1, 2. Eenghalo didjuu dilipi Elia a li a taalela, nongahelipi a li a yooloka ko kuAhab?

ELIA okwa li e hole okwiilikana kuXe womeulu. Ashike eemhunga dovanhu odo da li de mu dingilila oda li da mona eshi omuprofeti oo washili a ifana omundilo okudja meulu, navahapu vomuvo ova li va halelela oku mu fimaneka opo a kale e va hokwa noku va nangeke noupuna. Fimbo a li ina ya koxulo yomhunda yaKarmel opo a ka ilikane e likalela kuJehova Kalunga, okwa li a taalela onghalo idjuu. Okwa li e na oku ka popya nOhamba Ahab.

² Opa li eyooloko la kula pokati kovalumenhu ovo vavali. Ahab oo a li a djala oshikutu shouhamba, okwa li omulinenepeki nomushunimonima. Elia okwa li a djala oshikutu shouprofeti shi li paunafangwa tashi dulika sha li sha longwa moshipa shoshinamwenyo ile sha tungwa molududi longamelo ile loikombo. Okwa li omulumenhu omuladi, omuyuki nomwiitaveli. Efiku olo la li pokufika ola li tali ka ulika omaukwatya a yoolokafana pokati kaAhab naElia.

3, 4. (a) Omolwashike sha li efiku li fifa ohoni kuAhab nokovalongeli vakwao vaBaal? (b) Omapulo elipi hatu ka kundafana?

³ Ola li efiku li fifa ohoni kuAhab nosho yo kuvakwao ovo hava longele Baal. Elongelokalunga loshipaani olo Ahab nomwalikadi waye ohambanghainhu Isebel va li va xumifa komesho mouhamba womapata omulongo aIsrael, ola li la hangwa koshikukuta shinene. Osha li she limonikila mo kutya Baal ke fi Kalunga kashili. Ngeno okwa li e li kalunga kashili ngeno okwa nyamukula ovaprofeti vaye nomundilo eshi va kala noku mu indila vo tava tanhe tava ningi eenghulunghedi noku lilengaula fiyo va dja ohonde. Baal okwa li a nyengwa okwaamena ovalumenhu 450 kefyo olo va li ve lilongela. Ashike oshikalunga osho osha li natango sha nyengwa koshinima shimwe noku ha dula okuninga sha kwa sho okwa li taku ka nyanekwa pomutenya. Oule womido adishe nhatu ovaprofeti vaBaal ova kala noku mu ilikana a xulife po oshikukuta osho sha li sha denga oshilongo, ashike ka li ta dulu oku shi ninga. Diva, Jehova okwa li ta ka ulika kutya oye Kalunga kashili, eshi ta ka xulifa po oshikukuta sha tya ngaho. — 1 Eeh. 16:30–17:1; 18:1-40.

 ⁴ Onaini Jehova a li ta ka katuka onghatu? Elia okwa li e na okuninga po shike ofimbo a teelela Jehova a katuke onghatu? Oshike hatu dulu okulihonga meitavelo lomulumenhu oo? Natu ka konakoneni ehokololo olo. — Lesha 1 Eehamba 18:41-46.

5. Elia okwa li a lombwela Ahab a ninge shike, ndele mbela Ahab okwa li ngoo ta ulike kutya okwe lihonga mo sha moshiningwanima osho?

⁵ Elia okwa li a lombwela Ahab ndele ta ti: “Fikama, lya, u ka nwe, osheshi oshihomo shodula tashi udika nokuli.” Mbela ohamba oyo ikolokoshi oya li ngoo ye lihonga mo sha moshiningwanima osho? Ehokololo ina li shi popya kondadalunde, ashike kape na eendjovo odo tadi ulike kutya okwa li e lialuluka ile a mona kutya okwa puka noku pule ediminepo kuJehova. Ponhele yaasho, okwa ya a ka ‘lye ndee ta nu.’ (1 Eeh. 18:41, 42) Ongahelipi shi na sha naElia?

6, 7. Elia okwa li a ilikana kombinga yashike, nomolwashike?

⁶ “Elia okwa londa koxulo yaKarmel ndee te linyongamene nokwa twa oshipala shaye pokati keengolo daye.” Ofimbo Ahab a ka lya, Elia okwa li e na omhito iwa yokwiilikana kuXe womeulu. Didilika kutya Elia ota popiwa a li e linyongamena omutwe waye tau hale okutwa keengolo osho ta shi ulike elininipiko. Ndele mbela Elia okwa  li ta ningi shike? Inatu pumbwa okutengeneka. Ombibeli oya popya muJakob 5:18, kutya Elia okwa ilikana opo oshikukuta shi xulifwe po. Otashi dulika a li a ilikana eilikano olo eshi a li komhunda yaKarmel.

⁷ Jehova okwa li a popya nale a ti: “Ame ohandi ka lokifila edu odula.” (1 Eeh. 18:1) Elia okwa li a ilikana opo eendjovo daJehova odo a li a popya di wanifwe, ngaashi ashike Jesus a li a honga ovashikuli vaye va ilikane konima yomido eyovi lwaapo. — Mat. 6:9, 10.

8. Oshihopaenenwa shaElia otashi tu hongo shike kombinga yeilikano?

⁸ Oshihopaenenwa shaElia otashi tu hongo shihapu shi na sha neilikano. Osho sha li sha fimanenena kuElia osha li okuwanifwa kwelalakano laJehova. Osha fimana alushe eshi hatu ilikana tu dimbuluke kutya: ‘Ngeenge hatu indile Kalunga pahalo laye, ote tu udu.’ (1 Joh. 5:14) Osha yela kutya otwa pumbwa okushiiva kutya ehalo laKalunga olilipi opo tu dule okwiilikana monghedi oyo ta hokwa, onghee hano, otu na okukala hatu konakona Ombibeli pandjikilile opo tu shiive ehalo laYe. Nopehe na omalimbililo Elia okwa li yo a halelela oshikukuta shi xulifwe po molwaashi osha li tashi hepeke ovanhu vomoshilongo shavo. Omutima waye otashi dulika wa li u na olupandu linene konima eshi a mona oshikumwifilonga osho Jehova a li a longa efiku olo. Nafye otwa hala okuulika kutya otu na olupandu tali di komutima nosho yo kutya otu na ko nasha nonghalonawa yavamwe okupitila momailikano etu. — Lesha 2 Ovakorinto 1:11; Ovafilippi 4:6.

9. Elia okwa li a lombwela omupiya waye a ninge shike, nomaukwatya opavali elipi hatu ka kundafana?

⁹ Elia okwa li e na oushili kutya Jehova ota ka katuka onghatu a xulife po oshikukuta, ashike ka li eshi kutya onaini a li teke shi ninga. Ndele mbela omuprofeti oo okwa kala e lipyakidila nashike ofimbo a li a teelela? Ehokololo ola ti: “Opo nee ta ti komupiya waye: Londa ko u ka taalele langhele kefuta. Ye okwa londa ndee ta liamene ko, ndelenee ta ti: Kaku na sha! Oye okwa tya: Shuna ko vali! Osho ngaha lu-7.” (1 Eeh. 18:43) Oshihopaenenwa shaElia otashi tu hongo oilihongomwa yopavali. Shotete, didilika elineekelo olo Elia a li e na muJehova. Diladila yo shi na sha nokukala kwaye oupafi.

10, 11. (a) Ongahelipi Elia a li a ulika elineekelo momaudaneko a Jehova? (b) Omolwashike nafye hatu dulu okukala tu na elineekelo la fa laye?

¹⁰ Molwaashi Elia okwa li e na elineekelo momaudaneko aJehova, okwa li e wete edidiliko kutya Jehova oku li pokukatuka onghatu. Okwa li a tuma omupiya waye koima kwa londa opo a ka tale  ngeenge keulu otaku monika omadidiliko taa ulike kutya odula oi li popepi nokuuya. Omupiya waye eshi a aluka okwa li e mu etela enyamukulo tali shololifa a ti: “Kaku na sha.” Eulu ola li tali monika la yela nolihe na oilemo. Mbela owa didilika sha osho sha li sha fa itashi dulu okuningwa? Dimbuluka kutya Elia okwa hangwa ashike opo a lombwele ohamba Ahab a ti: “Oshihomo shodula tashi udika nokuli.” Ongahelipi omuprofeti ta dulu okupopya oshinima sha tya ngaho ofimbo eulu la li lihe na oilemo?

¹¹ Elia okwa li e shii eudaneko laJehova. E li omuprofeti nomukalelipo waJehova, okwa li e na oushili kutya Jehova ota ka wanifa po eendjovo daYe. Okwa li e na lela elineekelo; a li a fa e udite nale oshihomo shodula. Osho otashi dulu oku tu dimbulukifa osho Ombibeli ya popya shi na sha naMoses ya ti: “Okwe likolelela, osheshi a kala a fa e wete ou e he wetike.” Mbela Kalunga oku li ngoo wolela kwoove? Okwe tu pa omatomheno a wana oku tu kwafela tu kale tu na eitavelo la tya ngaho muye nosho yo momaudaneko aye. — Heb. 11:1, 27.

12. Ongahelipi Elia a li a ulika kutya oku li oupafi, nokwa li e linyenga ngahelipi eshi a uda kutya okwa monika okalemo kanini?

¹² Didilika nghee Elia a li oupafi. Okwa li a tuma omupiya waye a shune ko, ka li e mu tuma ko lumwe aluke ile luvali, ndele olwoikando iheyali. Kala nee wa fa u wete omupiya a loloka okushunifwa ko lwoikando, ashike Elia okwa kala a halelela okumona edidiliko noina sholola. Lwanima, omupiya eshi a shuna ko oluti-7 okwa ti: “Tala, okalemo kanini ke fike peke lomulumenhu, take litumbu mefuta.” Kala nee wa fa u wete omupiya waElia ta yeleke nomake aye nghee okalemo kanini take litumbu kombada yEfuta Linene. Omupiya oo otashi dulika a li e wete okalemo oko kehe na oshilonga, ndele kuElia oka li taka ti sha noka fimana. Onghee hano, okwa li a pa omupiya waye elombwelo la endelela a ti: “Fikama, inda u ka lombwele Ahab: Manga etemba u ye, opo odula [ihe] ku kelele.” — 1 Eeh. 18:44.

13, 14. (a) Ongahelipi hatu dulu okulandula oshihopaenenwa shaElia shokukala oupafi? (b) Omatomheno elipi tu na oo tae tu ningifa tu katuke eenghatu nopehe na okwoongaonga?

¹³ Elia okwe tu tulila po oshihopaenenwa sha denga mbada monghedi imwe vali. Nafye otu li pefimbo opo Kalunga eli pokukatuka onghatu opo a wanife po elalakano laye. Elia okwa li a teelela oshikukuta shi xulifwe po; ovapiya vaKalunga kunena ova teelela onghalelo yoinima ya nyonauka i xulifwe po. (1 Joh. 2:17) Ngaashi Elia, nafye otwa pumbwa okukala tu li oupafi fiyo osheshi Jehova Kalunga ta ka katuka onghatu. Jesus okwa kumaida ovashikuli vaye a ti: “Kaleni oupafi, osheshi kamu shi shii efiku lilipi po Omwene weni te uya.” (Mat. 24:42) Mbela Jesus okwa li a hala okutya ovashikuli vaye otava ka kala ve li momilaulu novehe shii kutya ove li  momafiku axuuninwa? Hasho nandenande, okwa li a yelifa nghee ounyuni tau ka kala eshi exulilo tali ehene popepi. Keshe umwe womufye ota dulu okumona ewanifo lomadidiliko oo taa ulike ‘exulilo lefimbo lounyuni.’ — Lesha Mateus 24:3-7.

¹⁴ Edidiliko keshe otali yandje oumbangi wa yela u na sha nexulilo. Mbela oumbangi wa tya ngaho inau wana okutu linyengifa tu katuke eenghatu, moilonga yetu yokulongela Jehova? Okalemo kashona oko ka li take litumbu komunghulo oka li taka dulu okutomha Elia kutya Jehova okuli pokukatuka onghatu. Mbela omuprofeti oo omudiinini okwa li a teka omukumo?

15, 16. Oshiningwanima shilipi sha li sha ningwa meni lefimbo lixupi, naElia otashi dulika a li te lipula shike shi na sha naAhab?

¹⁵ Ehokololo ole tu lombwela kutya: “Opo tuu opo eulu alishe la [laulikwa] koilemo nomhepo. Odula inene ya pauka. Ndele Ahab okwa londa metemba ndee ta i kuJisreel.” (1 Eeh. 18:45) Oiningwanima oya li tai ningwa ya landulafana nomeendelelo. Ofimbo omupiya waElia a li ta twala etumwalaka kuAhab, okalemo oko kanini oka li ka ninga oilemo ihapu ya uvika eulu noku li laulika. Opa li pa pepa omhepo inene, nodula oya li ya loka muIsrael osho sha kala inashi lokwa oule womido nhatu netata. Edu olo la li la notelwa ola li la nwa omeva. Eshi ngoo odula tai tilaeleshi omeva, okamulonga kaKison oka li ka yada taka kunguluka nokukosha po ohonde yovaprofeti vaBaal ovo va li va dipawa. Oshiwana shaIsrael oshitangalali osha li sha pewa omhito shi koshole mo elongelokalunga laBaal muIsrael opo shi dule okudiminwa po kuJehova.

¹⁶ Elia okwa li e na elineekelo kutya osho tava ka ninga. Ndele okwa li te lipula kutya Ahab ote ke linyenga ngahelipi omolwoiningwanima ya tya ngaho. Mbela Ahab okwa li te ke livela ombedi nokweefa po onyata yokulongela Baal? Oiningwanima oyo oya li ngeno ya wana oku mu linyengifa a ninge omalunduluko a tya ngaho. Oshoshili kutya ita tu dulu okushiiva kutya Ahab okwa li ta diladila shike pefimbo opo. Ehokololo ole tu lombwela ashike kutya, “Ahab okwa londa metemba ndee ta i kuJisreel.” Mbela okwa li ngoo e lihonga mo sha? Okwa li ngoo a tokola okuninga omalunduluko monghalamwenyo yaye? Oiningwanima ya ka landula ko otai ulike kutya hasho. Ashike efiku laAhab naElia hapo la li la xulila opo.

17, 18. (a) Oshike sha li sha ningilwa Elia mondjila yo ku ya kuJisreel? (b) Oshike sha li shididilikwedi shi na sha nokutondoka kwaElia okudja kuKarmel a finda kuJisreel? (Tala yo eshangelo lopedu.)

 ¹⁷ Omuprofeti waJehova okwa li a ya molweendo laye nondjila oyo Ahab a li a enda nayo. Osha li shidjuu kuElia molwaashi ondjila oya li ile, kwa li ku na omilaulu nomudimbi nokwa li kwa toka. Ashike opa ka ningwa vali oshinima shimwe osho sha li inashi teelelwa.

¹⁸ “Eke lOmwene la li kombada yaElia, onghee ye e limanga moshiya ndee ta tondoka, a pita komesho yaAhab fiyo kuJisreel.” (1 Eeh. 18:46) Osha yela kutya, “eke lOmwene” ola li pamwe naElia monghedi ye likalekelwa. Jisreel osha li omukakena weekilometa 30, naElia kali omunyasha. * Kala nee ngeno wa fa u wete omuprofeti oo ta mange oikutu yaye oyo ile opo ihe mu pundule eshi ta tondoka mondjila oyo ya tuta fiyo a hanga etemba lohamba ndele te li pitilile.

19. (a) Eenghono odo Elia a li a pewa kuKalunga otadi tu dimbulukifa omaxunganeko elipi? (b) Eshi Elia a li ta tondoka a finda kuJisreel, okwa li e na oushili ulipi?

¹⁹ Elia ka li tuu a nangekwa noupuna! Okukala e na ondjungu neenghono da tya ngaho di dulife nokuli odo a li e na eshi a li omunyasha, oshi na okukala sha li oshimoniwa shihafifa. Osho otashi dulika shi tu dimbulukife omaxunganeko e na sha noukolele muwa oo tau ka pewa ovayuki moParadisa kombada yedu. (Lesha Jesaja 35:6; Lukas 23:43) Eshi Elia a li ta tondoka nondjila oyo ya tuta, okwa li e na oushili kutya okwa hokiwa ku Xe, Jehova Kalunga kashili.

20. Ongahelipi hatu dulu okulalakanena omanangeko noupuna aJehova?

²⁰ Jehova okwa halelela oku tu nangeka noupuna. Omanangeko noupuna aye omakumwifi noitaa yelekwa na sha, onghee hano natu ningeni keshe osho hatu dulu opo tu ke a hafele. Ngaashi Elia, otwa pumbwa okukala oupafi, nokukonenena oumbangi oo tau ulike kutya Jehova oku li pokukatuka onghatu mefimbo eli la nyika oshiponga nola endelela. Otu na yo omatomheno okukala nelineekelo momaudaneko aJehova “Kalunga omudiinini.” — Epsalme 31:6.