Konyala keshe umwe oha kala e shii kutya eenghatu dimwe odi li mondjila, ofimbo dikwao da puka. Pashihopaenenwa, ngaashi okudipaa, ekwatonghonga nosho yo okuhepeka ounona pamilele oi li oilonga ya puka. Ashike ouyuki, onghenda noukwao wananghali oku li omaukwatya a fimana. Ashike moinima imwe monghalamwenyo, nokuli ngaashi ngeenge tashi uya poinima i na sha nomilele, oshili, ile ovadali, ovanhu vahapu ova itavela kutya kape na osho shili mondjila, ile sha puka. Ova itavela kutya ehoololo keshe oli li mondjila. Luhapu, ovanhu ohava ningi omatokolo she likolelela kunghee ve udite nanghee ovanhu pomudingonoko va tala ko oshinima osho. Mbela osho oshi li ngoo pandunge?

Ohatu ningi omatokolo she likolelela kunghee tu udite kombinga yaasho shi li mondjila naasho sha puka, hatu wilikwa keliudo letu. (Ovaroma 2:​14, 15) Nokuli novanyasha ove shii eyooloko pokati kaasho shi li pauyuki naasho shihe li pauyuki, nohava kala ve udite ondjo. Eshi hatu ende hatu kulu, ohatu lihongo osho shi li mondjila naasho sha puka kovanhu ovo hatu kala navo efimbo lile meumbo nomomudingonoko. Ngeenge hatu ningi omatokolo, eliudo letu ohali tu lombwele kutya etokolo olo twa ninga oli li mondjila, ile ola puka.

Okushiiva osho shi li mondjila naasho sha puka ohashi tu linyengifa tu ulike oukwao wananghali, olupandu, okuungaunga navamwe pauyuki nononghenda. Ohaku tu amene tuha ninge oinima oyo tai dulu okunyemateka vamwe ovo ve na ko nasha nafye, ile tuha kale twa fya ohoni notu udite ondjo.

Mbela oshi li ngoo pandunge okuwilikwa komaliudo etu? Omulumenhu omunyasha wedina Garrick okwa li a popya a ti, “Onda li handi dulu okuninga keshe osho nda li nda hala.” Ndele lwanima okwa ka didilika kutya osho a li ta diladila kutya oshi li mondjila inashi mu etela oidjemo iwa. Okwa ka popya kutya ka li ta hafele onghalamwenyo, molwaashi oshe mu ningifa a kale “nonghalamwenyo inai koshoka, ha longifa oingangamifi, ongholwe nomukolokoshi.”

Kakele kaasho tu udite, luhapu ohatu wilikwa kunghee vamwe tava ka tala ko omatokolo etu. Osho ohashi tu kwafele tu mone ouwa moimoniwa yavo nomounongo wavo. Ohatu kala twa fimanekwa kovapambele vetu, kookaume nosho yo kovanhu moshitukulwa, ngeenge otwa ningi osho tava diladila kutya oshi li mondjila.

Mbela otu na alushe okuwilikwa komaliudo avamwe? Omunyasha wedina Priscila okwa li a ninga osho oomakula vaye vahapu hava ningi nokwa li a ya momilele, ofimbo ina hombolwa. Okwa ka mona kutya okuninga osho vamwe va tala ko shiwa inashi mu etela ehafo. Okwa ti: “Okuninga osho tashi ningwa kukeshe umwe inashi etela nge ehafo. Osha ningifa nge ndi ninge omatokolo ehe li pandunge nokutula omwenyo wange moshiponga.”

Ngeenge ohatu tokola pokati kaasho shi li mondjila naasho sha puka, omaliudo etu nosho yo avamwe ohaa kala ta dana onghandangala. Naasho otashi dulu oku tu ningifa tu ninge omatokolo ehe li pandunge. Omafimbo amwe, otashi dulika tu liyahameke fye vene, ile vamwe, molwaashi katu shii kutya ohatu ka mona oidjemo ya tya ngahelipi. (Omayeletumbulo 14:12) Nonande ohatu diladila kutya oshinima shonhumba oshi li mondjila, osho inashi hala kutya itatu dulu okuninga omalunduluko e na sha naasho twa tokola. Kakele kaasho, oinima oyo ya puka paife oya talika ko i li mondjila, naai i li mondjila oya talika ko ya puka.

Mbela ope na osho tashi dulu oku tu wilika tu mone osho shi li mondjila naasho sha puka? Mbela ope na elihumbato lopaenghedi olo hatu dulu okushikula kunena noitali ke tu etela enyeme konima yeedula?

Shihafifa, ope na odjo imwe i shii okulineekelwa, oyo tai dulu okukwafela keshe umwe womufye. Oshitukulwa tashi landula ko, otashi ka kundafana kutya openi hatu dulu okuhanga ouyelele u shii okulineekelwa, oo tau tu kwafele tu ninge osho li mondjila nokuhenuka osho sha puka.