•  Likonakona ove mwene

•  Omolwashike nda pumbwa okupewa omayele?

•  Ongahelipi handi dulu okutambula ko omayele?

•  Osho oomakula voye tava ti

Atushe otwa pumbwa omayele oo tae tu kwafele opo tu xwepopale moilonga yetu nosho yo meenghedi detu. Tu na osho momadiladilo, natu ka taleni keenghalo tadi landula.

1. ● Omuhongi woye okwe ku lombwela kutya oprojeka yoye yaxuuninwa yofikola owe i longa nosheendelela. Okwa ti: “Owa pumbwa okuninga omapekapeko nefimbo.”

   Mbela oto ke linyenga ngahelipi komayele a tya ngaho?

   1. Oto ke a anya. (‘To lipula kutya omuhongi ke ku hole.’)

   2. Oto ke a tambula ko. (‘Ohandi ke a tula moilonga molufo tali landula.’)

2. ● Meme woye okwe ku lombwela kutya monduda yoye omwa dundakana, nonande opo ashike wa wapaleke mo.

   Mbela oto ke linyenga ngahelipi komayele a tya ngaho?

   1. Oto ke a anya. (‘To diladila kutya iha pandula.’)

   2. Oto ke a tambula ko. (‘Onda dimina kutya onda li ndi na okulonga shihapu.’)

3. ● Okandenge koye oke ku lombwela kutya ka ke hole onghedi omo ho ka lombwele ka ninge oinima.

   Mbela oto ke linyenga ngahelipi komayele a tya ngaho?

   1. Oto ke a anya. (‘Ota diladila kutya oye lye a lombwele nge osho ndi na okuninga?’)

   2. Oto ke a tambula ko. (‘Ondi wete kutya onda li nda pumbwa okuungaunga naye nonghenda.’)

Ovanyasha vamwe kave hole okupewa omayele, nokuli nomoinima inini. Mbela naave osho u li ngaho? Ngeenge osho, oto liimbi okukala nonghalamwenyo ya denga mbada. Omolwashike mbela? Omolwaashi ngeenge owe lihongo okukala ho tambula ko omayele paife otashi ke ku kwafela yo ngeenge wa kulu.

• ● Omolwaashi inandi wanenena. Ombiibeli oya ti: “Atusheni ohatu ningi omapuko luhapu.” (Jakob 3:2) Omolwetomheno olo, keshe umwe okwa pumbwa omayele.

  David okwa ti: “Ohandi dimbuluka alushe kutya atushe inatu wanenena nohatu ninga omapuko monghalamwenyo. Ngeenge onda pewa epukululo, ohandi kendabala okutula moilonga omayele oo nokuhenuka okuninga epuko la faafana.”

• Omolwaashi ohandi dulu okuninga omalunduluko. Ombiibeli oya ti: “Pa omunandunge, opo eendunge daye tadi ka hapupala.” (Omayeletumbulo 9:9) Omayele otaa dulu oku ku kwafela ngeenge owe a tambula ko.

  Selena okwa ti: “Onda li ndi na etaleko la puka li na sha nokupewa omayele. Onda li handi diladila kutya otashi ningifa nge ndi monike ko nai. Ashike paife ohandi a tambula ko nohandi a pula nokuli. Onda hala okushiiva kutya openi ndi na okuninga omalunduluko.”

Oshiwa okupula omayele, ashike ngeenge owe a pewa ino shi teelela ohashi ku ningifa u kale u na etaleko limwe li lili. Eshi Natalie a li a yakula okakalata oko ka li ke na omayele oo ina pula, okwa ti: “Osha li sha tilifa nge nosha teya nge omukumo. Onda li handi kendabala ngaashi handi dulu, ndele omayele ashike nda pewa.”

Mbela naave owa li wa ningilwa oshinima sha faafana? Ngeenge osho, ongahelipi to dulu okuungaunga nasho?

• Kala ho pwilikine.

  Ombiibeli oya ti: “Ou ta pangele eendjovo daye, ye e neshiivo. Ndele ou e nomhepo ya pama, ye omulumenhu e neendunge.” (Omayeletumbulo 17:27) Ino teta melaka omunhu oo ta popi naave, noino mu nyamukula monghedi omo to ke livela ombedi lwanima!

  Sara okwa ti: “Ohandi kala ndi na eamo lokulipopila ngeenge handi pewa omayele. Ponhele yaasho, ondi na okulihonga okutambula ko omayele nokulongela ko molufo tali uya.”

• Yandja elitulemo komayele, ndele hakwaao te ku pe omayele.

  Oshi na oupu u yelekwe u yandje elitulemo komapuko aao te ku pe omayele. Ashike oshi li xwepo okushikula omayele Ombiibeli e na sha nokukala ho ‘endelele okupwilikina, ho liteelele mokupopya noiho handuka diva.’ (Jakob 1:19) Alushe ohapa kala etomheno liwa lokupewa omayele. Ino efa u pitililwe po kwaasho wa pumbwa okuuda, molwaashi ashike ino hala okupwilikina.

  Edward okwa ti: “Ngeenge ovadali vange tava pukulula nge, onda li handi handuka nondi hole okutya ‘ondi shi shii, ondi shi shii.’ Ashike ngeenge onda pwilikine kuvo nokutula moilonga omayele avo ohandi mono oidjemo iwa.”

• Kala u na etaleko liwa li na sha naave mwene.

  Okupewa omayele inashi hala kutya iho pondola sha. Otashi ulike ashike kutya naave oho ningi omapuko ngaashi ovanhu aveshe. Nokuli nomunhu oo te ku pe omayele naye okwa pumbwa yo omayele. Kakele kaasho, Ombiibeli oya ti: “Kombada yedu kape na nande omunhu omuyuki, ou ha ningi ngeno ouwa auke.” — Omuudifi 7:20.

  Sophia okwa ti: “Kahewa kange okwa pa nge omayele oo nda li handi diladila kutya inandi a pumbwa. Onde mu pandula eshi e li omunashili, ashike nande ongaho onda li nda uda nai. Konima yefimbo onda ka mona kutya omayele aye oku li paushili. Onda pandula komayele aye. Onda ka mona kutya openi ndi na okuninga omalunduluko, osho ngeno inandi ninga kwaame mwene.”

• Litulila po elalakano opo u ninge omalunduluko.

  Ombiibeli oya ti kutya “ou ta tambula ehanyeno, ota ka ninga omunongo.” (Omayeletumbulo 15:5) Ngeenge owa tambula ko omayele, oto ka dimbwa omaliudo okuuda nai noto ke lipyakidila nokuninga omalunduluko meembinga omo wa lombwelwa u ninge omalunduluko. Ninga omalongekido anghee to dulu oku shi ninga, nokutala nghee to xwepopala meemwedi ta di landula.

  Emma okwa ti: “Okutambula ko omayele okwa pambafana nokukala omunashili molwaashi ou na okukala omunashili opo u dule okudimina omapuko oye nou livele ombedi omolwao, nokulihonga yo nghee u na okuninga omalunduluko.”

Oshitwa sha fimana: Ombiibeli oya ti: “Oshivela tashi upike oshivela, nosho yo omunhu ta upike mukwao.” (Omayeletumbulo 27:17) Okupewa omayele oshi li oshilongifo osho tashi ku kwafele u xwepopale paife nosho yo eshi to ka ninga omukulunhu.