جاستاردىڭ ساۋالدارى
جىنىستىق زورلىققا قاتىستى نەنى ٴبىلۋىم كەرەك؟ (2-ٴبولىم). جان جاراسىنان ساۋىعۋ
ٶزىن كىنالى سەزىنۋدەن قالاي ارىلۋعا بولادى؟
جىنىستىق زورلىقتىڭ قۇربانى بولعانداردىڭ كوبىسى قىسىلىپ، قاتتى ۇيالادى. ولار ٴتىپتى بولعان جايت ٷشىن وزدەرىن كىنالى ساناۋى مۇمكىن. مىسالى، 19 جاسار كارەن ەسىمدى قىز 6—13 جاسقا دەيىن جىنىستىق زورلىق كورگەن. ول بىلاي دەيدى: «مەن ٷشىن ەڭ قيىنى ٶز-ٶزىمدى كىنالاۋ سەزىمىمەن كۇرەسۋ ەدى. مەن ٵلى كۇنگە دەيىن «بۇعان سونشاما ۋاقىت بويى قالاي عانا جول بەردىم ەكەن؟» دەپ ٶزىمدى جەگىدەي جەي بەرەمىن».
سەن دە ٶزىڭدى وسىلاي سەزىنىپ جۇرسەڭ، تومەندەگى جايتتار جايلى ويلانىپ كور.
كىشكەنتاي بالالار جىنىستىق قاتىناستا بولۋعا فيزيكالىق جاعىنان دا، ەموسيالىق جاعىنان دا دايىن ەمەس. ولار جىنىستىق قاتىناستا بولۋدىڭ نە ەكەنىن تۇسىنبەيدى، سوندىقتان مۇنداي ارەكەتكە ٶز ەرىكتەرىمەن بارۋى مۇمكىن ەمەس. دەمەك، جىنىستىق زورلىققا ۇشىراعانىنا بالا كىنالى بولمايدى.
بالالار ۇلكەندەرگە سەنگىش كەلەدى جانە زالىم ادامداردىڭ پيعىلدارىنا يلانىپ قالادى. سوندىقتان ونداي ادامدارىڭ وڭاي ولجاسىنا اينالادى. ٴبىر كىتاپتا: «ازعىراتىن ادامدار وتە قۋ بولىپ كەلەدى، سوندىقتان بالالار ولاردىڭ زىميان ايلا-امالدارىن اڭعارماي قالادى»،— دەلىنگەن («The Right to Innocence»).
بالالاردىڭ جىنىستىق زورلىققا ۇشىراۋ كەزىندە جىنىستىق قۇمارلىقتارى ويانۋى مۇمكىن. ەگەر سەنىڭ جاعدايىندا دا وسىنداي بولعان بولسا، ٶزىڭدى كىنالاما. سەبەبى بىرەۋ دەنەڭدى سيپالاعاندا، اعزا ەرىكسىز تۇردە وسىنداي رەاكسيا بەرەدى. بۇل مۇنداي قاتىناسقا ٶز ەركىڭمەن بارعانىڭدى جانە بولعان جايتقا كىنالى ەكەنىڭدى بىلدىرمەيدى.
كەڭەس: جىنىستىق زورلىق كورگەندە قانشا جاستا بولعان بولساڭ، سول جاستاعى قانداي دا ٴبىر كىشكەنتاي بالا جايلى ويلانىپ كورشى. وزىڭنەن: «مۇنداي جاستاعى بالانى جىنىستىق زورلىققا ۇشىراعانى ٷشىن جاۋاپتى دەۋگە بولا ما؟»— دەپ سۇرا.
كارەن بالا باعۋشى بولىپ جۇمىس ىستەگەندە، وسى جايلى وي جۇگىرتكەن. ول قاراعان ٷش بالانىڭ ٴبىرى التى جاستا بولاتىن. كارەن دە جىنىستىق زورلىققا العاش ۇشىراعاندا ٴدال وسى جاستا ەدى. ول بىلاي دەيدى: «مەن وسىنداي جاستاعى بالانىڭ قانشالىقتى وڭاي الدانىپ قالاتىنىن كوردىم. بۇل ٶزىمنىڭ دە وسى جاستا قانشالىقتى اڭعال بولعانىمدى تۇسىنۋگە كومەكتەستى».
ايعاق: بولعان جايتقا زورلىق جاساعان كىسى كىنالى. كيەلى كىتاپتا: «زۇلىم ادامعا زۇلىمدىعىنىڭ قارىمتاسى بەرىلەدى»،—دەلىنگەن (ەزەكيەل 18:20).
كومەك ىزدەۋدىڭ ماڭىزدىلىعى
جىنىستىق زورلىققا ۇشىراعانىڭدى سەنىم ارتا الاتىن ەرەسەك ادامعا ايتقانىڭ كومەك بولادى. كيەلى كىتاپتا: «ناعىز دوس ٵرقاشان جاقسى كورەر، ول — باۋىرىڭ قيىن شاقتا ارقا سۇيەر»،— دەلىنگەن (ناقىل سوزدەر 17:17).
جارانىڭ بەتىن تىرناي بەرمەس ٷشىن، بولعان جايتتى ەشكىمگە ايتپاعانىم دۇرىس دەپ ويلارسىڭ. وسىلايشا وزىڭە قانداي دا ٴبىر ماعىنادا قورعانىس قابىرعاسىن تۇرعىزعانداي بولاتىن شىعارسىڭ. الايدا مۇنداي «قابىرعا» سەنى اۋىر سەزىمدەردەن قورعاعانىمەن، وزگەلەردىڭ ساعان قول ۇشىن بەرۋىنە توسقاۋىل دا قويادى.
«قابىرعا» سەنى اۋىر سەزىمدەردەن قورعاعانىمەن، وزگەلەردىڭ ساعان قول ۇشىن بەرۋىنە توسقاۋىل دا قويادى
مىسالى، جانەت ەسىمدى جاس قىز باسىنان وتكەرگەن جايتتى اشىلىپ ايتقاننىڭ ارقاسىندا ۇلكەن جەڭىلدىك سەزىنگەنىن ايتىپ، بىلاي دەيدى: «مەن كىشكەنتاي كەزىمدە ٶزىم جاقسى بىلەتىن ٵرى سەنىم ارتاتىن ادامنىڭ تاراپىنان جىنىستىق زورلىققا ۇشىرادىم. بولعان جايتتى جىلدار بويى ىشىمدە ساقتاپ كەلدىم. ٴبىراق ٴبىر كۇنى ٴبارىن اناما ايتىپ بەردىم. سوندا يىعىمنان اۋىر جۇك تۇسكەندەي بولىپ، جەڭىلدەپ قالدىم».
كەيبىر ادامداردىڭ بولعان جايت تۋرالى نەگە اشىلىپ ايتقىسى كەلمەيتىنىنە جانەت تۇسىنىكپەن قارايدى. ول بىلاي دەيدى: «جىنىستىق زورلىق كورگەنىڭ جايلى ايتۋ وڭاي ەمەس. ٴبىراق ٴبارىن ىشتە ساقتاۋدىڭ سالدارى بۇدان دا سوراقى بولاتىنىن ٶز ومىرىمنەن ٴتۇسىندىم. وتكەندى ەسكە السام، بولعان جايتتى ەرتەرەك ايتىپ بەرگەنىم الدەقايدا جاقسى بولار ەدى دەپ ويلايمىن».
«ساۋىعاتىن ۋاقىت» كەلدى
جىنىستىق زورلىققا ۇشىراعاننىڭ كەسىرىنەن ٶزىڭ جايلى جامان ويلارعا بەرىلىپ كەتۋىڭ مۇمكىن. مىسالى، جارالى جۇرەگىڭ ەشقاشان ايىقپايتىنداي، ٶزىڭدى تۇككە تۇرعىسىز نە باسقالاردىڭ جىنىستىق قۇمارلىقتارىن قاناعاتتاندىرۋ ٷشىن عانا جارالعانداي سەزىنۋىڭ مۇمكىن. ٴبىراق ەندى مۇنداي بۇرىس ويلاردان ارىلىپ، «ساۋىعاتىن ۋاقىتىڭ» كەلدى (ۋاعىزداۋشى 3:3). بۇل ورايدا ساعان نە كومەكتەسە الادى؟
كيەلى كىتاپتى زەرتتەۋ. كيەلى كىتاپتا قۇدايدىڭ ويلارى جازىلعان. ولار كەز كەلگەن «بەكىنىستەردى تالقانداۋعا» قۇدىرەتتى، بۇعان وزىمىزگە دەگەن بۇرىس كوزقاراس تا كىرەدى (قورىنتتىقتارعا 2-حات 10:4، 5). وسى ورايدا كەلەسى جازبا ورىندارىن وقىپ، وي-جۇگىرتكەنىڭ زور كومەك بولادى: يشايا 41:10؛ ەرەميا 31:3؛ مالاحي 3:16، 17؛ لۇقا 12:6، 7؛ جوحاننىڭ 1-حاتى 3:19، 20.
دۇعا. ٶزىڭدى تۇككە تۇرعىسىز نە كىنالى سەزىنىپ، ەڭسەڭ ٴتۇسىپ كەتسە، دۇعا ەتىپ، «بار اۋىرتپالىعىڭدى ەحوباعا ارت» (ٴزابۇر 55:22). جالعىز ەمەس ەكەنىڭدى ۇمىتپا!
قاۋىمداعى اقساقالدار. بۇل ٴماسىحشى ەر ادامدار «جەلدەن قورعايتىن سايا، جاڭبىرلى داۋىلدان باسساۋعالايتىن پانا سياقتى» (يشايا 32:2). ولار ٶزىڭ جايلى دۇرىس كوزقاراستا بولۋىڭا، سونداي-اق اياققا تۇرىپ كەتۋىڭە كومەكتەسەدى.
جاقسى ورتا. كيەلى كىتاپ پرينسيپتەرىنە ساي ٶمىر سۇرەتىن ەر جانە ايەل باۋىرلاستاردىڭ ٴجۇرىس-تۇرىسىن باقىلا. ولاردىڭ ٴبىر-بىرىنە قالاي قارايتىنىنا ٴمان بەر. سودان ۋاقىت وتە سەن بارلىق ادامداردىڭ پيعىلى جامان ەمەس ەكەنىن جانە جاقسى كورەتىن ادامدارىنا قاتىگەزدىك جاسامايتىنىنا كوزىڭ جەتەدى.
تانيا ەسىمدى جاس قىز وسىلاي ەتۋگە تىرىسىپ باعادى. ونى وتە كىشكەنتاي كەزىنەن باستاپ بىرنەشە ەر ادام جىنىستىق قۇمارلىقتارىن قاناعاتتاندىرۋ ٷشىن قولدانعان. «مەن ٶزىم جاقسى كورەتىن ەر ادامداردىڭ تاراپىنان قورلىق كوردىم»،— دەيدى ول. ٴبىراق ۋاقىت وتە ومىردە شىنايى سۇيىسپەنشىلىك تانىتا الاتىن ەر ادامداردىڭ بارىنا ونىڭ كوزى جەتەدى. قالايشا؟
تانيا كيەلى كىتاپ پرينسيپتەرىنە ساي ٴجۇرىپ-تۇراتىن ەرلى-زايىپتىلارمەن ارالاسۋدىڭ ناتيجەسىندە كوزقاراسىن وزگەرتتى. ول بىلاي دەيدى: «مەن كۇيەۋىنىڭ ارەكەتتەرىنە قاراپ، بارلىق ەر ادامداردىڭ قاتىگەز ەمەس ەكەنىن ٴتۇسىندىم. كۇيەۋى ايەلىن ايالايتىن جانە بۇل قۇدايدىڭ و باستاعى ەركىنە ساي ەدى» (ەفەستىكتەرگە 5:28، 29) a.
a سوزىلمالى جان كۇيزەلىسىنەن قينالىپ جۇرسەڭ، تاماق ٸشۋ نە ۇيقى رەجيمىڭ بۇزىلسا، دەنەڭدى جاراقاتتاۋعا بەيىمدىلىگىڭ بولسا، تاۋەلدىلىك تۋدىراتىن نارسەلەرگە ٷيىر بولساڭ نە ٶز-وزىڭە قول جۇمساۋدى ويلاي بەرسەڭ، ارنايى مامانداردان كومەك ىزدەگەنىڭ ٴجون.
قىزىقتى بولار مالىمەتتەر
جاستاردىڭ ساۋالدارى
جىنىستىق زورلىققا قاتىستى نەنى ٴبىلۋىم كەرەك؟ (1-ٴبولىم). قورعانۋ شارالارى
جىنىستىق زورلىققا ۇشىراۋدان اۋلاق جۇرۋگە كومەكتەسەتىن ٷش كەڭەس.
قۇرداستارىڭ نە دەيدى؟
قۇرداستارىڭ ناپسىلىك قول سۇعۋ جايلى نە دەيدى؟
بەس قىزدىڭ ناپسىلىك قول سۇعۋ جايلى نە دەيتىنىن جانە بۇعان قالاي قارسى تۇرۋعا بولاتىنىن قاراپ كور.
