جەر پلانەتامىز امان قالا ما؟
ورماندار
ورماندار «جەردىڭ وكپەسى ٵرى ٶمىردى قۋاتتايتىن جۇيە» دەپ اتالىپ كەتكەنى تەگىن ەمەس. اعاشتار ادامدارعا زيان كومىرقىشقىل گازىن ٴسىڭىرىپ، تىنىس الۋىمىزعا قاجەتتى وتتەگىن ٴبولىپ وتىرادى. جەر بەتىندەگى وسىمدىك پەن جانۋارلاردىڭ 80 پايىزى ورماندا تىرشىلىك ەتەدى. ورمانسىز كۇنىمىز قاراڭ بولار ەدى.
ورماندارعا قاۋىپ ٴتونىپ تۇر
جىل سايىن ميللياردتاعان اعاشتار كەسىلىپ، ورنىنا كوبىنەسە داقىلدار ەگىلەدى. شامامەن سوڭعى 75-جىلدان بەرى جەر بەتىندەگى جاڭبىرلى ورمانداردىڭ تەڭ جارتىسى جويىلدى.
ورماندار جويىلعاندا، ونىمەن بىرگە سوندا تىرشىلىك ەتەتىن جانۋارلار مەن وسىمدىكتەر دە جويىلادى.
پلانەتامىز ٶز-ٶزىن ەمدەي الادى
ورماندار شابىلعان كەيبىر جەرلەردە تاڭعالارلىق قۇبىلىس بايقالعان: كەسىلگەن اعاشتار قايتا ٶسىپ، ٴتىپتى كوبەيە باستاعان. جاقىندا ەكولوگتار شابىلعان ورماندار قانشالىقتى تەز قالپىنا كەلەتىنىن كورىپ تاڭعالدى. اعاشتار ەشكىمنىڭ كومەگىنسىز-اق قايتادان جايقالىپ شىعا كەلگەن. وسى ورايدا بىرنەشە جايتتى قاراستىرايىق.
-
زەرتتەۋشىلەر ەگىندىك ەگۋ ٷشىن اعاشتارى كەسىلگەن، ٴبىراق كەيىن قاراۋسىز قالىپ كەتكەن ورمانداردى باقىلاۋعا العان. امەريكا مەن باتىس افريكاداعى وسىنداي 2200 القاپتا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ ناتيجەسىندە توپىراق ون جىلدىڭ ىشىندە قالپىنا كەلىپ، قايتادان اعاشتار وسە باستاعانى بايقالعان.
-
«سايەنس» جۋرنالىندا جاريالانعان زەرتتەۋگە ساي، زەرتتەۋشىلەر شامامەن 100-جىلدىڭ ىشىندە سان الۋان اعاشتار ٶسىپ شىعىپ، ورمانداعى تىرشىلىك تە قالپىنا كەلە الادى دەپ پايىمدايدى.
-
جاقىندا برازيلياداعى زەرتتەۋشىلەر كەسىلگەن ورماندار قاي كەزدە تەز وسەتىنىن سالىستىرىپ كورگىسى كەلدى: وزدىگىنەن بە، الدە ادامدار جاڭا اعاشتار وتىرعىزعاندا ما؟
-
«نەشنل دجيوگرەفيكتە» ايتىلعانداي، سول زەرتتەۋگە قاتىسقان زەرتتەۋشىلەر «اعاشتاردى قايتا وتىرعىزۋ قاجەت ەمەس ەكەنىن كورىپ تاڭعالعان». باقىلاۋعا الىنعان القاپتاردا اعاشتار نەبارى بەس جىلدىڭ ىشىندە وزدەرى-اق قاۋمالاپ ٶسىپ شىققان.
جاسالىپ جاتقان شارالار
دۇنيەجۇزى بويىنشا قولدا بار ورمان القاپتارىن قورعاۋ ٷشىن ٵرى زيان كەلتىرىلگەن ورمانداردى قالپىنا كەلتىرۋ ٷشىن كوپ كۇش جۇمىلدىرىلىپ جاتىر. ناتيجەسىندە، بۇۇ-نىڭ ٴبىر دەرەككوزىندە ايتىلعانداي، الەم بويىنشا ورمانداردى كەسۋ سوڭعى 25 جىلدا 50 پايىزعا ازايعان.
ٴبىراق ورماندارىمىزدى ساقتاۋ ٷشىن بۇل شارالار ازدىق ەتىپ جاتىر. «سوڭعى بىرنەشە جىلدى الساق، تروپيكالىق ايماقتاردا ورمانداردىڭ جويىلۋى سول كۇيى جالعاسىپ كەلەدى»،— دەيدى جاھاندىق ورمانداردى قورعاۋ ۇيىمىنىڭ ەسەبى.
كومپانيالار اعاشتاردى زاڭسىز كەسىپ، سودان سان ميللياردتاعان دوللار پايدا كورىپ وتىر. تروپيكالىق ورمانداردىڭ جويىلۋىنىڭ باستى سەبەبى — وسى اشكوزدىك.
ورماندى قورعاۋعا جاۋاپتى ورمانشىلار ەسەيىپ كەتكەن اعاشتاردى قاجەتىنشە كەسىپ، ورنىنا جاڭالارىن وتىرعىزادى
ۇمىتتەنۋگە سەبەپ بار. كيەلى جازبالاردىڭ ايتارى
«ەحوبا a قۇداي جەردەن كوزگە تارتىمدى، جەمىسى جەۋگە جاقسى ٴتۇرلى اعاشتار ٶسىرىپ شىعاردى» (مۇسانىڭ 1-جازباسى 2:9).
جاراتۋشىمىز كۇللى ورمانداردى وزدىگىنەن قالپىنا كەلە الاتىنداي قاسيەتپەن جاراتقان. سونىڭ ارقاسىندا ٴبىز ولاردىڭ يگىلىگىن كورە بەرەمىز. قۇداي ورمانداردى قۋاتتاپ، ولاردى جانە وندا تىرشىلىك ەتەتىن سان الۋان جانۋارلار مەن وسىمدىكتەردى ساقتاپ قالعىسى كەلەدى.
كيەلى جازبالاردا قۇداي جەردى قۇرتىپ جاتقان اشكوز ادامدارعا كۇندەردىڭ كۇنىندە توقتاۋ قويىپ، پلانەتامىزدى امان ساقتاپ قالاتىنى ايتىلادى. 15-بەتتەگى «قۇداي پلانەتامىز امان قالادى دەپ ۋادە ەتەدى» دەگەن ماقالانى قاراڭىز.
a ەحوبا — قۇدايدىڭ ەسىمى (ٴزابۇر 83:18).
