Ta hũũra mbica ĩno, kairĩtu kanini kehithĩte handũ gataronwo nĩ andũ angĩ karorete handũ mathanjĩ-inĩ. Ngoro yako ĩrahũũra na ihenya, naruo rũĩ rwa Nailo rũratherera o kahora. Karona mahinda magĩthiĩ kahora no gagaikara karorete mathanjĩ-inĩ macio, na o na gũtuĩka tũtambi tũtiganĩte nĩ tũrombũka harĩa karĩ, gatirenda kwĩnyagunyia. Hau mathanjĩ-inĩ karaikara karorete harĩ na gĩkabu gĩthingĩtwo na rami na gĩkabu-inĩ kĩu nĩho kaana kao karĩa kanini gakometio. No nginya akorũo kairĩtu kau nĩ karatangĩka mũno kuona mũrũ wa nyina arĩ mathanjĩ-inĩ atarĩ na ũndũ wa gwĩka. No kairĩtu kau nĩ karamenya atĩ itua rĩu aciari ako matuĩte rĩa kũiga mũrũ wa nyina gĩkabu-inĩ kĩu na makamũhitha mathanjĩ-inĩ nĩrĩo rĩagĩrĩire. Gwĩka ũguo, nokuo tu kũngĩteithia kaana kau gatikoragwo.

 Kairĩtu kau karĩ na ũcamba mũnene, na ihinda rĩtarĩ kũraihu nĩ gekuonania ũcamba o na makĩria. O na gũtuĩka nĩ kanini, nĩ kambĩrĩirie gũkũria wĩtĩkio mũnene ngoro-inĩ yako. Wĩtĩkio ũcio wako nĩ ũkuoneka thutha wa ihinda inini, na ũgũkorũo ũrĩ wa bata ũtũũro-inĩ wako wothe. Mĩaka mĩingĩ thutha ũcio, thutha wa kairĩtu kau gũtuĩka mũndũ mũgima, wĩtĩkio nĩ ũkaamũteithia ihinda-inĩ rĩa bata historĩ-inĩ ya andũ ao. Ningĩ wĩtĩkio ũcio nĩ ũkaamũteithia rĩrĩa hĩndĩ ĩmwe akaahĩtia na njĩra nene. Hihi tũraria ũhoro waũ? Na tũngĩĩruta atĩa kuumana na wĩtĩkio wake?

 Bibilia ndĩgwetete rĩĩtwa rĩa kairĩtu kau, no nĩ tũĩ kaarĩ ũũ. Nĩ Miriamu, mwana ũrĩa mũkũrũ wa Amuramu na Jokebedi, Ahibirania arĩa maarĩ ngombo bũrũri-inĩ wa Misiri. (Ndari 26:59) Kaana kau kao gaacokire gwĩtwo Musa. Mũrũ wa nyina Haruni ũrĩa warĩ mũkũrũ gũkĩra Musa, aarĩ na kĩndũ mĩaka ĩtatũ. Bibilia ndĩgwetete Miriamu aarĩ na mĩaka ĩigana hĩndĩ ĩyo, ĩndĩ no kũhoteke ndaakinyĩtie mĩaka ikũmi.

 Miriamu akĩrerũo, andũ ao nĩ maageragĩra maũndũ maritũ mũno. Amisiri moonaga Ahibirania marĩ ũgwati harĩ o, kwoguo makĩmatua ngombo na makĩambĩrĩria kũmahinyĩrĩria. Rĩrĩa Ahibirania acio maarĩ ngombo maambĩrĩirie kũgĩa na hinya na kũingĩha kũmakĩra, Amisiri nĩ meeciririe kũhũthĩra njĩra ĩngĩ njũru o na makĩria. Firauni aathanire atĩ twana tuothe twa Ahibirania twa tũhĩĩ tũrĩa twaciarũo tũkoragwo. Miriamu hatarĩ nganja nĩ aaiguĩte ũhoro wĩgiĩ atumia erĩ maareganĩte na watho ũcio meetagwo Shifira na Pua na ũrĩa moonanĩtie wĩtĩkio mũnene.—Thama 1:8-22.

 Ningĩ Miriamu nĩ oonaga wĩtĩkio ũrĩa aciari ake maarĩ naguo. Thutha wa mwana ũcio wao wa gatatũ gũciarũo, Amuramu na Jokebedi maamũhithire ihinda rĩa mĩeri ĩtatũ. Matiarekire guoya wao kwerekera watho wa mũthamaki ũtũme metĩkĩrie kaana kau kao koragwo. (Ahibirania 11:23) No ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ ti ũndũ mũhũthũ kũhitha mwana, na kwoguo nĩ maabataraga gũtua itua iritũ. Jokebedi nĩ aamenyire ũndũ ũrĩa angĩka nĩ gũtiga mwana ũcio handũ angĩonwo nĩ mũndũ ũngĩ, ũrĩa ũkũmũgitĩra na amũrere. Jokebedi no mũhaka angĩkorũo nĩ aahoire mũno hĩndĩ ĩrĩa aathondekire gĩkabu kĩa marura, agĩgĩthinga na rami nĩgetha gĩtikaingĩrie maĩ, na agĩkĩra mwana wake ho na akĩmũiga rũũĩ-inĩ rwa Nailo. No kũhoteke nĩwe werire Miriamu aikare hau nĩguo one ũrĩa gũgũthiĩ.—Thama 2:1-4.

 Miriamu agĩgĩthiĩ o na mbere gweterera. Thutha wa ihinda akĩona andũ maroka. Amarora akĩona atĩ nĩ airĩtu a Misiri na ti a kĩrathi gĩa thĩ. Ũmwe wao aarĩ mwarĩ wa Firauni na airĩtu arĩa maamũtungatagĩra na mookĩte gwĩthamba rũũĩ-inĩ rwa Nailo. No kũhoteke Miriamu nĩ aathitũkire mũno na nĩ eeyũragia kana mwarĩ ũcio wa mũthamaki nĩ angĩetĩkĩrire kuuna watho wa mũthamaki nĩguo ahonokie muoyo wa mwana ũcio Mũhibirania. No mũhaka akorũo Miriamu nĩ aahoyaga mũno.

 Mwarĩ ũcio wa Firauni nĩwe wambire kuona gĩkabu kĩu kĩaigĩtwo mathanjĩ-inĩ. Agĩtũma ngombo yake ya mũirĩtu ĩthiĩ ĩmũgĩrĩre gĩkabu kĩu. Rũgano rũu rugaga ũũ igũrũ rĩgiĩ mwarĩ ũcio wa Firauni: “Rĩrĩa aahingũrire gĩkabu kĩu, akĩona kaana kau, nako nĩ kũrĩra kaarĩraga.” O na ihenya nĩ aamenyire ũrĩa gwathiaga na mbere, akĩmenya atĩ nĩ mũtumia Mũhibirania wageragia kũhonokia mwana wake. No mwarĩ ũcio wa Firauni arora kaana kau nĩ aaringirũo nĩ tha. (Thama 2:5, 6) Hatarĩ nganja, Miriamu arora mwarĩ wa Firauni nĩ oonire atĩ nĩ aracaĩra kaana kau. Nĩ aamenyire atĩ rĩu nĩrĩo rĩarĩ ihinda rĩake rĩa kuonania wĩtĩkio wake harĩ Jehova. Miriamu akĩyũmĩrĩria, agĩthiĩ kwaria na mwarĩ ũcio wa mũthamaki na ndungata ciake.

 Tũtiũĩ nĩ atĩa kũngĩekĩkire kairĩtu kanini Kamũhibirania, o acio maarĩ ngombo gakĩgeria kwaria na mũndũ wa famĩlĩ ya mũthamaki. Gũtekũmakania ũrĩa kũngĩathiire, Miriamu ooririe mwarĩ ũcio wa Firauni kĩũria gĩkĩ kĩa ĩmwe kwa ĩmwe: “No wende thiĩ ngagwĩtĩre mũtumia ũmwe Mũhibirania ũrongithia nĩguo akuongithagĩrie kaana gaka?” Kĩũria kĩu kĩarĩ gĩa bata mũno. Mwarĩ ũcio wa Firauni nĩ aamenyaga atĩ ndangĩahotire kuongithia mwana. No kũhoteke oonire ũrĩ ũndũ wa ũũgĩ kaana kau kambe gathiĩ gakongithio nĩ andũ ao agaacoka gũkarehe gwake kaneneha gatuĩke mũriũ wake nĩguo amũrere na amũthomithie. No mũhaka akorũo Miriamu nĩ aaiguire akena mũno ngoro-inĩ yake rĩrĩa mwarĩ ũcio wa mũthamaki aamwĩrire ũũ: “Ĩĩ thiĩ!”—Thama 2:7, 8.

 Miriamu agĩteng’era mũciĩ kũrĩ aciari ake arĩa meendaga mũno kũigua ũrĩa ekuuga. Ta geria gwĩciria ũrĩa aacanjamũkĩte akĩra mami wao ũrĩa gwathiĩte. Jokebedi no kũhoteke nĩ aataũkĩirũo atĩ nĩ Jehova watongoragia maũndũ, na kwoguo agĩcoka hamwe na Miriamu kũrĩ mwarĩ wa Firauni. No mũhaka akorũo Jokebedi nĩ aageririe mũno kwaga kuonania gĩkeno gĩake rĩrĩa mwarĩ wa Firauni aamwĩrire ũũ: “Oya kaana gaka ũnyongithagĩrie, na nĩ ndĩkũrĩhaga.”—Thama 2:9.

 Miriamu nĩ eerutire maũndũ maingĩ megiĩ Jehova mũthenya ũcio. Nĩ eerutire atĩ Jehova nĩ arũmbũyagia andũ ake na agathikĩrĩria mahoya mao. Ningĩ nĩ eerutire atĩ to andũ agima kana arũme mangĩhota kuonania wĩtĩkio na ũmĩrĩru. Jehova athikagĩrĩria ndungata ciake ciothe njĩhokeku. (Thaburi 65:2) Ithuothe, gũtekũmakania kana tũrĩ ethĩ kana akũrũ, atumia kana athuri, nĩ tũrabatara kũririkana maũndũ macio mahinda-inĩ maya maritũ.

 Jokebedi nĩ oongithirie na akĩrũmbũiya kaana kau. Ta geria gwĩciria ũrĩa Miriamu aaiguaga endete mũrũ wa nyina ũcio aateithĩtie kũhonoka. No kũhoteke nĩ aamũrutaga kwaria, na nĩ aakenire mũno rĩrĩa aahotire gũtamũka rĩĩtwa rĩa Ngai Jehova riita rĩa mbere. Kaana kau kaneneha, nĩ gaabatarire gũtwarũo kũrĩ mwarĩ wa Firauni. (Thama 2:10) No mũhaka ũndũ ũcio ũkorũo nĩ waiguithirie famĩlĩ ĩyo kĩeha mũno. Mwarĩ wa Firauni eetire kaana kau Musa na no nginya akorũo Miriamu nĩ eeriragĩria mũno kuona ũrĩa kũngĩathiire na mbere gatuĩka mũndũ mũgima. Hihi nĩ angiathiire na mbere kwenda Jehova akĩrererũo kũu nyũmba-inĩ ya mũthamaki?

 Thutha wa ihinda kũhĩtũka, macokio ma kĩũria kĩu nĩ moonekire. Musa aneneha, aathurire gũtungatĩra Ngai wake handũ ha gwĩtĩkĩra mĩeke ĩrĩa angĩaheirũo nyũmba-inĩ ya Firauni na ũndũ ũcio no mũhaka ũngĩkorũo nĩ watũmire Miriamu akene mũno. Rĩrĩa Musa aarĩ na mĩaka 40, nĩ eeciririe arũĩrĩre andũ ao. Nĩ ooragire Mũmisiri ũmwe, thutha wa kuona akĩhinyĩrĩria Mũhibirania warĩ ngombo. Rĩrĩa Musa aamenyire atĩ muoyo wake ũrĩ ũgwati-inĩ, agĩĩthara akiuma Misiri.—Thama 2:11-15; Atũmwo 7:23-29; Ahibirania 11:24-26.

 Musa oorĩire Midiani, kũndũ kũraihu mũno na Misiri kũrĩa aathiire kũruta wĩra wa kũrĩithia ng’ondu na agĩikara kuo ihinda rĩa mĩaka 40, na no kũhoteke ihinda rĩu rĩothe mationanire na Miriamu. (Thama 3:1; Atũmwo 7:29, 30) O ũrĩa Miriamu aathiaga akũrĩte, nĩ eeyonagĩra mĩnyamaro ya andũ ao ĩgĩthiĩ na mbere kũingĩha.

 No kũhoteke Miriamu aarĩ na mĩaka mĩrongo ĩnana na kĩndũ rĩrĩa Musa aacokire Misiri atũmĩtwo nĩ Ngai nĩguo ahonokie andũ ake. Haruni aatungatire arĩ mwaria wa Musa na ariũ acio erĩ a nyina na Miriamu magĩthiĩ gwĩ Firauni nĩguo mamwĩre arekererie andũ a Ngai. Hatarĩ nganja, Miriamu no mũhaka angĩkorũo nĩ aamomĩrĩirie rĩrĩa Firauni aaregire kũmathikĩrĩria na nĩ aamekĩraga ngoro rĩrĩa maacokaga kũrĩ Firauni rĩngĩ na rĩngĩ hĩndĩ ĩrĩa Jehova aahũũraga Amisiri na mahũũra marĩa ikũmi. Mũthia-inĩ, rĩrĩa Amisiri maahũũrirũo na ihũũra rĩa mũico, rĩrĩa ariũ ao othe a mbere maakuire, Aisiraeli nĩ mooimire Misiri. Ta hũũra mbica ũrĩa Miriamu aarĩ na mĩhang’o mĩingĩ agĩteithia andũ ao kuuma kũu matongoretio nĩ Musa.—Thama 4:14-16, 27-31; 7:1–12:51.

 Thutha-inĩ, rĩrĩa Aisiraeli meekorire moimĩtwo thutha nĩ mbũtũ ya Amisiri na mbere yao kwarĩ na Iria Itune, Miriamu nĩ oonire Musa mũrũ wa nyina akĩrũgama mbere ya iria rĩu, na akĩoya rũthanju rwake na igũrũ. Iria rĩkĩgayũkana! Thutha wa iria rĩu kũgayũkana, Musa nĩ aatongoririe andũ magĩkĩrĩra thĩ nyũmũ, na no mũhaka ũndũ ũcio ũngĩkorũo nĩ watũmire wĩtĩkio wa Miriamu ũgĩe na hinya gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe. Nĩ aamenyire atĩ Ngai ũrĩa aatungatagĩra no eke ũndũ o wothe nĩguo ahingie ũndũ ũrĩa eranĩire.—Thama 14:1-31.

 Thutha ũcio, rĩrĩa andũ maarĩkirie kũringa iria na rĩgĩcokanĩrĩra rĩkĩniina Firauni na mbũtũ yake, Miriamu nĩ eeyoneire atĩ Jehova arĩ hinya gũkĩra mbũtũ ĩngĩ o yothe thĩinĩ wa thĩ. Ũndũ ũcio wahutirie andũ ngoro nginya makĩambĩrĩria kũinĩra Jehova rwĩmbo. Nake Miriamu akĩamũkĩria na agĩtongoria atumia arĩa angĩ makĩina ciugo ici: “Inĩrai Jehova, tondũ nĩ atũũgĩrĩte mũno. Nĩ aikĩtie mbarathi na mũmĩtwarithia iria-inĩ.”—Thama 15:20, 21; Thaburi 136:15.

 Ihinda rĩu rĩarĩ rĩa bata mũno ũtũũro-inĩ wa Miriamu na ndarĩ hĩndĩ angĩariganĩirũo nĩrĩo. Hĩndĩ ĩyo Bibilia yugaga Miriamu aarĩ mũnabii. Thĩinĩ wa Bibilia, Miriamu nĩwe mũtumia wa mbere gwĩtwo mũnabii. Miriamu nĩ ũmwe wa atumia anini arĩa maatungatĩire Jehova na njĩra ĩyo ya mwanya.—Atiirĩrĩri Bũrũri 4:4; 2 Athamaki 22:14; Isaia 8:3; Luka 2:36.

 Kwoguo Bibilia ĩratũririkania atĩ Jehova nĩ aroraga maũndũ marĩa tũreka, na nĩ eriragĩria mũno kũrathima kĩyo gitũ, wetereri witũ, na wendi witũ wa kũmũgoocithia. Gũtekũmakania kana tũrĩ ethĩ kana akũrũ, tũrĩ athuri kana atumia, no tũhote kuonania wĩtĩkio witũ harĩ Jehova. Jehova nĩ akenagio nĩ wĩtĩkio ta ũcio, ndarĩ hĩndĩ angĩriganĩrũo nĩguo na no nginya angĩũrathima. (Ahibirania 6:10; 11:6) Na githĩ ũndũ ũcio ndũratũhe gĩtũmi kĩega gĩa kwĩgerekania na wĩtĩkio wa Miriamu!

 Kwĩhokerũo ũndũ mũna no kũrehere mũndũ irathimo, ĩndĩ ningĩ no gũkorũo kũrĩ ũgwati. Hĩndĩ ĩrĩa Aisiraeli maarekereirio kuuma Misiri, no kũhoteke Miriamu nĩwe mũtumia ũrĩa warĩ na ngumo mũno rũrĩrĩ-inĩ rũu ruothe. Hihi ũndũ ũcio nĩ ũngĩatũmire akũrie mwĩtĩo? (Thimo 16:18) Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ nĩ eekire ũguo kwa ihinda rĩna.

 Mĩeri mĩnini thutha wa Aisiraeli kuuma Misiri, Jethero, ithe wa mũtumia wa Musa, Zipora mũtumia wa Musa, na ariũ ake erĩ nĩ mookire na Musa akĩmanyita ũgeni. Musa aahikĩtie Zipora mĩaka-inĩ ĩrĩa 40 oorĩire Midiani. Mbere ĩyo, Zipora nĩ aacokete kũrĩ famĩlĩ yao Midiani hihi kũmaceerera, na thutha ũcio ithe akĩmũrehe kambĩ-inĩ ya Isiraeli. (Thama 18:1-5) Ta geria gwĩciria ũrĩa Ahibirania maamũkĩrire ũndũ ũcio. No kũhoteke andũ aingĩ nĩ meendaga kuona mũtumia wa mũndũ ũrĩa Ngai aathuurĩte amatongorie kuuma Misiri.

 Hihi Miriamu nĩ aakenire thutha wa Zipora gũka? Kĩambĩrĩria-inĩ no gũkorũo hihi nĩ aakenire. No kuonekaga atĩ thutha wa ihinda nĩ aambĩrĩirie gũkũria mwĩtĩo. No gũkorũo hihi nĩ aambĩrĩirie kuona ta Zipora egũtuĩka mũtumia ũrĩa ũrĩ ngumo mũno rũrĩrĩ-inĩ rũu. O ũrĩa kũngĩkorũo kwarĩ, Miriamu na Haruni nĩ maambĩrĩirie kwaria ndeto itarĩ njega. Na o ta ũrĩa gũthiaga kaingĩ rĩrĩa andũ mambĩrĩria kwaria ndeto ta icio, nĩ maambĩrĩirie kũgĩa na marũrũ na kwaria na kĩnyũrũri. Kĩambĩrĩria-inĩ, maambire kwaria ũhoro wĩgiĩ Zipora, makiuga atĩ ndaarĩ Mũisiraeli aarĩ Mũkushi. * No maathiire matororoketie makĩambĩrĩria gũteta nĩ ũndũ wa Musa. Miriamu na Haruni mooigire ũũ: “Kaĩ Jehova aragia kũgerera harĩ o Musa tu? Githĩ ndaragia kũgerera harĩ ithuĩ o na ithuĩ.”—Ndari 12:1, 2.

 Ciugo icio Miriamu na Haruni mooigire ironania atĩ maarĩ na mwerekera ũtarĩ mwega. Matiakenaga kuona Jehova akĩhũthĩra Musa, meendaga gũkorũo na ũnene na igweta arĩ o. Hihi meekaga ũguo atĩ tondũ Musa nĩ aahũthagĩra ũnene ũũru kana akenda kwĩgoocithia? Hatarĩ nganja Musa ndaarĩ mũkinyanĩru na kwoguo aarĩ na mawathe make, no ndaarĩ mũndũ mwĩtĩi na wa gwĩtũũgĩria. Bibilia yugaga ũũ: “Musa nĩwe warĩ mũndũ ũrĩa mũhooreri mũno gũkĩra andũ othe thĩinĩ wa thĩ.” Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ Miriamu na Haruni nĩ maahĩtĩtie, na maarĩ ũgwati-inĩ. Bibilia ĩthiĩte na mbere kuuga atĩ “Jehova nĩ aathikagĩrĩria ũhoro ũcio.”—Ndari 12:2, 3.

 O rĩo Jehova akĩmeera othe atatũ mathiĩ hema-inĩ ya gũtũnganwo. Mathiĩ hau, gĩtugĩ gĩa itu kĩrĩa kĩarũgamagĩrĩra Jehova gĩgĩikũrũka gĩkĩrũgama mũromo-inĩ wa hema ĩyo. Jehova agĩcoka akĩambĩrĩria kwaria. Nĩ aakũmire Miriamu na Haruni na akĩmaririkania ũrĩa akoragwo na ũrata wa hakuhĩ na Musa, na ũrĩa aamwĩhokeire wĩra wa bata. Jehova akĩmoria ũũ: “Nĩ kĩĩ gĩtũmire mwage gwĩtigĩra kwaria mũũkĩrĩire ndungata yakwa Musa?” No mũhaka akorũo Miriamu na Haruni nĩ maainainire mũno kũigua ũguo. Jehova oonaga kwagĩra Musa gĩtĩo arĩ kũmwagĩra gĩtĩo we mwene.—Ndari 12:4-8.

 No kũhoteke Miriamu nĩwe waambĩrĩirie kwaga gĩtĩo agĩcoka agĩcogera mũrũ wa nyina anyitanĩre hamwe nake harĩ gũũkĩrĩra mũtumia wa Musa. Ũndũ ũcio nĩ ũtũteithagia gũtaũkĩrũo kĩrĩa gĩatũmire Jehova ahũũre Miriamu we wiki na mangũ. Mũrimũ ũcio mũũru waatũmire ngothi ya mwĩrĩ wake ĩtuĩke ya “rangi mwerũ o ta mbarabu.” O rĩo, Haruni nĩ eenyihirie mbere ya Musa na akĩmũũria amathaithanĩrĩre harĩ Jehova akiuga ũũ: “Ũguo twĩkĩte nĩ gĩĩko kĩa ũrimũ.” Nake Musa, o ũcio warĩ mũhooreri agĩkaĩra Jehova akĩmwĩra: “Wee Ngai, ndagũthaitha mũhonie! Ndagũthaitha!” (Ndari 12:9-13) Mĩtangĩko yao yoonanirie atĩ Haruni na Musa nĩ meendete mwarĩ wa nyina mũno, o na akorũo nĩ aahĩtagia.

 Miriamu nĩ eeririre, na Jehova akĩmũiguĩra tha akĩmũhonia. O na kũrĩ ũguo, aabatarire gũikara thikũ mũgwanja amũranĩtio na andũ arĩa angĩ kambĩ-inĩ ya Isiraeli. Kwamũranio na andũ arĩa angĩ makĩĩyonagĩra nĩ kũngĩatũmire Miriamu aigue aconokete. No gwathĩka gwake nĩ kuonanirie atĩ aarĩ na wĩtĩkio, na ũndũ ũcio ũgĩtũma ahonoke. Ngoro-inĩ yake, Miriamu nĩ aamenyaga atĩ Jehova nĩ arĩ kĩhooto, na aamũrũngaga nĩ ũndũ wa kũmwenda. Kwoguo eekire o ũrĩa eerĩtwo eke. Aisiraeli matiathaamire ihinda rĩa thikũ icio mũgwanja Miriamu aaikarire arĩ wiki. Miriamu nĩ oonanirie wĩtĩkio o rĩngĩ, rĩrĩa eetĩkĩrire arĩ na wĩnyihia ‘gũcokio kambĩ-inĩ.’—Ndari 12:14, 15.

 Jehova arũngaga andũ arĩa endete. (Ahibirania 12:5, 6) Tondũ nĩ eendete Miriamu mũno, nĩ aamũrũngire rĩrĩa oonanirie mwĩtĩo. Nĩ ma, ndaakenire rĩrĩa aarũngirũo, no kũrũngwo kũu nĩ kwamũhonokirie. Nĩ ũndũ wa gwĩtĩkĩra kũrũngwo arĩ na wĩnyihia, nĩ eetĩkĩrĩkire harĩ Ngai rĩngĩ. Nĩ aatũũrire mĩaka mĩingĩ tondũ aakuire Aisiraeli matigĩtie ihinda inini moime werũ-inĩ. Aakuĩrĩire Kadeshi werũ-inĩ wa Zini na no kũhoteke aarĩ hakuhĩ gũkinyia mĩaka 130. * (Ndari 20:1) Mĩaka mĩingĩ thutha ũcio, Jehova nĩ aaririkanire ũtungata wa wĩhokeku wa Miriamu. Kũgerera harĩ mũnabii Mika, aaririkanirie andũ ake ũũ: “Ngĩmũkũũra kuuma nyũmba ya ũkombo; Ndatũmire Musa, Haruni, na Miriamu kũrĩ inyuĩ.”—Mika 6:4.

 No twĩrute maũndũ maingĩ kuumana na ũtũũro wa Miriamu. Nĩ twagĩrĩirũo kũgitĩra andũ arĩa matangĩhota kwĩgitĩra na tũgatetera ũndũ ũrĩa wagĩrĩire tũrĩ na ũcamba ta ũrĩa eekire arĩ mwana. (Jakubu 1:27) Na o take, nĩ twagĩrĩirũo kũhunjagĩria andũ arĩa angĩ ndũmĩrĩri ya Ngai tũrĩ na gĩkeno. (Aroma 10:15) Ningĩ no twĩrute kuumana nake atĩ nĩ twagĩrĩirũo gwĩthema ũiru na marũrũ. (Thimo 14:30) Ningĩ nĩ twagĩrĩirũo gwĩtĩkĩra kũrũngwo nĩ Jehova tũrĩ na wĩnyihia ta ũrĩa eekire. (Ahibirania 12:5) Tweka maũndũ macio, tũrĩkoragwo tũkĩĩgerekania na wĩtĩkio wa Miriamu.