Бона чь нете кʹьништ һатьбун сазкьрьне?

ХӘБӘРА «кʹьништ» жь гьлийе Йунани те, кӧ те һʹәсабе «щьвин» йан жи «тʹопбуна тʹәви һәв». Әԝ нав рʹасти жи һәма әԝе йәке дьдә кʹьфше, чьмки ԝәʹде бәре кʹьништ әԝ һәбун щи, кʹидәре щьмәʹта Щьһу дьщьвийа, сәва һинбуне бьстиньн у Хԝәде бьһʹәбиньн. Ньвисаред Ибранида әʹйан дәрһәԛа кʹьниште тьштәки найе готьне, ле жь Ньвисаред Йунани әшкәрә те кʹьфше, ԝәки әԝ щийед щьвандьне, демәк кʹьништ, ида ԛьрʹна йәкеда Д.М. һәбун.

Гәләк зандар дьбежьн, ԝәки кʹьништ һьнге саз бун, чахе Щьһу дилтийа Бабилонеда бун. Әнсиклопедйакеда те шьровәкьрьне: «Щьһуйед дил жь Пʹарьстгәһе ԛәтийайи бун, һьн жи ԝәлате хәрибда бун, кʹидәре ԝанрʹа дьлдайин лазьм бу, у ләма щар-щара әԝана тʹәвайи тʹоп дьбун, дьԛәԝьмә рʹожед Шәмийе, у Ньвисаред Пироз дьхԝәндьн» (Encyclopaedia Judaica). Паши азабуна жь дилтийе, ча те кʹьфше Щьһуйа бәрдәԝам дькьрьн тʹәвайи тʹоп бьн, сәва дӧа бькьн у Ньвисаред Пироз бьхуньн, у ләма әԝана кʹидәре щиԝар дьбун, ԝедәре кʹьништ саз дькьрьн.

Ԛьрʹна йәкеда Д.М., кʹьништ ида бьбу щийе сәрәкә бона рʹелигийа у щьвандьна Щьһуйа, йед кӧ дор бәре Дәрйайа Навин, тʹәмамийа Рʹоһьлата Навинда, у Исраеледа бәла бьбун. Професоре тʹәрихи у археоложийа Щьһуйа, бь наве Ли Левин дьбежә: «[Кʹьништ] бона һинбуне, хԝарьна пироз, шьхӧле диԝане, тʹопкьрьна пʹәра бу, кӧ бона хәрще кʹьниште у аликʹарийа кʹәсиба дьһатә тʹопкьрьне, ӧса жи бона щьвинед политики у щьвинед дьн. Һьлбәт мәʹнийа сәрәкә кӧ чьрʹа әԝ щики фәрз бу, әԝ ә кӧ ԝедәре щийе хьзмәтийа ԝан бу». Ләма жи әʹщебмайи нинә кӧ чьрʹа Иса гәләк щар дьчу кʹьниште (Марԛ. 1:21; 6:2; Луԛа 4:16). Әԝи ԝедәре мәрьва һин дькьр, һелан у дьл дьда ԝан, йед кӧ дьһатьн ԝедәре. Паши сазкьрьна Щьвата Мәсиһити, Паԝлосе шанди жи кʹьништада мьзгини бәла дькьр. Мәрьвед кӧ дьхԝәстьн һе незики Хԝәде буна, дьчунә кʹьниште, ләма чахе Паԝлос дькʹәтә шәһәрәки, пешийе дьчу кʹьниште, сәва ԝедәре мьзгинийе бәла кә (Кʹар. Шанд. 17:1, 2; 18:4).