Ayahudi maathikaga mũndũ o na ihenya, kaingĩ o mũthenya ũrĩa akua. Kwarĩ na itũmi igĩrĩ iria ciatũmaga mathikane narua. Kĩa mbere, ciimba nĩ ibuthaga na ihenya mabũrũri-inĩ ma Irathĩro tondũ nĩ gũkoragwo na ũrugarĩ mũingĩ. Gĩa kerĩ, kũringana na mwĩcirĩrie wa hĩndĩ ĩyo, kũiga mwĩrĩ wa mũndũ matukũ maingĩ ũtarĩ mũthike kuoonanagia kũmwagĩra gĩtĩo na kwagĩra famĩlĩ yake gĩtĩo.

Thĩinĩ wa Injili na ibuku-inĩ rĩa Atũmwo nĩ harĩ andũ 4 maathikirũo o mũthenya ũrĩa maakuire. (Mathayo 27:57-60; Atũmwo 5:5-10; 7:60–8:2) Mĩaka mĩingĩ mbere ĩyo, Jakubu na famĩlĩ yake marĩ rũgendo-inĩ, mũtumia wake Rakeli nĩ aakuire. Handũ ha kũmũcokia makamũthike kũrĩa maathikaga andũ a famĩlĩ yao, Jakubu aamũthikire thĩinĩ wa mbĩrĩra ĩmwe “njĩra-inĩ ya gũthiĩ . . . Bethi-lehemu.”—Kĩambĩrĩria 35:19, 20, 27-29.

Ũhoro ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Bibilia wĩgiĩ mĩbango ya mathiko wonanagia atĩ Ayahudi nĩ maaharagĩria kĩimba mũno mbere ya mathiko. Andũ a famĩlĩ na arata maathambagia kĩimba, magakĩhaka ndawa na maguta, magacoka magagĩthaya na matama. (Johana 19:39, 40; Atũmwo 9:36-41) Andũ a itũũra na andũ angĩ nĩ mookaga gũcakaya, na kũũmĩrĩria famĩlĩ ĩrĩa ĩkuĩrĩirũo.—Mariko 5:38, 39. ▪

Famĩlĩ nyingĩ cia Kĩyahudi ciathikaga akuũ ao ngurunga-inĩ na mbĩrĩra-inĩ iria cienjagwo ihiga-inĩ ihũthũ rĩrĩa rĩakoragwo kũndũ kũingĩ thĩinĩ wa Isiraeli. Meekaga ũguo makĩrũmĩrĩra mũtugo wa maithe mao ma tene. Iburahimu, Sara, Isaka, Jakubu, na andũ angĩ maathikirũo ngurunga-inĩ ya Makipela gũkuhĩ na Hebironi.—Kĩambĩrĩria 23:19; 25:8, 9; 49:29-31; 50:13.

Jesu aathikirũo mbĩrĩra-inĩ yeenjetwo rũaro-inĩ rwa ihiga. (Mariko 15:46) Mbĩrĩra ta ĩyo, kaingĩ yakoragwo na mũromo mũceke na thĩinĩ ĩgathegethwo miungu ĩigana ũna ya kũiga mĩĩrĩ ya andũ a famĩlĩ arĩa makua. Kũringana na ũndũire wa hĩndĩ ya Jesu, mwĩrĩ wabutha, mahĩndĩ macio momũ moonganagio magekĩrũo thĩinĩ wa ithandũkũ rĩa ihiga. Nĩ ũndũ ũcio hakagĩa na handũ mbĩrĩra-inĩ ĩyo harĩa famĩlĩ ĩngĩaigire mũndũ ũngĩ akua.

Watho wa Musa ndwetĩkĩrĩtie Ayahudi gũtabania mĩbango ya mathiko mũthenya wa Thabatũ tondũ ũcio warĩ mũthenya wa kũhurũka. Tondũ Jesu aakuire ta mathaa matatũ mbere ya Thabatũ kwambĩrĩria-rĩ, Jusufu wa Arimathea marĩ na andũ angĩ maamũthikire matarĩkĩtie kũhaarĩria mwĩrĩ wake biũ. (Luka 23:50-56) Nĩ ũndũ ũcio arata amwe a Jesu nĩ maathire mbĩrĩra-inĩ yake thutha wa Thabatũ, marĩ na muoroto wa kũrĩkia kũhaarĩria mwĩrĩ wake.—Mariko 16:1; Luka 24:1.