GĨCUNJĨ KĨA 1
“Thiĩi Mũgatue Andũ Arutwo”
Matemo ma ibuku rĩa Atũmwo na ũrĩa rĩhutanĩtie na matukũ maitũ
1-6. Heana ngerekano ĩronania ũrĩa Aira a Jehova mahunjagia marĩ maũndũ-inĩ matiganĩte.
MŨIRA wa Jehova ũmwe mwĩthĩ wĩtagwo Rebecca, kuuma bũrũri wa Ghana, oonaga cukuru ĩrĩ gĩcigo gĩake gĩa kũhunjia. Hingo ciothe nĩ aakoragwo na mabuku mararĩrĩria Bibilia mondo-inĩ yake. Ihinda-inĩ rĩa kũhurũka, nĩ aacaragia mĩeke ya kũruta ũira kũrĩ arutwo arĩa angĩ. Rebecca nĩ aambĩrĩirie kwĩruta Bibilia na arutwo maigana ũna maathomaga nao.
2 Gĩcigĩrĩra-inĩ kĩa Madagascar, kĩrĩa kĩrĩ ũrugarĩ mũingĩ, mapainia erĩ maathiaga magũrũ kilomita 25 nĩguo makinye gĩcagi kĩmwe kĩrĩ kũndũ thĩinĩ kũrĩa meerutaga Bibilia na andũ maigana ũna arĩa maakenagio nĩ ũhoro wa Bibilia.
3 Aira a Jehova a Paraguay hamwe na erutĩri angĩ kuuma mabũrũri-inĩ 15 nĩ maathondekire gatarũ kanene kangĩikarũo nĩ andũ 12, nĩguo makinyĩre andũ arĩa maikaraga hakuhĩ na rũũĩ rwa Paraguay na rwa Paraná. Makĩhũthĩra gatarũ kau, ahunjia acio a Ũthamaki nĩ maahotire kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega icigo-inĩ itangĩakinyĩrĩkire na njĩra ĩngĩ.
4 Bũrũri-inĩ wa Alaska, Aira a Jehova nĩ maahũthagĩra mweke wa kũhunjĩria ageni arĩa maceeraga kuo hĩndĩ ya ũrugarĩ. Mahinda-inĩ macio, meri nĩ ciarehaga ageni aingĩ kuuma mabũrũri matiganĩte, nao Aira a Jehova a kũu maakoragwo mabangĩte mabuku mararĩrĩria Bibilia ma thiomi itiganĩte gĩcukĩro-inĩ kĩa meri. Gĩcigo-inĩ o kĩu, ahunjia nĩ maathiaga na ndege icagi-inĩ cia kũraihu kũhunjĩria andũ a rũthiomi rwa Aleut, Athabascan, Tsimshian, na Tlingit.
5 Larry, wa kuuma Texas, bũrũri-inĩ wa Amerika (U.S.), aakoragwo na gĩcigo kĩa mwanya gĩa kũhunjia kĩa mũciĩ wa gũtumberia arwaru, kũrĩa aaikaraga. O na gũtuĩka Larry aathiaga na wheelchair nĩ ũndũ nĩ aagĩte na aksidenti, no aakoragwo na kĩyo. Nĩ aahunjagĩria andũ ndũmĩrĩri ya Ũthamaki, o hamwe na kĩĩrĩgĩrĩro kĩa atĩ nĩ ageetwara rĩngĩ thĩinĩ wa thĩ njerũ.—Isa. 35:5, 6.
6 Nĩguo gĩkundi kĩmwe kĩa Aira a Jehova gĩthiĩ kĩgomano mwena wa rũgongo wa Myanmar, gĩathiire rũgendo rwa thikũ ithatũ na meri kuuma Mandalay. Na tondũ nĩ meeriragĩria kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega, maakuuire mabuku mararĩrĩria Bibilia, marĩa maathiire makĩheaga andũ arĩa maarĩ nao meri-inĩ. Rĩrĩa rĩothe meri yarũgama thĩinĩ wa taũni kana gĩcagi, ahunjia acio marĩ kĩyo mooimaga na ihenya na magathiĩ kũheana mabuku kũrĩ aikari a kũu. Na hĩndĩ o ĩo, athii angĩ makaingĩra meri-inĩ, na magatuĩka “gĩcigo kĩerũ gĩa kũhunjia” harĩ ahunjia acio a Ũthamaki.
7. Athathaiya a Jehova mahũthagĩra njĩra irĩkũ kũruta ũira wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai, na muoroto wao ũkoragwo ũrĩ ũrĩkũ?
7 O ta aarĩ na ariũ a Ithe witũ acio magwetwo ngerekano-inĩ icio, athathaiya a Jehova marĩ kĩyo thĩinĩ wa thĩ nĩ “[mararuta] ũira kĩhinyio wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai.” (Atũm. 28:23) Mahunjagia nyũmba kwa nyũmba, barabara-inĩ, makandĩka marũa, na makahunjia na thimũ. Nĩ macaragia mweke o wothe wa kũruta ũira wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai, o na rĩrĩa marathiĩ na ngaari, rĩrĩa maraceera, o na kana ihinda rĩa kũhurũka marĩ mawĩra-inĩ mao. Mahũthagĩra njĩra itiganĩte, no muoroto ũkoragwo ũrĩ o ũmwe—kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega kũrĩa guothe andũ mangĩoneka.—Mat. 10:11.
8, 9. (a) Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tuuge atĩ wĩra mũnene ũrĩa ũrĩ kuo wa kũhunjia ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki nĩ ta kĩama? (b) Nĩ kĩũria kĩrĩkũ tũngĩĩyũria, na tũrabatara gwĩka atĩa nĩguo tuone macokio?
8 Hihi wee ũrĩ ũmwe wa ahunjia aingĩ a Ũthamaki, arĩa rĩu marahunjia thĩinĩ wa mabũrũri makĩria ma 235? Angĩkorũo ũrĩ ũmwe wao-rĩ, nĩ ũranyita itemi harĩ wĩra mũnene ũrĩa ũrĩ kuo wa gũcanjamũra wa kũhunjia ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki! Maũndũ marĩa mahingĩtio thĩinĩ wa thĩ yothe nĩ ta kĩama. O na kũrĩ na mĩhĩnga mĩnene na moritũ—nginya kũhũũrũo marubuku nĩ thirikari na kũnyarirũo na njĩra ya ĩmwe kwa ĩmwe—Aira a Jehova no mararuta ũira wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai kũrĩ andũ a ndũrĩrĩ ciothe.
9 No tũkĩĩyũrie ũũ, Nĩ kĩĩ gĩtũmaga mĩhĩnga ĩyo, nginya ũkararia kuuma kũrĩ Shaitani, yage kũgirĩrĩria wĩra ũcio wa kũhunjia ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki? Nĩguo tũcokie kĩũria kĩu, tũrabatara gũcokia meciria na thutha nginya hĩndĩ ya karine ya mbere, tondũ ithuĩ Aira a Jehova tũratwarithia na mbere wĩra wambĩrĩirio hĩndĩ ĩyo.
Wĩra wa Bata Mũno
10. Nĩ wĩra ũrĩkũ Jesu aarutaga na kĩyo, na nĩ ũndũ ũrĩkũ aamenyaga wĩgiĩ wĩra ũcio?
10 Mwambĩrĩria wa kĩũngano gĩa Gĩkristiano, Jesu Kristo, aahunjagia na kĩyo ũhoro ũrĩa mwega wa Ũthamaki wa Ngai; ũcio nĩguo wĩra ũrĩa eekĩrĩire mũno. Hĩndĩ ĩmwe aaugire ũũ: “No mũhaka hunjie ũhoro ũrĩa mwega wa Ũthamaki wa Ngai matũũra-inĩ marĩa mangĩ o namo, tondũ nĩkĩo ndatũmirũo.” (Luk. 4:43) Jesu nĩ aamenyaga atĩ aambagĩrĩria wĩra atangĩahotire kũrĩkia arĩ wiki. Ihinda inini atanakua, nĩ aarathire atĩ ndũmĩrĩri ya Ũthamaki nĩ ĩngĩkahunjio “kũrĩ ndũrĩrĩ ciothe.” (Mar. 13:10) No hihi wĩra ũcio ũngĩarutirũo atĩa, na ũngĩarutirũo nũũ?
11. Nĩ wĩra ũrĩkũ wa bata Jesu aaheire arutwo ake, na nĩ ũteithio ũrĩkũ mangĩarĩ naguo nĩguo mahote kũhingia wĩra ũcio?
11 Thutha wa Jesu gũkua na kũriũkio, aaumĩrĩire arutwo ake na akĩmahe wĩra ũyũ wa bata: “Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, thiĩi mũgatue andũ arutwo kuuma ndũrĩrĩ-inĩ ciothe, mũkĩmabatithagia thĩinĩ wa rĩĩtwa rĩa Ithe witũ, na rĩa Mũriũ, na rĩa roho mũtheru, mũkĩmarutaga kũrũmia maũndũ marĩa mothe ndĩmwathĩte. Na rĩrĩ, nĩ ndĩkoragwo hamwe na inyuĩ mĩthenya yothe nginya ithirĩro rĩa mũtabarĩre wa maũndũ.” (Mat. 28:19, 20) Ciugo “nĩ ndĩkoragwo hamwe na inyuĩ” ironania atĩ Jesu nĩ angĩateithĩrĩirie arutwo ake wĩra-inĩ ũcio wa kũhunjia na gũtua andũ arutwo. Nĩ maabataraga ũteithio ũcio, tondũ Jesu aarathĩte atĩ “nĩ [mangĩgaathũũrũo] nĩ ndũrĩrĩ ciothe.” (Mat. 24:9) Ningĩ, arutwo acio nĩ mangĩaheirũo ũteithio ũngĩ. Jesu atanambata igũrũ, aameerire atĩ nĩ mangĩekĩrirũo hinya nĩ roho mũtheru nĩguo matuĩke aira ake “o nginya ituri ciothe cia thĩ.”—Atũm. 1:8.
12. Nĩ ciũria irĩkũ cia bata tũngĩĩyũria, na nĩkĩ nĩ harĩ bata kũmenya macokio ma cio?
12 No twĩyũrie ciũria ici cia bata: Hihi atũmwo na arutwo arĩa angĩ a Jesu a karine ya mbere nĩ mooire na ũritũ wĩra ũcio maaheirũo? Hihi gakundi kau kanini ka arũme na atumia Akristiano nĩ kaarutire ũira kĩhinyio wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai o na gakĩnyariragwo? Hihi Akristiano acio nĩ maamũkĩrire ũteithio wa Jehova na roho wake mũtheru wĩra-inĩ ũcio wa gũtua andũ arutwo? Ciũria icio na ingĩ ta cio nĩ icoketio thĩinĩ wa ibuku rĩa Atũmwo. Nĩ harĩ bata tũmenye macokio ma ciũria icio. Nĩkĩ? Jesu eeranĩire atĩ wĩra ũcio aaheanire ũngĩathiire na mbere “nginya ithirĩro rĩa mũtabarĩre wa maũndũ.” Kwoguo wĩra ũcio nĩ ũrahutia Akristiano othe a ma, nginya ithuĩ tũratũũra ihinda-inĩ rĩrĩ rĩa mũthia. Nĩkĩo tũngĩenda kũmenya mũno maũndũ marĩa marĩ ibuku-inĩ rĩa Atũmwo.
Matemo ma Ibuku rĩa Atũmwo
13, 14. (a) Nũũ waandĩkire ibuku rĩa Atũmwo, na aarutire kũ ũhoro ũcio aandĩkire? (b) Nĩ maũndũ marĩkũ makoragwo ibuku-inĩ rĩa Atũmwo?
13 Nũũ waandĩkire ibuku rĩa Atũmwo? Ibuku rĩu rĩtigwetete mwandĩki warĩo, no ciugo cia kwambĩrĩria nĩ cionanagia wega atĩ mwandĩki wa ibuku rĩa Atũmwo nowe waandĩkire Injiri ya Luka. (Luk. 1:1-4; Atũm. 1:1, 2) Kwoguo kuuma o tene, Luka ‘ũrĩa warĩ ndagĩtarĩ’ na wathuthuragia maũndũ na kinyi, nĩwe wonagwo arĩ mwandĩki wa ibuku rĩa Atũmwo. (Kol. 4:14) Ibuku rĩu rĩaragĩrĩria ihinda rĩa mĩaka 28, kuuma rĩrĩa Jesu aambatire igũrũ mwaka-inĩ wa 33 M.M., nginya ihinda-inĩ rĩrĩa mũtũmwo Paulo oohetwo Roma mwaka-inĩ wa 61 M.M. Gũkorũo atĩ Luka nĩ eĩkĩrĩte ho icunjĩ-inĩ nyingĩ cia maũndũ marĩa aandĩkire ibuku-inĩ rĩu, kũronania atĩ aarĩ ho maũndũ-inĩ maingĩ marĩa aandĩkire magĩkĩka. (Atũm. 16:8-10; 20:5; 27:1) Tondũ Luka nĩ aathuthuragia maũndũ na kinyi, no kũhoteke nĩ aarutire ũhoro ĩmwe kwa ĩmwe kuuma kũrĩ Paulo, Baranaba, Filipu, o hamwe na angĩ magwetetwo ibuku-inĩ rĩu.
14 Nĩ maũndũ marĩkũ makoragwo ibuku-inĩ rĩa Atũmwo? Thĩinĩ wa ibuku rĩake rĩa Injiri, Luka aandĩkire maũndũ marĩa Jesu aaugire na agĩka. No ibuku-inĩ rĩa Atũmwo, Luka aandĩkĩte ũhoro wĩgiĩ maũndũ marĩa arũmĩrĩri a Jesu maaugire na magĩka. Kwoguo, ibuku rĩa Atũmwo rĩarĩrĩirie ũhoro wa andũ maahingirie wĩra wa mwanya, o na gũtuĩka moonagwo nĩ andũ angĩ ta “matarĩ athomu na matarĩ igweta.” (Atũm. 4:13) Na njĩra nguhĩ, ibuku rĩu rĩaandĩkirũo kũgerera roho mũtheru, rĩtwĩraga ũrĩa kĩũngano gĩa Gĩkristiano kĩaambĩrĩirio na ũrĩa gĩakũrire. Rĩonanagia ũrĩa Akristiano a karine ya mbere maahunjagia—njĩra iria maahũthagĩra kũhunjia na mwerekera ũrĩa maarĩ naguo. (Atũm. 4:31; 5:42) Nĩ rĩonanagia itemi rĩa roho mũtheru harĩ gũtheremia ũhoro ũrĩa mwega. (Atũm. 8:29, 39, 40; 13:1-3; 16:6; 18:24, 25) Ibuku rĩa Atũmwo nĩ rĩonanagia ndũmĩrĩri ĩrĩa nene ya Bibilia, ĩrĩa ĩhutanĩtie na ũrĩa Kristo agaatheria rĩĩtwa rĩa Ngai kũgerera Ũthamaki wa igũrũ. Ningĩ nĩ rĩonanagia ũrĩa ndũmĩrĩri ya Ũthamaki yatheremire na njĩra nene o na kũrĩ na ũkararia mũnene.—Atũm. 8:12; 19:8; 28:30, 31.
15. Tũkũgunĩka na njĩra irĩkũ twathuthuria ibuku rĩa Atũmwo?
15 Hatarĩ nganja, gũthuthuria ibuku rĩa Atũmwo nĩ ũndũ wa gũcanjamũra na wa gwĩkĩra wĩtĩkio hinya! Ngoro citũ no ihutio mũno tũngĩĩcũrania ũrĩa Akristiano a karine ya mbere maahunjagia marĩ na kĩyo na ũcamba. Gwĩka ũguo nĩ gũgũtwĩkĩra ngoro kwĩgerekania na wĩtĩkio wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ a karine ya mbere. Kwoguo nĩ tũrĩkoragwo twĩhaarĩirie wega kũhingia wĩra ũrĩa tũheetwo wa ‘gũtua andũ arutwo.’ Ibuku rĩrĩ rĩhaarĩirio nĩguo rĩgũteithie kwĩruta na kinyi ibuku rĩa Atũmwo.
Ibuku rĩa Gũtũteithia Kwĩruta Bibilia
16. Ibuku rĩrĩ rĩkũhingia maũndũ marĩkũ matatũ?
16 Muoroto ũrĩa mũnene wa ibuku rĩrĩ nĩ ũrĩkũ? Ibuku rĩrĩ rĩkũhingia maũndũ maya matatũ, (1) gũtũteithia gũkorũo na ma biũ atĩ Jehova nĩ arahũthĩra roho wake mũtheru gũteithĩrĩria wĩra wa kũhunjia na gũtua andũ arutwo, (2) gũtũteithĩrĩria kuongerera kĩyo gitũ ũtungata-inĩ na njĩra ya gũthuthuria kĩonereria kĩa arũmĩrĩri a Kristo a karine ya mbere, na (3) gũtũteithia gũkorũo na gĩtĩo makĩria harĩ ithondeka rĩa Jehova na harĩ arĩa maratongoria wĩra-inĩ wa kũhunjia na kũrũgamĩrĩra ciũngano.
17, 18. Ibuku rĩrĩ rĩbangĩtwo atĩa, na nĩ maũndũ marĩkũ mangĩ mangĩtũteithia rĩrĩa tũreruta Bibilia?
17 Ibuku rĩrĩ rĩbangĩtwo atĩa? Nĩ ũkuona atĩ rĩgayanĩtio icigo inyanya, o gĩcigo gĩkĩarĩrĩria gĩcunjĩ kĩa ibuku rĩa Atũmwo. Muoroto wa icunjĩ iria irũmĩrĩire ti kwarĩrĩria ibuku rĩa Atũmwo mũhari kwa mũhari, no nĩ gũtũteithia kuona ũrĩa tũngĩĩruta kuumana na maũndũ marĩa marĩrĩirio ibuku-inĩ rĩa Atũmwo, na gũtũteithia kuona ũrĩa tũngĩmahũthĩra. Kĩambĩrĩria-inĩ gĩa o gĩcunjĩ, nĩ hagwetetwo ũndũ ũrĩa mũnene warĩrĩirio gĩcunjĩ-inĩ kĩu na mĩhari ĩrĩa yarĩrĩirio ya ibuku rĩa Atũmwo.
18 Ibuku rĩrĩ rĩ na maũndũ mangĩ mangĩtũteithia rĩrĩa tũreruta Bibilia. Rĩ na mbica thaka iria igũtũteithia kũhũũra mbica maũndũ marĩa marĩrĩirio ibuku-inĩ rĩa Atũmwo. Icunjĩ nyingĩ irĩ na tũthandũkũ tũrĩ na ũhoro muongerere. Tũthandũkũ tũmwe tũraheana ũhoro wa andũ magwetetwo Bibilia-inĩ tũngĩĩgerekania na wĩtĩkio wao. Tũngĩ natuo tũraheana ũhoro makĩria wĩgiĩ kũndũ, maũndũ meekĩkire, ũndũire, kana andũ angĩ magwetetwo ibuku-inĩ rĩa Atũmwo.
19. Twagĩrĩirũo gwĩthuthuragia na njĩra ĩrĩkũ mahinda kwa mahinda?
19 Ibuku rĩrĩ no rĩgũteithie gwĩthuthuria. Gũtekũmakania ũkoretwo ũrĩ mũhunjia wa Ũthamaki kwa ihinda rĩigana atĩa, mahinda kwa mahinda nĩ wega gwĩcũranagia maũndũ marĩa ũigĩte mbere ũtũũro-inĩ waku na mwerekera waku harĩ ũtungata wa Gĩkristiano. (2 Kor. 13:5) Wĩyũrie ũũ: ‘Hihi no nyonaga ũtungata wakwa ũrĩ ũndũ ũrĩa wa bata mũno ũtũũro-inĩ? (1 Kor. 7:29-31) Hihi nĩ hunjagia ũhoro ũrĩa mwega ndĩ na ũũma na kĩyo? (1 Thes. 1:5, 6) Hihi nĩ nyitanagĩra ũrĩa wothe ingĩhota wĩra-inĩ wa kũhunjia na gũtua andũ arutwo?’—Kol. 3:23.
20, 21. Wĩra ũrĩa tũheetwo ũrabatara kũrutwo na ihenya nĩkĩ, na tũrabatara gũtua itua rĩrĩkũ?
20 Rekei hingo ciothe tũririkanage atĩ nĩ tũheetwo wĩra wa bata wa kũhunjia na gũtua andũ arutwo. O ũrĩa mahinda marahĩtũka, noguo wĩra ũcio ũrabatara kũrutwo na ihenya makĩria. Mũico wa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ ũrĩ hakuhĩ mũno. Mĩoyo ya andũ aingĩ ĩrĩ ũgwati-inĩ. Tũtiũĩ nĩ andũ aigana marĩ na mwerekera ũrĩa wagĩrĩire matigarĩte mangĩthikĩrĩria ndũmĩrĩri itũ. (Atũm. 13:48) No tũrĩ na ũigĩrĩrĩki wa gũteithia andũ ta acio mũico ũtanakinya.—1 Tim. 4:16.
21 Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, nĩ ũndũ wa bata mũno twĩgerekanie na ahunjia a Ũthamaki a karine ya mbere arĩa maarĩ na kĩyo. Kwĩruta ibuku rĩrĩ na kinyi kũrogwĩkĩra ngoro ũthiĩ na mbere kũhunjia ũrĩ na kĩyo na ũcamba. Ningĩ rĩrogũteithia gũtua itua irũmu rĩa gũthiĩ na mbere “[kũruta] ũira kĩhinyio wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai.”—Atũm. 28:23.