muntu ta baka lukumu na bitumba yina. (Bazuzi 4:9) Nzambi bakaka lukanu nde nkento muntu fwete fwa Sisera!

 Bubu yai, bankento ke kutana ti mambu mingi ya kukonda lunungu mpi ya nku. Bantu ke pesa bo ve lukumu mutindu Nzambi ke zolaka. Kansi, Nzambi ke bakaka bankento ti babakala kiteso mosi mpi yandi ke ndimaka bo yonso. (Baroma 2:11; Bagalatia 3:28) Mbandu ya Debora ke yibusa beto nde Nzambi ke pesaka bankento mikumba, ke tudilaka bo ntima mpi ke ndimaka bo. Yo yina, beto fwete vweza ve bankento mutindu bantu ya nsi-ntoto ke salaka.

Baraki bingaka bantu na yandi. Yandi vukisaka bantu 10 000 ya kikesa sambu na kukwenda kunwana ti basoda ya Sisera ya bo vandaka kuwa boma. Ntangu Baraki twadisaka basoda na yandi na Ngumba ya Tabore, yandi vandaka ti kiese ya kupesa basoda na yandi kikesa. Biblia ke zabisa beto nde: “Debora mpi kwendaka ti yandi.” (Bazuzi 4:10) Yindula mutindu basoda bakaka kikesa ntangu bo monaka nkento yai ya kikesa ke kwenda ti bo na Ngumba ya Tabore mpi ke tula luzingu na yandi na kigonsa sambu na lukwikilu na yandi na Yehowa Nzambi!

Ntangu Sisera waka nde bantu ya Izraele me vukisa basoda na bo sambu na kunwanisa yandi, yandi bakaka bangidika nswalu. Bantotila mingi ya Kanana tindaka basoda na bo sambu na kusadisa basoda ya Ntotila Yabini. Ziku, Ntotila yai vandaka ngolo mingi kuluta bo yonso. Ntoto vandaka kunikana ntangu basoda ya Sisera vandaka kukwisa na zulu ya bapusu-pusu na bo. Bantu ya Kanana vandaka kumona nde bo kele ngolo mingi kuluta basoda ya Izraele mpi nde bo ta nunga mvita yina kukonda mpasi.—Bazuzi 4:12, 13; 5:19.

Inki Baraki ti Debora zolaka kusala ntangu bambeni na bo vandaka kukuma pene-pene? Kana bo bikalaka na zulu ya Ngumba ya Tabore, bo zolaka kukuma ngolo kuluta basoda ya Kanana sambu basoda ya Kanana vandaka kunwana mbote kana bo ke tambwisa bapusu-pusu na bo na bisika yina bangumba kele ve. Kansi, yo lombaka nde Baraki kulanda bantuma ya Yehowa sambu na kunwana bitumba, yo yina yandi vandaka kuvingila nde Debora kuzabisa yandi mambu ya yandi fwete sala. Nsuka-nsuka, ntangu ya kuzabisa yandi mambu lungaka. Debora tubaka nde: “Telama nge kwenda, Mfumu Nzambi yandi mosi ke nata nge! Bubu yai yandi me pesa Sisera na maboko na nge!” Diaka, Biblia ke yika nde: “Baraki katukaka na zulu ya Ngumba ya Tabore, yandi kwisaka kukulumuka na bantu na yandi mile kumi.”—Bazuzi 4:14. *

Basoda ya Izraele kulumukaka na ngumba mpi kumaka na ntoto ya kukonda bangumba. Bo yantikaka kukwenda na ndambu yina basoda ya Sisera vandaka. Keti Yehowa basikaka ve na ntwala na bo mutindu Debora tubaka? Biblia ke tuba nde: “Ntoto yantikaka kutekita, zulu nokisaka mvula.” Basoda ya Sisera kumaka kisaka-saka. Mpi mvula nokaka! Yo nokaka ngolo mpi ntoto kumaka masa-masa. Bapusu-pusu na bo vandaka kutambula diaka mbote ve. Yo kangamaka na bitobi-tobi mpi yo dindaka.—Bazuzi 4:14, 15; 5:4.

Baraki ti bantu na yandi waka ve boma ya mvula yina ya ngolo. Bo zabaka kisika yo katukaka. Yo yina, bo kwendaka na ndambu ya basoda ya Kanana. Sambu Nzambi tindaka bo na kufwa bambeni, basoda ya Izraele fwaka basoda yonso ya Sisera. Nzadi ya Kishoni fulukaka na mbala mosi mpi yo yantikaka kunata bamvumbi na Nzadi-Mungwa ya Nene.—Bazuzi 4:16; 5:21.

Bubu yai, Yehowa ke tindaka diaka ve bansadi na yandi na kunwana bitumba ti bantu. Kansi, yandi ke lombaka bansadi na yandi na kunwana bitumba ya kimpeve. (Matayo 26:52; 2 Bakorinto 10:4) Kana beto ke sala ngolo na kulemfukila Nzambi bubu yai, yo ta monisa nde beto ke nwana bitumba na kimpeve. Bansadi ya Nzambi kele na mfunu ya kikesa sambu bo lenda kutana ti bambangika ya ngolo bubu yai. Kansi, Yehowa me sobaka ve. Yandi ke nwaninaka bantu yina ke kwikilaka na yandi mpi ke tudilaka yandi ntima bonso Debora, Baraki mpi basoda ya kikesa ya Izraele ya ntama.

Mbeni mosi ya nku tinaka! Sisera, mbeni ya nene ya bansadi ya Nzambi tinaka bitumba na makulu. Yandi bikaka basoda na yandi ke fwa na bitobi-tobi mpi tinaka na kisika yina yandi yindulaka nde bo ta sadisa yandi. Yandi bakaka ntinu na kitamina ya mwa bakilometre na kibansala ya pwelele mpi vandaka kuwa boma nde bantu ya Izraele lenda mona yandi. Yandi kwendaka na nzo ya ntenta ya Ebere, muntu mosi ya dikanda ya Keni yina kabwanaka ti bantu ya dikanda na yandi mpi kwendaka kutunga na sudi. Ebere salaka kuwakana ti Ntotila Yabini.—Bazuzi 4:11, 17.

Sisera vandaka me lemba ngolo ntangu yandi kumaka na ntenta ya Ebere. Yandi kutaka ve Ebere na  nzo; yandi kutaka kaka nkento na yandi Yaele. Ntembe kele ve nde Sisera yindulaka nde Yaele ta yamba yandi mbote sambu bakala na yandi vandaka na bangwisana ya mbote ti Ntotila Yabini. Ziku, Sisera yindulaka ve nde nkento yai lenda sala kima mosi to lenda vanda na mabanza ya kuswaswana ti bakala na yandi. Yo ke monana nde Sisera vandaka kuzaba ve Yaele! Yo kele pwelele nde nkento yai monaka mambu ya mbi yina bantu ya Kanana vandaka kusala na nsi na bo. Ziku, Yaele bakisaka nde yandi vandaka na mambu zole ya kusala: kusadisa muntu yai ya mbi to kukotila Yehowa mpi kufwa mbeni ya bansadi na yandi. Kansi, yo lombaka nde yandi sala nki? Inki mutindu nkento yai zolaka kununga soda yai ya ngolo mingi?

Yo lombaka nde Yaele kuyindula mbote-mbote. Yandi kotisaka Sisera na nzo sambu na kupema. Sisera pesaka Yaele ntuma nde kana muntu me kwisa kusosa yandi, Yaele kusonga ve muntu yango nde yandi kele na kisika yina. Ntangu Sisera vandaka kupema na mbeto, Yaele fikaka yandi bulanketi mpi ntangu Sisera lombaka Yaele masa, Yaele pesaka yandi miliki. Ntangu fioti na nima, Sisera lalaka mpongi ya ngolo mpenza. Yo yina, Yaele bakaka pike ti marto, bisadilu zole yina bankento ya vandaka kuzinga na banzo ya ntenta zabaka kusadila mbote-mbote. Yandi fukamaka pene-pene ya ntu ya Sisera. Yaele vandaka na mukumba ya nene sambu yo lombaka nde Yehowa kusadila yandi sambu na kufwa mbeni yai. Nkutu, kana Yaele vandaka ti keti-keti to boma, yo zolaka kuvanda kigonsa ya nene. Keti Yaele yindulaka bansadi ya Nzambi mpi mutindu soda yai vandaka kuniokula bo na nsungi ya bamvula mingi? Keti yandi yindulaka dibaku yina yandi vandaka na yo ya kukotila Yehowa? Biblia ke tuba ve ata kima mosi. Beto ke zaba kaka mambu yina nkento yango salaka. Sisera fwaka!—Bazuzi 4:18-21; 5:24-27.

Ntangu Baraki vandaka kusosa Sisera, yandi kumaka na nzo ya Yaele. Ntangu Yaele songaka yandi mvumbi ya Sisera yina vandaka ti pike na ntu, Baraki bakisaka nde mambu yina Debora tubaka vandaka ya kieleka. Nkento muntu fwaka Sisera, soda ya ngolo! Bubu yai, bantu mingi ya ke tulaka ntembe ke vwezaka Yaele sambu na mambu yina yandi salaka, kansi Baraki ti Debora zabaka mbote-mbote mambu yai. Na nkunga ya kupemama yina Debora ti Baraki sonikaka, bo kumisaka Yaele bonso ‘nkento ya lukumu’ sambu na diambu ya kikesa yina yandi salaka. (Bazuzi 4:22; 5:24) Debora vandaka nkento ya mbote. Yandi waka ve kimpala na kupesa Yaele lukumu. Nkutu, yandi sepelaka na kumona nde mambu yina Yehowa tubaka lunganaka.

Ntangu Sisera fwaka, Ntotila Yabini vandaka diaka ve kigonsa sambu na bantu ya Izraele. Bantu ya Kanana vandaka diaka ve kuniokula bo. Bo zingaka na ngemba bamvula 40. (Bazuzi 4:24; 5:31) Yehowa sakumunaka Debora, Baraki mpi Yaele sambu bo tulaka lukwikilu na yandi. Kana beto landa mbandu ya lukwikilu ya Debora, disongidila beto ke kotila Yehowa na kikesa yonso mpi ke siamisa bankaka na kusala mutindu mosi, Yehowa ta sadisa beto na kununga bampasi mpi ta pesa beto ngemba ya kimakulu.