Eshi okakadona kedina Annette ka li ka ponokelwa komumati, omumati oo okwa li e ka undulila pedu, nokaka li ke shii kutya oshike tashi ningwa po. Oka ti: “Onda li nda ninga ngaashi handi dulu ndi mu likanyune. Onda kendabala okukuwa mokule, ashike ondaka yange kaya li tai dulu okuya mokule. Onda li handi mu undula, handi mu lyata, handi mu denge neengonyo noku mu nyaya. Nokonima yaasho, onda li ndi udite oululume eshi nda tuwa nombele, nonda dja po handi shongola.”

Ngeno oove wa li monghalo ya fa oyo, ngeno owe linyenga ngahelipi?

Otashi dulika u kale wa lungama ngeenge to ende konguloshi ndele natango oinima ii otai dulu oku ku ningilwa. Ombiibeli oya ti: ‘Okutondoka shanamutete kaku li mepangelo laau e nonhapo, haohokwe mepangelo lovanongo, ndelenee efimbo [noiningwanima yombadilila, NW] otai pangele aishe.’ — Omuudifi 9:11.

Ovanyasha vamwe ngaashi Annette, ohava ponokelwa kovanhu ovo vehe shii. Vamwe ohava ponokelwa kovashiivikile ile nokuli nokovanhu vambulavo. Natalia eshi a li e na omido omulongo, okwa li a hepekwa pamilele komunyasha hadi poushiinda wavo. Natalia okwa ti: “Onda li nda tila unene nonda fya ohoni, nomolwaasho potete inandi lombwela nande omunhu umwe.”

Annette oha kala e udite e na ondjo eshi a li a hepekwa pamilele. Okwa ti: “Onguloshi oyo, onda kala ndi wete momadiladilo ange oshinima osho sha fa tashi ningwa natango. Okwa li handi diladila kutya ngeno onda ningile eenghendabala da mana mo ndi mu lwife ndele tai. Oshoshili kutya konima eshi a twa nge nombele, okwa li nda ngwangwana koumbada. Kanda li hadi dulu okuninga po sha vali, ashike onda li ndi wete ndi na okukondja.”

Natalia naye yo okwa li ta kondjo nomaliudo okukala e udite ondjo. Okwa ti: “Kanda li ndi na okukala ndi wete eenghalo momudingonoko da fa inadi nyika oshiponga. Ovadali vetu ova li ve tu tulila po omhango kutya ngeenge hatu danauka kondje yeumbo natu kale hatu i nomumwamemekadona, ashike kanda li nda dulika kuvo. Onda li ndi wete kutya aame nde litwala komushiinda opo a yahameke nge. Osho sha ningwa po osha yahameka oukwaneumbo wetu, nonda li ndi udite kutya aame nda etifa oluhodi la tya ngaho. Onda li handi kondjo neenghono nomaliudo okukala ndi udite ndi na ondjo.”

Ngeenge naave oho kala u udite ngaashi Annette naNatalia, kaleka momadiladilo kutya omunhu oo a kwatwa onghonga ine shi ningilwa kehalo laye. Ovanhu vamwe ohave shi tale ko sha fa inashi kwata moiti, nohave lipopile kutya oshi li paushitwe kovamati okuninga ngaho ile kutya, ovo va kwatwa onghonga ovo vene ve shi likongela. Ashike kape na omunhu a hala okukwatwa onghonga. Ngeenge naave oumwe womwaavo va longelwa oilonga yomunyonena ya tya ngaho, ito pewa ombedi.

Oshoshili kutya oshipu okulesha outumbulilo oo tau ti, “ito pewa ombedi,” ashike otashi dulika shi kale shidjuu neenghono oku shi itavela. Molwaashi vamwe ihava holola omaliudo avo e na sha naasho sha ningwa po, ohava kala ve udite ve na ondjo nohava hangwa komaliudo amwe vali mai. Ndele mbela olyelye ha mono ouwa mokukala a mwena, oove ile oyou e ku yahameka? Oshe likolelela kwoove mwene ngeenge owa hala okupopya ile okumwena.

Ombiibeli otai tu lombwele kombinga yomulumenhu omudiinini Job, eshi a li moudjuu a ti: ‘Onda hala okupopya mouyahame wokomwenyo.’ (Job 10:1) Naave oto dulu okumona ouwa ngeenge owa ningi ngaho. Ngeenge owa lombwele umwe oo e shii okulineekelwa kombinga yaasho sha ningwa po, otashi ke ku kwafela u mone epepelelo lokukala ino wililwa po vali komaliudo.

Annette ota tu kumwe noushili oo. Okwa ti: “Onda li nda popya nakaume kange kopofingo, ndele ta lombwele nge ndi ke shi lombwele ovakulunhuongalo vonhumba meongalo letu. Onda li nda hafa unene eshi nda popya navo. Ovakulunhuongalo ova li va kundafana naame lwoikando, nova li va lombwela nge kondadalunde osho nda li nda pumbwa okuuda, kutya haame ndi na epuko mwaasho sha ningilwa nge. Kape na nande osho tashi pefa nge ombedi.”

Natalia okwa li a lombwela ovadali vaye e shi a kwatwa onghonga. Okwa ti: “Ovadali vange ova li va yambidida nge. Ova ladipika nge yo ndi va lombwele kombinga yasho, nova li va kwafela nge ndiha kale vali nda nyika oluhodi unene.”

Natalia okwa li yo a hekelekwa okupitila meilikano. Okwa ti: “Okupopya naKalunga okupitila meilikano osha kwafela nge” unene tuu pomafimbo oo nda li handi kala ndi wete kutya itandi dulu okulombwela ovanhu vakwetu. Ngeenge handi ilikana, ohandi popi nda manguluka, naasho ohashi pe nge ombili yashili yokomutima nohashi ngungumaneke nge.”

Naave oto dulu okumona kutya ope na ‘efimbo lokuvelula.’ (Omuudifi 3:3) Lifila oshisho palutu nosho yo pamaliudo. Kala ho fuda po sha wana. Naasho sha fimanenena, lineekela Kalunga kehekeleko alishe, Jehova. — 2 Ovakorinto 1:3, 4.

Ngeenge ove okakadona noho fininikwa u kufe ombinga monghedi inai koshoka, oto dulu okupopya nouladi to ti, “Kwafele nge, ino shi ninga vali osho!” Ile u tye: “Ino kuma nge nandenande!” Ino kala wa tila kutya pamwe omumati woye ote ke ku efa. Ngeenge okwa xulifa po ekwatafano leni, ke ku hole shili. Owa pumbwa omumati oo e ku fimaneka nokwa fimaneka omafinamhango aJehova.

Coretta okwa ti: “Eshi nda li kofikola, ovamati ova li hava nane konima okamanga kange nohava kala tava popi oinima ii neenghono, tava ti kutya ohandi ka kala ndi udite nawa ngeenge onda i navo momilele.”

Mbela oto diladila kutya ovamati ovo ova li tave

1. mu ningi omashendjo?

2. mu lihumbatele monghedi tai kokele momilele?

3. mu kondjifile momilele?

Kandeshi okwa ti: “Eshi tu li mobesa, omumati umwe okwa li a hovela okuula nge nai ndele ta kala e kwete nge. Onda li nda denga ko onyala yaye kwaame, ndele handi mu lombwele a ehene ko. Okwa li a tala nge nda fa omunhu ehe li nawa momutwe.”

Mbela oto diladila kutya omumati oo okwa li a hala okuningila shike Kandeshi?

1. oku mu ninga omashendjo?

2. oku mu lihumbatela monghedi tai kokele momilele?

3. oku mu kondjifila momilele?

Betany okwa ti: “Omudo wa dja ko, omumati umwe okwa kala ha lombwele nge kutya oku hole nge nokwa hala tu endelafane, nonande onde mu lombwela lwoikando kutya inandi hala. Omafimbo amwe, oha kala ta fefenga nge kokwooko. Onda li nde mu lombwela kutya ine shi ninga vali, ndele ota twikile ashike. Ndele fimbo kwa li handi mange onghaku yange, okwa denga nge komatako.”

Mbela oto diladila kutya omumati oo okwa li te:

1. mu ningi omashendjo?

2. mu lihumbatele monghedi tai kokelmu lihumbatele monghedi tai kokele

3. mu kondjifila momilele?

Enyamukulo li li mondjila komapulo aeshe o-C.

Eyooloko lilipi li li pokati kokukondjifila omunhu momilele, noku mu lihumbatela monghedi tai kokele momilele ile oku mu ninga omashendjo?

Okukondjifila omunhu momilele otashi ti okutwikila okuxwaxwameka keenghono omaliudo omunhu nonande ota ti ina hala.

Okukondjifila omunhu momilele okwa kwata moiti, notaku dulu okutwala fiyo omekwatonghonga.