КИЕЛІ КІТАПТА жазылған бұл оқиға шынымен де болған ба? Онда баяндалғандай, адамдар бір дегенде түрлі тілде сөйлеп кеткен бе? Кейбіреулер адамдардың тілдері қалай пайда болып, таралғанына қатысты Киелі кітаптағы бұл оқиғаны күлкіге айналдырады. Бір жазушы: “Бабыл мұнарасы туралы аңыз — мүлдем ақылға сыймайтын оқиғалардың бірі”,— деген. Тіпті бір иудаизм ұстазы сол оқиға туралы: “Бұл — ұлттардың қалай пайда болғанын түсіндірудің ақымақ жолы”,— деп айтқан екен.

Неге адамдар Киелі кітаптағы бұл оқиғаға сенуден бас тартады? Қысқаша айтқанда, бұл оқиға тілдердің қалай пайда болғанына қатысты болжамдарға қайшы келеді. Мысалы, кейбір ғалымдардың пайымдауынша, түрлі тіл топтары бірден пайда болмаған, қайта, бастапқы бір тілден бірте-бірте тараған. Басқа ғалымдар болса бастапқы бірнеше тіл жай ғана күбірлеп сөйлеуден құрылымы күрделі тілдерге айналып, өздігінен дамыған деп сенеді. Осы және басқа да болжамдар көп адамның профессор В.Т. Фитчтің “Тілдердің пайда болуы” деген кітабындағы келесі сөздерімен келісуіне түрткі болды: “Бұған қатысты бізде әлі де толықтай сенім артуға тұрарлық жауап жоқ”.

Археологтар мен ғалымдар тілдердің пайда болуы мен дамуына қатысты нендей нәрселерді анықтай алды? Олардың анықтаған жайттары болжамдарды ма, әлде Киелі кітапта жазылған Бабыл мұнарасы туралы оқиғаны растай ма? Алдымен, Киелі кітаптағы сол оқиғаға тереңірек үңіліп көрейік.

Киелі кітапқа сай, тілдердің шатастырылып, адамдардың жан-жаққа бытырауы кейіннен Бабыл деп аталған “Шинар жерінде” орын алған  (Жаратылыс 11:2). Бұл оқиға қашан болған? Киелі кітапта жазылғандай, жер бетінің тұрғындары Ыбырайымнан шамамен 250 жыл бұрын дүниеге келген Пелектің күндерінде жан-жаққа бөлінген болатын. Демек, Бабыл оқиғасы осыдан 4200-дей жыл бұрын орын алған (Жаратылыс 10:25; 11:18—26).

Кейбір ғалымдар біздің күндеріміздегі тілдердің бір бастапқы тілден — шамамен 100 000 жыл бұрын адамдар сөйлеген алғашқы тілден — ыдыраған деп болжамдайды *. Басқалары болса қазіргі заманғы тілдер 6000 жыл бұрын қолданыста болған бірнеше бастапқы тілге ұқсас деп пайымдайды. Алайда тіл мамандары қолданыстан шығып кеткен тілдердің дамуын қалай анықтай алады? “Экономист” деген журналда былай делінген: “Бұл өте қиын, өйткені биологтарға қарағанда, тіл мамандарында ежелдегі жайттарды анықтауға көмектесетін қазба-қалдықтар жоқ”. Сондай-ақ бұл журналда бір тіл маманы өз қорытындыларын тек “болжамдарға негізделген есептеулерге” сүйеніп жасайтыны жазылған.

Дегенмен де “лингвистикалық қазба-қалдықтар” бар. Бұл қандай қазба-қалдықтар және олар адамзаттың бастапқы тілі туралы нені аян етеді? “Жаңа британия энциклопедиясында” былай деп түсіндірілген: “Жазбаша тілдің ең көне жазбалары лингвистикалық қазба-қалдықтар болып табылады және тек солардың арқасында адам шамамен 4000 не 5000-нан аса жыл бұрын не болғанын біле алады”. Археологтар мұндай “лингвистикалық қазба-қалдықтарды”, не “жазбаша тілдің көне жазбаларын” қайдан тапты? Ежелгі Шинар жері болып табылатын Оңтүстік Месопотамиядан *. Демек, қолда бар айғақ Киелі кітапта жазылған оқиғаны растайды.

Киелі кітаптағы оқиғада баяндалғандай, Құдай Бабылда адамдар “бірін-бірі түсінбеулері үшін олардың тілін шатастырып жіберген” (Жаратылыс 11:7). Нәтижесінде жұмысшылар Бабыл “қаласының құрылысын тоқтатып”, “бүкіл жер бетіне бытырап” кетті (Жаратылыс 11:8, 9). Сонымен, Киелі кітапта біздің күндеріміздегі барлық тілдер бастапқы бір тілден бастау алған деп айтылмаған. Қайта, бір-бірінен ерекшеленетін әрі қалыптасқан бірнеше жаңа тілдің бір дегенде пайда болғаны жазылған және сол тілдердің әрқайсысында адам өз ойлары мен сезімдерін толықтай жеткізе алған.

Біздің күндеріміздегі тіл топтары туралы не деуге болады? Олар сол тілдерге ұқсай ма, әлде олардан мүлдем басқа ма? Адамның көзқарасы мен ой-санасын зерттейтін ғалым Лера Бородитская былай деп жазды: “Тіл мамандары дүниедегі тілдерді тереңірек зерттегенде (7000-дай тілдің тек кішкентай бөлігі зерттелген), тілдер арасында сансыз және бір-біріне ұқсамайтын айырмашылықтар шыққан”. Әрине, Орталық Азиядағы қазақ және қырғыз тілдері сияқты бір топқа жататын тілдер не диалектілер бір-біріне ұқсас болуы мүмкін. Алайда бұл тілдер басқа топқа жататын тілдерге, мысалы қытай тіліне, мүлдем ұқсамайды.

Тіл адамдардың көзқарасының қандай екенін және айналасындағы дүниені — түсті, сапаны, жерді, бағытты — қалай суреттейтінін көрсетеді. Мысалы, бір тілде “сенің оң қолыңда қоңыз  тұр” деп айтылса, басқа бір тілде “сенің оңтүстік-батыс жақтағы қолыңда қоңыз тұр” деп айтылады екен. Мұндай ерекшеліктер адамды шатастырып жіберетіні рас. Сондықтан Бабыл құрылысшылары өз жоспарларын әрі қарай жалғастыруды мүмкін емес деп тапқандары таңғалдырмайды.

Адамзаттың о бастағы тілі қандай болды? Киелі кітапта алғашқы адам, яғни Адам атаның барлық жануарлар мен құстарға ат қою үшін жаңа сөздер ойлап таба алғаны жайлы жазылған (Жаратылыс 2:20). Сондай-ақ ол әйелі Хауа ананы көргенде сезімін білдіру үшін өлең шығарған, ал Хауа ана болса Құдайдың не бұйырғанын және оны орындамаған жағдайда не болатынын анық түсіндіріп бере алған (Жаратылыс 2:23; 3:1—3). Демек, о бастағы тіл арқылы адамдар бір-бірімен араласа алған және өз ойларын көркем етіп жеткізе білген.

Бабылда тілдердің шатастырылғаны адамдарға өздерінің ойы мен күшін жұмылдыра әрекет етулеріне кедергі етті. Десе де олардың жаңа тілдері о бастағы тіл сияқты күрделі болған. Бірнеше ғасырдың ішінде ғана адамдар үлкен қалалар соғып, күшті әскер құрып, халықаралық саудамен айналысқан (Жаратылыс 13:12; 14:1—11; 37:25). Олар сөздік қоры көп және грамматикасы дамыған тілдің көмегінсіз мұндай жетістікке жете алар ма еді? Киелі кітапқа сай, адамзаттың о бастағы тілі мен Бабылда пайда болған тілдер қарапайым күбір мен дыбыстардан тұрмаған, қайта, қалыптасқан тілдер болған.

Бүгінгі күнгі зерттеулер мұндай қорытындыны растайды. “Кембриджтің тілдер энциклопедиясында” былай деп жазылған: “Зерттелген әрбір, тіпті қарапайым деген мәдениеттің тілі дамыған елдердің тілі сияқты күрделі әрі қалыптасқан”. Сондай-ақ Гарвард университетінің профессоры Стивен Пинкер “Тілдің түйсігі” атты кітабында: “Тілдердің тас дәуірі деген ұғым жоқ”,— деп жазған.

Лингвистикалық “қазба-қалдықтардың” қашан және қай жерде табылғанын, тіл топтарының арасында айырмашылықтардың барын және көне тілдердің күрделі болғанын қарастыра отырып, қандай тұжырым жасауға болады? Көп адам Бабылда тілдердің пайда болғаны туралы Киелі кітаптағы оқиғаның сенім артуға тұрарлық екенімен келіседі.

Киелі кітапта адамдар Ехоба Құдайға қарсы шыққандықтан, ол Бабылда адамдардың тілін шатастырып жібергені жазылған (Жаратылыс 11:4—7). Алайда Құдай өз Сөзінде: “Сонда халықтар Ехобаның атын атап, оған иық тіресе қызмет етулері үшін мен оларға таза тіл беремін”,— деп уәде етеді (Софония 3:9 ЖД). Құдай Сөзіндегі шындық болып табылатын бұл “таза тіл” дүниенің төрт бұрышындағы адамдарды біріктіруде. Ал болашақта Құдай Бабылда тілдердің шатастырылуының салдарын жойып, бір тіл беру арқылы күллі адамзатты біріктіреді деп күту қисынды.