1. Manoa eekire atĩa rĩrĩa aareheirũo ndũmĩrĩri atĩ nĩ megũciara kahĩĩ?

MŨTUMIA wa Manoa nĩ aareheire mũthuriwe ndũmĩrĩri ya magegania mũno. Mũthuri ũcio na mũtumia wake maarĩ na ma biũ atĩ mũtumia aarĩ thata. O na kũrĩ ũguo, mũraika wa Jehova nĩ oimĩrĩire mũtumia ũcio na akĩmwĩra nĩ megũciara kahĩĩ. No mũhaka akorũo Manoa nĩ aakenire mũno. O na kũrĩ ũguo, nĩ aamenyire atĩ haarĩ na wĩra mũnene mbere yake. Tondũ maatũũraga thĩinĩ wa bũrũri waiyũrĩte maũndũ moru-rĩ, mangĩahotire atĩa gũteithia mwana ũcio wao etĩkĩre gũtungatĩra Ngai? Manoa ‘aathaithire Jehova’ akĩmwĩra ũũ: “Ndagũthaitha ũreke mũndũ ũcio wa Ngai [mũraika] ũrareketie oke harĩ ithuĩ rĩngĩ, nĩguo atũmenyithie ũrĩa tũkaagĩrĩrũo nĩ gwĩka kaana kau gagaciarũo.”—Atiir. 13:1-8.

2. Nĩ maũndũ marĩkũ ũkũbatara gwĩka ũgĩteithia mwana waku? (Ningĩ rora gathandũkũ karĩ na kĩongo “ Arutwo Aku Arĩa a Bata Mũno a Bibilia.”)

² Angĩkorũo ũrĩ mũciari, no kũhoteke ũtaũkĩrũo nĩ kĩrĩa gĩatũmire Manoa athaithe Ngai ũguo. O nawe wĩna wĩra mũritũ wa gũteithia mwana waku amenye Jehova na amwende. (Thim. 1:8) Nĩguo aciari Akristiano mahote gwĩka ũguo, matigagĩrĩra atĩ kũrĩ na Ũthathaiya mwega wa famĩlĩ na ũtaratĩĩrĩrio. O na kũrĩ ũguo,  nĩguo ũhote gũkindĩra ũhoro wa ma thĩinĩ wa ngoro ya mwana waku, harĩ maũndũ mangĩ ũkũbatara gwĩka makĩria ma gũtigĩrĩra atĩ kũrĩ na wĩruti wa famĩlĩ o kiumia. (Thoma Gũcokerithia Maathani 6:6-9.) Ũngĩhota atĩa gũkindĩra ũhoro wa ma thĩinĩ wa ngoro ya mwana waku? Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ na kĩrĩa kĩrũmĩrĩire, nĩ tũkwarĩrĩria ũrĩa aciari mangĩĩgerekania na Jesu. O na gũtuĩka ndaarĩ mũciari, aciari no magunĩke nĩ njĩra yake ya kũrutana, tondũ aarutaga na akamenyeria arutwo ake na njĩra ya wendo, wĩnyihia, na ũtaũku. Rekei tũthuthurie ngumo icio.

3. Jesu oonagia arutwo ake atĩa atĩ nĩ aamendete?

³ Jesu ndaaconokaga kwĩra arutwo ake atĩ nĩ aamendete. (Thoma Johana 15:9.) Ningĩ nĩ aamonagia nĩ amendete na njĩra ya gũkoragwo nao maita maingĩ. (Mar. 6:31, 32; Joh. 2:2; 21:12, 13) Makĩria ma gũkorũo arĩ mũrutani wao, Jesu aarĩ mũrata wao. Nĩ ũndũ ũcio, nĩ maamenyaga biũ atĩ Jesu nĩ aamendete. Ũngĩĩgerekania atĩa na njĩra ya Jesu ya kũrutana?

4. Ũngĩonia ciana ciaku atĩa atĩ nĩ ũciendete? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

⁴ Ĩraga ciana ciaku atĩ nĩ ũciendete, na hingo ciothe ũgacionagia atĩ nĩ cia bata harĩ we. (Thim. 4:3; Tit. 2:4) Mũrũ wa Ithe witũ Samuel ũrĩa ũikaraga Australia, oigire ũũ: “Kuuma ndĩ kaana kanini mũno baba nĩ aathomagĩra Ibuku Rĩakwa rĩa Ng’ano cia Biblia o hwaĩ-inĩ. Aanjokagĩria ciũria ciakwa, akahĩmbĩria, na akaamumunya ngĩkoma. Nĩ ndaagegire mũno rĩrĩa ndaacokire kũmenya atĩ thĩinĩ wa famĩlĩ yao matiamenyerete kũhĩmbĩrio kana kũmumunywo. O na kũrĩ ũguo, nĩ eerutanagĩria biũ kũnyonia wendo. Nĩ ũndũ ũcio, nĩ ndaakũririe ũrata wa hakuhĩ mũno nake, na ngaiguaga njiganĩire na ndĩna ũgitĩri.” Nĩguo mwana waku aiguage ũguo, menyera kũmwĩraga ũũ: “Nĩ ngwendete.” Onagia ciana ciaku wendo. Teeretaga na ciana ciaku, mũkarĩanĩra hamwe, na mũgathaka hamwe.

5, 6. (a) Tondũ Jesu nĩ eendete arutwo ake-rĩ, aamekagĩra maũndũ marĩkũ? (b) Taarĩria ũrĩa kũrũnga ciana na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire kũngĩciteithia ciĩigue irĩ na ũgitĩri na ciendetwo.

 ⁵ Jesu oigire ũũ: “O arĩa othe nyenda, nĩndĩmarũithagia na ngamaherithia.” * (Kũg. 3:19) O na gũtuĩka kaingĩ arutwo a Jesu nĩ maakararanagia nũ mũnene thĩinĩ wao, Jesu ndaanogagio nĩo. Ningĩ nĩ aamarũngaga rĩrĩa maaga kũrũmĩrĩra ũtaaro wake. Aamarũngaga arĩ na wendo na ũhooreri, marĩ handũ harĩa hagĩrĩire, ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire.—Mar. 9:33-37.

⁶ Onagia ciana ciaku wendo na njĩra ya gũciherithia kana gũcirũnga. Rĩmwe na rĩmwe gũtaarĩria mwana waku kĩrĩa kĩratũma uuge atĩ ũndũ mũna nĩ wagĩrĩire kana ndwagĩrĩire nĩ kũiganu. Kũrĩ hĩndĩ mwana waku angĩaga kũrũmĩrĩra ũtaaro waku. (Thim. 22:15) Rĩrĩa gwathiĩ ũguo, wĩgerekanagie na Jesu. Thiĩ na mbere gũtongoria, kũmenyeria, na kũrũnga mwana waku ũrĩ na wetereri. Rĩrĩa ũrenda kũrũnga mwana waku, caria ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire, na handũ harĩa haagĩrĩire, na wĩke ũguo na njĩra ya ũhooreri. Mwarĩ wa Ithe witũ Elaine kuuma Afrika ya Mũhuro oigaga ũũ: “Aciari akwa matiaagaga kũnũnga. Mangĩanjĩrire atĩ nĩ mekũherithia nĩ ũndũ wa kwaga gwathĩka, maatigagĩrĩra nĩ meka ũguo. Ĩndĩ matiaherithagia na marakara kana matandaarĩirie gĩtũmi gĩa kũherithia. Nĩ ũndũ ũcio, nĩ ndeeiguaga ndĩna ũgitĩri. Nĩ ndaamenyaga maũndũ marĩa ndaagĩrĩirũo nĩ gwĩka na marĩa itaagĩrĩirũo nĩ gwĩka.”

7, 8. (a) Jesu onanirie wĩnyihia atĩa mahoya-inĩ make? (b) Mahoya maku mangĩruta ciana ciaku atĩa kwĩhoka Jehova?

⁷ Jesu arĩ hakuhĩ kũnyitwo oragwo, aathaithire Jehova ũũ: “Abba, Baba, maũndũ mothe mahotekaga nĩwe; ũ’thengerie gĩkombe gĩkĩ: ĩndĩ ti ũrĩa ngwenda niĩ, no ũrĩa ũkwenda wee.” * (Mar. 14:36) Ta hũũra mbica ũrĩa arutwo ake maahutirio ngoro nĩ ihoya rĩu. Nĩ maamenyire atĩ o na gũtuĩka Jesu aarĩ mũkinyanĩru, no aabataraga ũteithio wa Ithe. Nĩ ũndũ ũcio makĩĩruta atĩ o nao magĩrĩirũo nĩ kwĩnyihia na kwĩhoka Jehova.

⁸ Ciana ciaku no ciĩrute maũndũ maingĩ kuumana na mahoya maku. Ma nĩ atĩ, gĩtũmi kĩnene gĩa kũhoya gĩtiagĩrĩirũo gũkorũo arĩ kũruta ciana ciaku. No rĩrĩa ciana ciaku iraigua ũkĩhoya wĩnyihĩtie nĩ ciĩrutaga kwĩhoka Jehova. Mwarĩ wa Ithe witũ Ana ũrĩa ũikaraga Brazil oigire ũũ: “Rĩrĩa kũrĩ na mathĩna, ta hĩndĩ ĩmwe cũcũ na guka maarĩ arũaru, aciari akwa nĩ maahoyaga Jehova amahe hinya wa kũhiũrania na thĩna ũcio na makamũhoya ũũgĩ nĩguo mahote gũtua matua mega. O na rĩrĩa marĩ na mĩtangĩko mĩnene atĩa meehokaga Jehova. Nĩ ũndũ ũcio nĩ ndeerutire kwĩhoka Jehova.” Rĩrĩa mũrahoya na ciana ciaku, ndũkahoyage tu nĩ ũndũ wa cio. Hoyaga Jehova agũteithie o nawe. No ũmũhoe agũteithie ũkaahota kũhoya rũtha wĩra-inĩ nĩgetha ũthiĩ kĩgomano, akũhe ũmĩrĩru ũhote kũhunjĩria mũndũ wa itũũra rĩanyu, kana agũteithie na njĩra ingĩ. Wĩhokage Jehova, na ciana ciaku o nacio nĩ irĩĩrutaga gwĩka ũguo.

9. (a) Nĩ njĩra ĩrĩkũ Jesu aahũthĩrire kũruta arutwo ake matungatagĩre arĩa angĩ marĩ na wĩnyihia? (b) Ciana ciaku ingĩĩruta atĩa kuuma kũrĩ we angĩkorũo nĩ ũtungatagĩra andũ arĩa angĩ?

⁹ Kũgerera ciugo na kĩonereria gĩake, Jesu nĩ aarutire arutwo ake gũtungatĩra andũ arĩa angĩ marĩ na wĩnyihia. (Thoma Luka 22:27.) Nĩ aarutire atũmwo ake  monanagie roho wa kwĩima magĩtungatĩra Jehova na mĩikaranĩrie-inĩ yao na Akristiano arĩa angĩ. Kũgerera kĩonereria gĩaku, o nawe no ũrute ciana ciaku gũkorũo na roho ta ũcio. Mwarĩ wa Ithe witũ Debbie ũrĩa ũkoragwo na ciana igĩrĩ oigire ũũ: “Mũthuri wakwa nĩ mũrori wa kĩũngano na ndirĩ ndaigua ũiru nĩ ũndũ wa mahinda marĩa aahũthagĩra agĩteithia andũ angĩ. Nĩ ndamenyaga atĩ hĩndĩ ĩrĩa yothe twamũbatara tũrĩ famĩlĩ nĩ aakoragwo hamwe na ithuĩ.” (1 Tim. 3:4, 5) Nake mũthuriwe Pranas oigire ũũ: “Ciana citũ nĩ ciakũririe wendi wa kwĩrutĩra igomano-inĩ na maũndũ-inĩ mangĩ ma kĩĩroho. Nĩ maagĩire na gĩkeno, makĩgĩa na arata aingĩ, na magakenagĩra ũrũmwe wa Gĩkristiano!” Rĩu andũ othe famĩlĩ-inĩ ĩyo makoragwo ũtungata-inĩ wa hĩndĩ ciothe. Ũngĩonania wĩnyihia na roho wa kwĩima, no kũhoteke ciana ciaku ciĩrute gũtungatĩra andũ arĩa angĩ.

10. Jesu onanirie ũtaũku atĩa rĩrĩa kĩrĩndĩ kĩa andũ gĩathire kũmũcaria?

¹⁰ Jesu nĩ oonanagia ũtaũku na njĩra ya kũrora maũndũ marĩa mataroneka na nĩ ũndũ ũcio agataũkĩrũo nĩ kĩrĩa gĩatũmaga andũ meke ũndũ mũna. Nĩ kũrĩ hĩndĩ andũ amwe thĩinĩ wa Galili meetuĩte atĩ nĩ marenda gũtuĩka arũmĩrĩri ake. (Joh. 6:22-24) No tondũ Jesu nĩ aahotaga gũthoma ngoro nĩ aamenyire atĩ kĩrĩa maarĩ na bata nakĩo nĩ irio no ti ũrutani wake. (Joh. 2:25) Jesu nĩ aamenyire thĩna wao, akĩmarũnga arĩ na wetereri, na akĩmataarĩria ũrĩa mangĩekire nĩguo magarũrĩre mwĩcirĩrie ũcio.—Thoma Johana 6:25-27.

11. (a) Heana ngerekano ya kuonania ũrĩa ũtaũku ũngĩgũteithia kũmenya kana mwana waku nĩ akenagĩra kũhunjia. (b) Ũngĩteithia mwana waku atĩa akenere wĩra wa kũhunjia?

¹¹ O na gũtuĩka ndũngĩhota gũthoma ngoro-rĩ, no ũhote kuonania ũtaũku na ũmenye ũrĩa mwana waku onaga ũtungata wa kũhunjia. Aciari aingĩ rĩrĩa marahunjia, nĩ mambaga kũhinga hanini nĩguo ciana ciao ihurũke na irũme kĩndũ. Gũkĩrĩ ũguo, no wonanie ũtaũku na njĩra ya kwĩyũria ũũ: ‘Hihi mwana wakwa nĩ akenagĩra mahinda marĩa tũrahunjia kana akenagĩra mahinda marĩa twamba kũhinga nĩguo tũrĩe?’ Ũngĩona  ta ciana ciaku itarakenio mũno nĩ ũtungata, geria gũciteithia nĩguo ciũkenagĩre. Citeithie gũkorũo na itemi rĩrĩa mũrahunjia nacio.

12. (a) Jesu aaheire arũmĩrĩri ake mũkaana ũrĩkũ nĩguo metheme kũgũa ũtharia-inĩ? (b) Mũkaana ũrĩa Jesu aaheanire warĩ ũteithio mũnene nĩkĩ?

¹² Ningĩ Jesu nĩ oonanagia ũtaũku na njĩra ya kũmenya maũndũ marĩa mangĩtongoria mũndũ mehia-inĩ. Kwa ngerekano, arũmĩrĩri ake nĩ maamenyete atĩ gũtharia nĩ mehia. O na kũrĩ ũguo, Jesu nĩ aamaheire mũkaana wĩgiĩ maũndũ marĩa mangĩtongoria mũndũ ũtharia-inĩ. Oigire ũũ: “Mũndũ o wothe ũngĩrora mũndũ-wa-nja na amwĩrirĩrie, nĩarĩkĩtie gũtharia nake ngoro-inĩ yake. Na rĩrĩ, kũngĩtuĩka atĩ riitho rĩaku rĩa ũrĩo nĩ rĩa gũkũhĩngithia, rĩkũũre, ũrĩte.” (Mat. 5:27-29) Ciugo icio ciarĩ ũteithio mũnene harĩ Akristiano arĩa maarĩ rungu rwa wathani wa Roma. Akĩaria ũhoro wa nyũmba cia mathako cia Roma mũthomi ũmwe wa historĩ aandĩkire ũũ: “Andũ meeroragĩra na magathikĩrĩria maũndũ ma waganu na maũndũ marĩa maakoragwo na waganu ũkĩrĩtie njano nĩmo maakenagia andũ mũno.” Na githĩ ndwakĩrĩ ũndũ wa wendo na ũtaũku Jesu kũhe arutwo ake mũkaana wĩgiĩ maũndũ marĩa mangĩathũkirie wĩkindĩru wao!

13, 14. Ũngĩgitĩra ciana ciaku atĩa kuumana na maũndũ moru ma gwĩkenia?

¹³ Ũtaũku no ũgũteithie ũgitĩre ciana ciaku itikagwe mehia-inĩ. Ihinda-inĩ rĩrĩ gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe no kũhoteke ciana ciambĩrĩrie kwĩrorera ponografĩ na maũndũ mangĩ ma waganu irĩ nini mũno. Aciari Akristiano nĩ meraga ciana ciao atĩ nĩ ũũru gwĩkenia na maũndũ ma waganu. O na kũrĩ ũguo, ũtaũku no ũgũteithie ũmenye maũndũ marĩa mangĩgucĩrĩria mwana waku erorere ponografĩ. Wĩyũrie ũũ: ‘Nĩ maũndũ marĩkũ mangĩtũma mwana wakwa erorere ponografĩ? Hihi nĩ oĩ ũgwati wayo? Hihi ndĩ mũrata wake wa hakuhĩ ũũ atĩ angĩgucĩrĩrio kwĩrorera ponografĩ no oke gũcaria ũteithio harĩ niĩ?’ O na ciana ciaku cingĩkorũo irĩ nini mũno, no ũciĩre ũũ: “Ũngĩona ũndũ wa waganu Intaneti-inĩ na ũigue ũkĩgucĩrĩrio kwĩrorera, ndũkanaigue hinya gũka kũnjĩra. Ndũkaigue thoni tondũ wendi wakwa nĩ gũgũteithia.”

¹⁴ Ũtaũku ningĩ nĩ ũrĩgũteithagia wee mwene gũthuura maũndũ marĩa magĩrĩire ma gwĩkenia. Mũrũ wa Ithe witũ Pranas ũrĩa ũkũgwetetwo hau kabere ooigire ũũ: “Nyĩmbo iria tũthikagĩrĩria, mabuku marĩa tũthomaga, kana thenema iria twĩroragĩra tũrĩ aciari, nĩ cigagĩra ciana kĩonereria kĩrĩa ikũrũmĩrĩra. No wĩre ciana ciaku maũndũ maingĩ mũno, no ciana ciaku iroraga ũrĩa ũreka, ikegerekania nawe.” Ciana ciaku cingĩona atĩ ũthuuraga maũndũ marĩa magĩrĩire ma gwĩkenia, no kũhoteke o nacio ciĩkage o tawe.—Rom. 2:21-24.

15, 16. (a) Ũngĩkorũo na ma nĩkĩ atĩ Ngai nĩ arĩgũteithagia kũruta ciana ciaku? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũkaarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

¹⁵ Gwathire atĩa rĩrĩa Manoa aahoire Ngai amũteithie ũrĩa akaarera mwana wake? “Nake Ngai agĩgĩĩtĩkĩra kũigua ihoya rĩu rĩa Manoa.” (Atiir. 13:9) O na inyuĩ aciari Jehova nĩ arĩthikagĩrĩria mahoya manyu. Nĩ arĩcokagia mahoya manyu na akamũteithia ũrĩa mũkũrera ciana cianyu. No mũgĩe na moimĩrĩro mega mũngĩka ũguo mũrĩ na wendo, wĩnyihia, na ũtaũku.

¹⁶ O ta ũrĩa Jehova ateithagia aciari kũruta twana twao tũrĩa tũnini, noguo angĩteithia aciari kũruta ciana ciao iria irĩ mĩaka-inĩ ya ũtinĩnja. Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩ gĩkaarĩrĩria ũrĩa ũngĩĩgerekania na Jesu harĩ kuonania wendo, wĩnyihia, na ũtaũku ũgĩteithia tinĩnja waku atungatĩre Jehova.