TA HŨŨRA MBICA Sara, mũtumia ũrĩ na maitho mathaka wa kuuma Asia ya Gatagatĩ ya tene arũgamĩte rumu gatagatĩ akĩmĩĩrorera. Hihi nĩ onanagia kĩeha? Angĩkorũo nĩ onanagia kĩeha ndũngĩkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ gũtaũkĩrũo nĩ kĩrĩa gĩatũmaga. Nyũmba ĩyo nĩ yamũririkanagia maũndũ maingĩ. We marĩ na mũthuri wake, Iburahimu, maatũũrĩte ihinda iraya nyũmba-inĩ ĩyo. * Maamĩtuĩte mũciĩ wao.

Maatũũraga Uru, itũũra rĩarĩ na ũtonga na rĩarĩ na mabundi njorua, athondeki a indo, na ahũũri biacara aingĩ. Kwoguo no mũhaka makorũo nĩ maarĩ na indo. No harĩ Sara, mũciĩ wake ndwarĩ o handũ ha kũiga indo ciake. Mũciĩ-inĩ ũcio, marĩ na mũthuri wake nĩ maakoretwo na gĩkeno ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ o hamwe na maũndũ ma kũmoraga ngoro. Marĩ kũu nĩ maahoyaga maita maingĩ mũno kũrĩ Jehova, Ngai wao ũrĩa meendete. Sara aarĩ na itũmi nyingĩ mũno cia kwenda mũciĩ ũcio.

O na kũrĩ ũguo, Sara nĩ eehaarĩirie kuuma kũu aamenyerete. O na gũtuĩka kwahoteka aarĩ na ũkũrũ wa kĩndũ mĩaka 60, nĩ angĩathire kũndũ atoĩ na ambĩrĩrie ũtũũro ũrĩ na mathĩna na moritũ, atarĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgacoka kũu oimaga. Nĩ kĩĩ gĩatũmire eeke ũgarũrũku mũnene ũguo ũtũũro-inĩ wake? Na nĩ ũndũ ũrĩkũ tũngĩĩruta ũmũthĩ kuumana na wĩtĩkio wake?

Kwahoteka Sara aarereirũo Uru. Ũmũthĩ ũyũ no maganjo ma itũũra rĩu makoragwo kuo. No matukũ-inĩ ma Sara, meri cia ahũri biacara ciageragĩra Rũĩ rwa Farati ikarehe indo cia goro Uru kuuma kũndũ kũnene. Tũcĩra na barabara cia Uru ciakoragwo na andũ aingĩ, meri nacio ciakoragwo irĩ nyingĩ kũrĩa ciohagĩrĩrũo, nacio nduka ciaiyũire indo. No wĩcirie Sara akĩrererũo taũni-inĩ ĩyo na akamenya andũ aingĩ a kuo. Hatarĩ nganja o nao nĩ maamũririkanaga tondũ aarĩ mũtumia mũthaka mũno. Ningĩ aarĩ na famĩlĩ nene kũu.

Sara oĩkaine thĩinĩ wa Bibilia nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wake mũnene, no wĩtĩkio ũcio ndwarĩ harĩ ngai ya mweri ĩrĩa yahoyagwo nĩ andũ aingĩ kũu Uru kũrĩa kwarĩ na mũthiringo mũnene mũno wa ngai ĩyo. No Sara aathathayagia Jehova, Ngai ũrĩa wa ma. Bibilia ndiugĩte ũrĩa aagĩire na wĩtĩkio ũcio. Kũrĩ hĩndĩ ithe aathathayagia ngai cia maheeni. O ũrĩa kũngĩkorũo kwarĩ, aahikĩire Iburahimu mũthuri warĩ mũkũrũ na mĩaka ikũmi kũmũkĩra. * (Kĩambĩrĩria 17:17) Thutha-inĩ, Iburahimu aacokire gwĩtwo “ithe wa arĩa othe marĩ na wĩtĩkio.” (Aroma 4:11) Marĩ hamwe, maathondekire kĩhiko kĩega kĩrĩ na hinya, na gĩakoragwo na gĩtĩo, maaranagĩria wega, na maakoragwo na wendi wa kũhiũrania na moritũ marĩ hamwe. No makĩria nĩ atĩ o erĩ nĩ meendete Ngai wao.

Sara nĩ eendete mũthuri wake mũno, na maarĩ na mũciĩ wao gatagatĩ-inĩ ka andũ ao kũu Uru. No thutha wa kahinda, magĩcemania na ũndũ wa kũmoraga  ngoro. Bibilia ĩtwĩraga atĩ Sara “aarĩ thata; ndaarĩ na mwana.” (Kĩambĩrĩria 11:30) Nĩ ũndũ wa ũndũire wa kũu mahinda-inĩ macio, ũndũ ũcio nĩ waritũhagĩra Sara mũno. No ndaatiganĩirie Ngai wake na mũthuri wake. Loti, mũihwa wao, ũrĩa ũtaarĩ na aciari aahaanire ta mũriũ wao. Ũtũũro wathire o na mbere nginya rĩrĩa maũndũ maacenjirie.

Hĩndĩ ĩmwe Iburahimu nĩ okire kũrĩ Sara akenete mũno. Ndeetĩkagia ũrĩa gwekĩkĩte. Ngai ũrĩa maathathayagia aakoretwo amwarĩria, na akamumĩrĩra kũgerera mũraika. Ta hũũra mbica Sara arorete mũthuri wake na wendo akamũũria ũũ: “Akwĩrire atĩa? Njĩĩra!” No gũkorũo Iburahimu aambire gũikara thĩ ecũranie, agĩcoka akĩmwĩra ũrĩa Jehova oigĩte: “Thama uume bũrũri wanyu ũtige andũ anyu ũthiĩ bũrũri ũrĩa ngũkuonia.” (Atũmwo 7:2, 3) Thutha wa gũkena nĩ ũhoro ũcio, nĩ meecũranirie ũhoro wĩgiĩ wĩra ũcio Jehova aamahete. Maarĩ matige ũtũũro wao mwega ũrĩa maikaraga Uru, maikarage magĩthamathamaga kuuma handũ hamwe nginya hangĩ. Sara angĩaiyũkirie ũndũ ũcio na njĩra ĩrĩkũ? Hatarĩ nganja Iburahimu nĩ aamũrorire one ũrĩa ekuoya ũndũ ũcio. Hihi nĩ angĩamũnyitire mbaru eyendeire ũgarũrũku-inĩ ũcio mũnene wokire ũtũũro-inĩ wao?

No twage gũtaũkĩrũo biũ nĩ itua rĩrĩa Sara aarĩ atue. No twĩcirie ũũ, ‘Ngai ndarĩ anjũria kana akoria ũrĩa tũhikanĩtie nake twĩke ũndũ ũhaanaine na ũcio.’ O na kũrĩ ũguo-rĩ, githĩ ithuothe tũticemanagia na ũndũ ta ũcio? Tũtũũraga thĩ ĩkĩrĩire mũno indo cia kĩĩmwĩrĩ na no ĩtũtindĩkĩrĩrie kũiga mbere mũtũũrĩre mwega, indo citũ, na ũgitĩri witũ. No Bibilia ĩtwĩkĩraga ngoro tũtue itua rĩngĩ, tũige maũndũ ma kĩĩroho mbere, tũkorũo tũigĩte gũkenia Ngai mbere handũ ha gwĩkenia ithuĩ ene. (Mathayo 6:33) Tũgĩĩcũrania ũrĩa Sara eekire no twĩyũrie ũũ, ‘Nĩ itua rĩrĩkũ ngũtua ũtũũro-inĩ?’

Sara akĩbanga indo ciake nĩ aarigagwo nĩ kĩĩ egũkuua na nĩ kĩĩ egũtiga. Ndangĩakuuire indo nene mũno itangĩakuuĩkire na ndigiri kana ngamĩra na ingĩamũritũhĩire ũtũũro-inĩ wake wa gũthama kuuma handũ hamwe nginya hangĩ. Hatarĩ nganja indo nyingĩ ciao ciabataraga kwendio kana kũheanwo. Ningĩ nĩ angĩatigire na thutha ũtũũro mwega wa Uru, ta thoko iria ciarĩ hakuhĩ, kana nduka kũrĩa angĩagũrire indo ta irio, nyama, matunda, nguo, na indo ingĩ cia o mũhaka na ingĩ itarĩ cia o mũhaka.

No gũkorũo ndwarĩ ũndũ mũhũthũ harĩ Sara gũtiga nyũmba yake. Angĩkorũo yahaanaga ta ũrĩa nyũmba nyingĩ cia Uru iria athuthuria a matigari ma indo cia tene mathikũrĩtie, Sara nĩ aatigire ũtũũro warĩ mwega mũno. Imwe cia nyũmba icio ciarĩ na makĩria ma rumu ikũmi na igĩrĩ, o hamwe na tũthima twa maĩ matheru na maĩ ma mĩberethi. O na nyũmba nini nĩ ĩngĩagitĩtwo wega, ĩkorũo na rũthingo rwega na mũrango ũngĩahingirũo. Hihi hema nĩ ĩngĩamagitĩrire wega kuumana na aici?  Kana kuumana na mĩrũthi, ngarĩ, nduba, na njũi, nyamũ ciakoragwo kuo mabũrũri-inĩ marĩa magwetetwo nĩ Bibilia mahinda-inĩ macio?

Ĩ nao andũ a famĩlĩ? Nũ Sara angĩatigire na thutha? Watho wa Ngai wa atĩ “thama uume bũrũri wanyu ũtige andũ anyu,” no gũkorũo nĩ waritũhĩire Sara. Arĩ mũtumia warĩ wendo na mwega, no gũkorũo nĩ aarĩ na ariũ na aarĩ a nyina, na andũ angĩ a famĩlĩ yao arĩa aarĩ na ũrata wa hakuhĩ mũno nao na no gũkorũo ndangĩamonire rĩngĩ. O na kũrĩ ũguo, Sara arĩ na ũmĩrĩru aathire o na mbere kwĩhaarĩria nĩ ũndũ wa rũgendo.

O na kũrĩ na moritũ macio, Sara nĩ aabangĩte indo na akehaarĩria gũthiĩ mũthenya ũrĩa waigĩtwo. Tera arĩ we ithe wao, nĩ aangĩathire hamwe na Iburahimu na Sara o na gũtuĩka aarĩ na kĩndũ mĩaka magana merĩ. (Kĩambĩrĩria 11:31) Hatarĩ nganja Sara angĩarĩ na wĩra mũingĩ wa kũrũmbũiya mũciari ũcio mũkũrũ. Loti o nake nĩ aanyitanĩire nao magĩathĩkĩra watho wa Jehova wa ‘kuuma bũrũri ũcio wa Akalidei.’—Atũmwo 7:4.

Maambire gũthiĩ Harani kĩndũ kilomita 960 mwena wa ithũĩro, marũmĩrĩire Rũũĩ rwa Farati. Makinya Harani makĩamba gũikara kũu kwa ihinda. Kwahoteka ihinda-inĩ rĩu Tera ndaiguaga wega na ndangĩahotire gũthiĩ na mbere na rũgendo. Maaikarire kũu nginya rĩrĩa aakuire arĩ na ũkũrũ wa mĩaka 205. Ihinda-inĩ rĩna mbere ya gũcokerera rũgendo rwao, Jehova nĩ aaririe na Iburahimu rĩngĩ na akĩmwĩra o rĩngĩ oime bũrũri ũcio na athiĩ bũrũri ũrĩa Jehova angĩamuonirie. No hĩndĩ ĩyo Ngai nĩ ongereire ũndũ ũyũ wa gũcanjamũra: “Nĩngatũma thĩinĩ waku kuume rũrĩrĩ rũnene.” (Kĩambĩrĩria 12:2-4) No rĩrĩa moimire Harani, Iburahimu aarĩ na mĩaka 75 nake Sara 65 na matiarĩ na mwana. Rũrĩrĩ rũngĩakiumire atĩa harĩ Iburahimu? Hihi nĩ mũtumia ũngĩ angĩahikirie? Mahinda-inĩ macio andũ nĩ maahikagia atumia aingĩ, kwoguo no gũkorũo Sara nĩ eeyũragia kana hihi nĩguo mũthuri wake angĩekire.

O ũrĩa kũngĩkorũo kwarĩ, nĩ moimire Harani na magĩthiĩ na mbere na rũgendo. No ta rora wone nĩa rĩu maarĩ hamwe nao. Bibilia ĩtwĩraga atĩ famĩlĩ ya Iburahimu yoimire Harani na ũtonga o hamwe na “andũ arĩa meegĩrĩire nao o kũu Harani.” (Kĩambĩrĩria 12:5) Andũ acio maarĩ a? Kwahoteka maarĩ ndungata. O na kũrĩ ũguo, Iburahimu na Sara nĩ meeraga andũ arĩa meendaga kũmathikĩrĩria ũhoro wĩgiĩ wĩtĩkio wao. Nĩ ũndũ ũcio, maandĩko mamwe ma tene ma Kĩyahudi moigaga atĩ andũ acio magwetetwo mũhari-inĩ ũcio nĩ arĩa maagarũrĩte wĩtĩkio makanyitanĩra na Iburahimu na Sara harĩ gũthathaiya Jehova. Angĩkorũo nĩguo kwarĩ, hatarĩ nganja wĩtĩkio mũrũmu wa Sara nĩ watũmaga akorũo na ma biũ akĩaria na akahota kũiguithia andũ angĩ ũhoro wĩgiĩ Ngai wake na kĩĩrĩgĩrĩro gĩake. Ũcio nĩ ũndũ wa bata mũno harĩ ithuĩ gwĩcũrania tondũ tũratũũra mahinda andũ maagĩte wĩtĩkio na kĩĩrĩgĩrĩro. Rĩrĩa weruta ũndũ mwega kuuma thĩinĩ wa Bibilia-rĩ, hihi no wĩre mũndũ ũngĩ ũhoro ũcio?

Thutha wa kũringa Rũũĩ rwa Farati hihi kũrĩ Nisani 14, 1943 Mbere ya Kristo, maaikũrũkire na mũhuro magĩthiĩ bũrũri ũrĩa Jehova aamerĩire. (Thama 12:40, 41) Ta hũũra mbica Sara akĩrora mwena na mwena, akona ũthaka, indo nyingĩ itiganĩte, na rĩera rĩega rĩa bũrũri ũcio. Jehova nĩ oimĩrĩire Iburahimu rĩngĩ hakuhĩ na mĩtĩ mĩnene ya More, hakuhĩ na Shekemu, akĩmwĩra ũũ: “Bũrũri ũyũ nĩguo ngahe mbeũ yaku.” Kiugo “mbeũ” no mũhaka gĩkorũo kĩarĩ kĩa bata mũno harĩ Iburahimu. Gĩatũmaga acokie meciria na thutha nginya mũgũnda-inĩ wa Edeni, rĩrĩa Jehova eeranĩire atĩ mũthenya ũmwe nĩ harĩ mbeũ ĩngĩkaanina Shaitani. Mbere ĩyo, Jehova nĩ eerĩte Iburahimu atĩ rũrĩrĩ rũrĩa rũngĩkoimana nake nĩ rũngĩahingũrĩire andũ othe njĩra ya kũgĩa na irathimo.—Kĩambĩrĩria 3:15; 12:2, 3, 6, 7.

Ningĩ famĩlĩ ĩyo no yacemanagia na mathĩna marĩa makoragwo thĩinĩ wa thĩ. Nĩ kwagĩire na ng’aragu bũrũri-inĩ wa Kanaani na Iburahimu agĩtua itua rĩa gũtwara famĩlĩ yake bũrũri-inĩ wa Misiri. No nĩ onire thĩna ũngĩoimĩrire marĩ gĩcigo-inĩ kĩu. Kwoguo akĩra Sara ũũ: “Rĩu-rĩ, nĩnjũĩ atĩ wee wĩ kĩĩrorerũa kĩa mũndũ-wa-nja, na nĩgũgakinya atĩri, atĩ rĩrĩa andũ a Misiri magakuona, nĩmakoiga atĩrĩ, Ũyũ nĩ mũka wa mũndũ ũyũ; na nĩmakanjũraga, nawe makũhonokie ũtigwo muoyo. Ta nĩũkoiga atĩ wĩ mwarĩ witũ, nĩ getha njĩkwo wega nĩ ũndũ waku, o na muoyo wakwa ũhonoke nĩ ũndũ waku.” (Kĩambĩrĩria 12:10-13) Nĩ kĩĩ gĩatũmire Iburahimu ere Sara ũguo?

Iburahimu ti kũheenania aaheenanagia kana agakorũo na guoya ta ũrĩa andũ amwe moigaga. We  na Sara maarĩ a ithe ũmwe. Na Iburahimu aarĩ na gĩtũmi kĩega gĩa kwĩmenyerera. Iburahimu na Sara nĩ maamenyaga atĩ gũtirĩ kĩndũ kĩarĩ kĩa bata gũkĩra kũhinga kwa muoroto wa Ngai wa kũruta mbeũ ya mwanya na rũrĩrĩ kũgerera Iburahimu, kwoguo ũgitĩri wa Iburahimu ũgĩkorũo ũrĩ guo ũndũ ũrĩa wa bata mũno ihinda-inĩ rĩu. Ningĩ ũthuthuria wa matigari ma indo cia tene wonanagia ũira wa atĩ andũ arĩa maakoragwo na ũnene bũrũri-inĩ wa Misiri, rĩmwe na rĩmwe nĩ moyaga atumia ene na makoraga athuri ao. Nĩ ũndũ ũcio Iburahimu aahũthĩrire ũũgĩ, na Sara akĩnyitanĩra na itua rĩu rĩake arĩ na wĩnyihia.

Thutha wa kahinda kanini maũndũ marĩa meekĩkire nĩ monanirie atĩ Iburahimu ndaahĩtagia agĩciria ũguo; anene amwe a Firauni nĩ monire ũrĩa Sara aarĩ mũthaka ũndũ warĩ wa mwanya mĩaka-inĩ ĩyo aarĩ nayo. Makĩra Firauni ũhoro wake nake akĩmeera mamuoe mamũrehe kũrĩ we. Nĩ ũndũ mũritũ gwĩciria ũrĩa Iburahimu aaiguaga kana guoya ũrĩa Sara aarĩ naguo. No kuonekaga ta Sara aatugirũo ta mũgeni wa gĩtĩo no ti ta mũndũ ũnyitĩtwo mĩgwate. No gũkorũo Firauni aabangaga kũmũgucĩrĩria na ũtonga wake nĩguo acoke arie na “mũrũ wa nyina,” amuoe arĩ mũtumia wake.—Kĩambĩrĩria 12:14-16.

Ta wĩcirie Sara arĩ handũ igũrũ nyũmba-inĩ ya mũthamaki akĩĩrorera bũrũri ũcio wa Misiri. Aaiguaga atĩa arĩ nyũmba-inĩ ĩrĩ na thingo rĩngĩ, ĩgitĩtwo wega, na arĩ na irio njega? Hihi nĩ aaheenereirio nĩ ũtũũro ũcio wa igũrũ, ũtũũro hihi warĩ mwega makĩria gũkĩra ũrĩa aaikaraga Uru? Ta wĩcirie ũrĩa Shaitani angĩakenire korũo Sara nĩ aatuire itua rĩa gũtiga Iburahimu na atuĩke mũtumia wa Firauni. No Sara ndekire ũguo o na hanini. Aarĩ mwĩhokeku harĩ mũthuri wake, harĩ kĩhiko gĩake, na harĩ Ngai wake. Na arĩ korũo mũndũ wothe ũrĩ kĩhiko-inĩ ũmũthĩ ũyũ no onanie wĩhokeku ta ũcio thĩinĩ wa thĩ ĩno ĩrĩ na waganu! Hihi no wĩgerekanie na wĩhokeku wa Sara rĩrĩa ũrahiũrania na andũ arĩa wendete o hamwe na arata aku?

Jehova nĩ aingĩrĩire nĩguo agitĩre Sara, akĩrehera Firauni na nyũmba yake mahũũra. Rĩrĩa Firauni aamenyire atĩ Sara nĩ mũtumia wa Iburahimu, aamũcokirie kũrĩ mũthuriwe na akĩmeera othe moime Misiri. (Kĩambĩrĩria 12:17-20) No mũhaka Iburahimu akorũo nĩ aakenire mũno nĩ gũcokerio mũtumia wake ũrĩa eendete. Ririkana atĩ Iburahimu eerĩte mũtumia wake ũũ: “Nĩnjũĩ atĩ wee wĩ kĩĩrorerũa kĩa mũndũ-wa-nja.” No Iburahimu nĩ aakeneire ũthaka ũngĩ makĩria wa Sara, ũrĩa ũtonekaga na maitho, warĩ thĩinĩ wake. Sara aarĩ na ũthaka wa thĩinĩ, ũrĩa Jehova endete. (1 Petero 3:1-5) Ũcio nĩ ũthaka ithuothe tũngĩkũria. Tũngĩiga maũndũ ma kĩĩroho mbere ya indo cia kĩĩmwĩrĩ, tũgerie kwĩra andũ arĩa angĩ maũndũ marĩa tũĩ megiĩ Ngai, na tũkorũo tũrĩ ehokeku harĩ gũikara kũringana na ithimi cia mĩtugo cia Ngai o na rĩrĩa tũragerio, tũngĩkorũo tũkĩĩgerekania na wĩtĩkio wa Sara.