جەر پلانەتامىز امان قالا ما؟
اۋا
اۋا بىزگە تىنىستاۋ ٷشىن عانا قاجەت ەمەس. ول پلانەتامىزدى كۇننىڭ زياندى اسەرىنەن قورعاپ تۇرادى. اۋا بولماعاندا، بۇكىل جەر بەتىندەگى تەمپەراتۋرا نولدەن تومەن بولار ەدى.
اۋاعا قاۋىپ ٴتونىپ تۇر
اۋانىڭ لاستانۋى جەردەگى تىرشىلىككە ۇلكەن قاۋىپ ٴتوندىرىپ تۇر. دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى ورناتقان نورماعا ساي كەلەتىن تازا اۋامەن تىنىستاپ جۇرگەندەر دۇنيەجۇزى بويىنشا تەك 1 پايىزدى عانا قۇرايدى.
لاستانعان اۋا تىنىس الۋ جولدارىمەن بايلانىستى اۋرۋلار، جۇرەك-قانتامىر اۋرۋلارى مەن وكپە ىسىگى سياقتى ٴتۇرلى دەرتكە سەبەپشى بولىپ وتىر. جىل سايىن اۋانىڭ لاستانۋىنان 7000000 عا جۋىق ادام مەزگىلسىز كوز جۇمىپ جاتىر.
پلانەتامىز ٶز-ٶزىن ەمدەي الادى
جەر پلانەتاسى كۇللى تىرشىلىككە ۇزدىكسىز تازا اۋا بەرىپ تۇراتىنداي ەتىپ جاراتىلعان. ادامدار وسىعان كەدەرگى جاساماي، اۋانى قاتتى لاستاماسا عانا تابيعات بۇل پروسەستى ٴتيىمدى اتقارادى. كەيبىر مىسالداردى قاراستىرايىق.
-
ورماندار كومىرقىشقىل گازىن ٴسىڭىرىپ الاتىنى بارىمىزگە ٴمالىم. الايدا ٴبىز بىلە بەرمەيتىن ٴبىر جايت — مانگر اعاشتارى وسەتىن تەڭىز جاعالاۋىنداعى سۋلى-باتپاقتى جەرلەر بۇل جۇمىستى الدەقايدا كۇشتىرەك اتقارادى. مانگر اعاشتارى اۋاداعى كومىرقىشقىل گازىن تروپيكالىق ورماندارعا قاراعاندا بەس ەسە كوپ جۇتادى.
-
جاقىندا بولعان ٴبىر زەرتتەۋ كورسەتكەندەي، لاميناريا سياقتى ٸرى بالدىرلار اۋاداعى كومىرقىشقىل گازىن ٴسىڭىرىپ قانا قويماي، ونى «كومىپ» تاستايدى. لاميناريانىڭ جاپىراقتارىندا اۋاعا تولى كوپىرشىكتەر بولادى، سونىڭ ارقاسىندا بالدىرلار ۇزاق قاشىقتىققا قالقىپ بارا الادى. جاعادان الىس كەتكەن سوڭ كوپىرشىكتەر جارىلىپ، بالدىرلار تەڭىز تۇبىنە باتادى دا، وزىمەن بىرگە كومىرقىشقىل گازىن دا الا كەتەدى. سول جەردە كومىرقىشقىل گازى عاسىرلار بويى «كومۋلى» جاتادى.
-
لاستانعان اۋانىڭ تازارا الاتىن قاسيەتى بار ەكەنى 19-COVID كەزىندەگى كارانتيندە كورىندى. 2020-جىلى الەمدەگى زاۋىتتار مەن كولىكتەر زياندى زاتتاردى ٴبولۋىن توقتاتقاندا، اۋا تەز ارادا تازاردى. 2020-جىلعى الەمدىك اۋا ساپاسىنىڭ ەسەبىنە ساي، زەرتتەۋگە قاتىسقان ەلدەردىڭ 80 پايىزدان استامى كارانتيننەن كەيىن كوپ ۇزاماي-اق اۋانىڭ تازارعانىن مالىمدەدى.
جاسالىپ جاتقان شارالار
ۆەلوسيپەدپەن ٴجۇرۋ اۋانىڭ لاستانۋىن ازايتادى
اۋانىڭ لاستانۋىن ازايتۋ ٷشىن ۇكىمەت ٶندىرىس ورىندارىنا قايتا-قايتا نۇسقاۋلار بەرەدى. بۇدان بولەك، عالىمدار لاستانۋدىڭ سالدارىن كەرى قايتاراتىن جاڭا ادىستەر اشىپ جاتىر. سونداي ٵدىستىڭ ٴبىرى — لاستانعان زاتتاردى ميكروبتاردىڭ كومەگىمەن زيانسىز زاتتارعا اينالدىرۋ. سونداي-اق ماماندار ادامدارعا كولىكتىڭ ورنىنا جاياۋ نە ۆەلوسيپەدپەن جۇرۋگە، ۇيلەرىندە قۋات كوزىن ازىراق پايدالانۋدىڭ امالدارىن تابۋعا كەڭەس بەرەدى.
اۋا لاستانباۋ ٷشىن كەي ۇكىمەتتەر ازاماتتارىن زاماناۋي پەشتەرمەن قامتاماسىز ەتەدى، دەسە دە ونداي مۇمكىندىك بارىندە جوق
الايدا حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ، سونىڭ ىشىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى مەن دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ 2022-جىلعى ەسەبىنە قاراساق، بۇل شارالار جەتكىلىكسىز.
ٴبىر ەسەپكە ساي، 2020-جىلى دۇنيەجۇزىندەگى حالىقتىڭ شامامەن ۇشتەن ٴبىر بولىگى تاماق دايىنداعاندا اۋانى لاستايتىن وتىندار مەن قۇرىلعىلاردى قولدانعان. كوپ ايماقتاردا پەشتەرىن جاڭارتۋعا جانە زيانسىز وتىن تۇرلەرىن قولدانۋعا ٴبارىنىڭ مۇمكىندىگى بولىپ جاتقان جوق.
ۇمىتتەنۋگە سەبەپ بار. كيەلى جازبالاردىڭ ايتارى
«كوكتى جاراتىپ... جەردى قالىپتاستىرىپ، ٶنىم بەرگىزگەن، ادام بالاسىنا تىرشىلىك لەبىن ۇرلەگەن، شىنايى قۇداي ەحوبا» (يشايا 42:5).
ٴبىز تىنىستاپ جۇرگەن اۋانى جانە اۋانى تازارتاتىن تابيعاتتاعى اينالىمداردى قۇداي جاراتقان. ونىڭ قۇدىرەتى شەكسىز، ٵرى ول ادامزاتتى سۇيەدى. سوندىقتان قۇداي لاستانعان اۋانى تازارتاتىنىنا نىق سەنىمدى بولساق بولادى. «قۇداي پلانەتامىز امان قالادى دەپ ۋادە ەتەدى» دەگەن ماقالانى قاراڭىز.
