ဖဲ ၂၀၂၀ အတီၢ်ပူၤန့ၣ်​ န့ဆၢၣ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ကဲထီၣ်ဝဲအါမး ဒီး COVID-19 တၢ်ဆါ စးထီၣ်​ ရၤလီၤအသးလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်လီၤ. ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်​ မၤစၢၤဝဲပှၤလၢ အထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်ဒ်လဲၣ်.

 ၂၀၂၀ တၢ်မၤနံၣ်အတီၢ်ပူၤ a ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ် အပှၤရဲၣ်ကျဲၤတၢ်ကမံးတံာ် ဟ့ၣ်အခွဲးလၢ ပှၤကသူစ့ ဒီလၣ် b ၂၈ ကကွဲၢ်လၢ တၢ်မၤစၢၤလၢ န့ဆၢၣ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးအဂီၢ်လီၤ. ပှၤကတဲာ်ကတီၤ တၢ်မၤစၢၤလၢ ပှၤလၢအထံၣ်ဘၣ်ဒီး န့ဆၢၣ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး လၢအအိၣ်လၢတၢ်လီၢ် ၂၀၀ ဘျဲၣ်အဂီၢ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး ပှၤလၢအထံၣ်ဘၣ်​ တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ COVID-19 တၢ်ဆါအဃိ, ကလံၤမုၢ်ဖးဒိၣ်လီၤ တဘျုးဘျီ, ထံဒိၣ်ထီၣ်လၢ အၤဖြံၤကၤ, တၢ်သၣ်ဝံၤလီၤဒိအိၣ်ထီၣ်လၢ ဘဲနဲၣ်စွ့လၣ်​ ဒီးတၢ်ယီၤဃ့ ကဲထီၣ်လၢ ကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ်လီၤ. ပသူတၢ်မၤဘူၣ်တဖၣ်အံၤလၢ ပကပှ့ၤ တၢ်အီၣ်တၢ်အီ, ထံ, တၢ်အိၣ်ကဒုလီၢ်, တၢ်ကူတၢ်ကၤ ဒီးကသံၣ်ကသီတဖၣ်အဂီၢ် တကးဒံးဘၣ်​ လၢတၢ်မၤကဆှဲကဆှီ, တၢ်ဘှီဂ့ၤထီၣ်က့ၤတၢ် ဒီးတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ်က့ၤတၢ်အဂီၢ်လီၤ. ဆိကမိၣ်ကွၢ် တၢ်အဒိတနီၤလၢ တၢ်မၤစၢၤအဂီၢ်တက့ၢ်.

 COVID-19 တၢ်ဆါ. တၢ်ဆါအံၤမၤဘၣ်ဒိဝဲ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါ လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တဖၣ်​ အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ လၢနီၢ်ခိမ့ၢ်ဂ့ၤ လၢသးအတၢ်တူၢ်ဘၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ဒီး တၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်တဖၣ်လီၤ. ဒ်သိးပကမၤစၢၤ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်အဂီၢ် လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်​ န့ဆၢၣ်အတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ကမံးတံာ် (DRCs) ၈၀၀ ဘျဲၣ်လီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အပၣ်ဃုာ်လၢ ကမံးတံာ်တဖၣ်အံၤအကျါန့ၣ်​ သ့ၣ်ညါဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အတၢ်လိၣ်ဘၣ်​ ဒီးအဝဲသ့ၣ်​ ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ ပှၤရဲၣ်ကျဲၤတၢ်ကမံးတံာ်အအိၣ်​ ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်​ ကသ့ၣ်ညါဝဲကျဲအဂ့ၤကတၢၢ်လၢ ကဘၣ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲတၢ်လၢ တၢ်မၤစၢၤအဂီၢ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.

 လၢတနံၣ်အတီၢ်အပူၤ DRCs မၤစၢၤတၢ်အါမးလၢ ပှၤကဒိးန့ၢ်ဘၣ်​ တၢ်အီၣ်တၢ်အီ, ထံ, တၢ်ပီးတၢ်လီလၢ တၢ်မၤကဆှဲကဆှီအဂီၢ် ဒီး ကသံၣ်ကသီလၢအလိၣ်တဖၣ်လီၤ. လၢတၢ်လီၢ်တနီၤန့ၣ်​ DRCs မၤသကိးတၢ်ဒီး လီၢ်ကဝီၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်တဖၣ်လၢ ကမၤစၢၤဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ ဒ်သိးကဒိးန့ၢ်ဘၣ်​ ပဒိၣ်အတၢ်မၤစၢၤအဂီၢ်လီၤ.

 ပှၤလၢတမ့ၢ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် ပာ်သူၣ်ပာ်သးဘၣ်ဝဲ ပတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ်လီၤ. အဒိ လၢကီၢ်စၣ်ဘံၣ်ယၣ်, နခိဒၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်အပဒိၣ်​ လၢအမ့ၢ် ဖံယဲၢ် စံဝံကၤ န့ၣ်တဲဝဲ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်လၢ “ပကမၢ်အိၣ်ဒီးသု ခီဖျိလၢ သုကတဲာ်ကတီၤတၢ်မၤစၢၤ ဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်လၢ ဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ အလိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤတဖၣ်အဂီၢ်အဃိလီၤ.”

 တၢ်သၣ်ဝံၤလီၤဒိလၢ အဲ(န်)ကိလၣ်. ဖဲ COVID-19 တၢ်ဆါ ကဲထီၣ်အဆၢကတီၢ် လၢကီၢ် အဲ(န်)ကိလၣ်န့ၣ်​ တၢ်အီၣ်တၢ်အီစှၤလီၤဝဲအဃိ တၢ်အပှ့ၤဒိၣ်ထီၣ်ဒိၣ်မးလီၤ. အဃိ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါ အါတက့ၢ်န့ၣ်​ ကပှ့ၤတၢ်အီၣ်အဂီၢ် ကီထီၣ်ဝဲကွ့ၢ်ကွ့ၢ်လီၤ.

 ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ ဃ့တၢ်မၤစၢၤလၢ ဘြၣ်စ့(လ်) အဝဲၤတြၢ် လၢကဆှၢလီၤန့ၢ်ဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အဲ(န်)ကိလၣ်တဖၣ်အဂီၢ် တၢ်အီၣ်တၢ်အီလီၤ. ဒ်သိးဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ ကသူဝဲတၢ်မၤဘူၣ်လၢ ကျဲလၢအဂ့ၤကတၢၢ်အဂီၢ် အဝဲသ့ၣ်ဃုသ့ၣ်ညါဝဲ ကျဲအဂ့ၤကတၢၢ်လၢ ကပှ့ၤတၢ်အီၣ်တၢ်အီ ဒီးကဆှၢဝဲအဂီၢ် ဒီးအဝဲသ့ၣ်ပှ့ၤဝဲ တၢ်အီၣ်အါမးလီၤ. တၢ်အီၣ်တဘိၣ်စုာ်စုာ်န့ၣ်​ ဘူးကအိၣ်ဝဲ ၂၀ ကံလိကြဲၢ် (၄၄ lb) ဒီး လၢအပူၤန့ၣ်ပၣ်ဃုဒီး ဟုသး, ပဲ ဒီးသိလီၤ. လၢတၢ်အီၣ်တဘိၣ်စုာ်စုာ်အဂီၢ် ပှၤပှ့ၤအီၤ ဒီးပှၤဆှၢအီၤအလဲန့ၣ်​ လီၤလဲဝဲ ၂၂ ဒီလၣ်လီၤ. တုၤလၢခဲအံၤန့ၣ် ပဆှၢတၢ်အီၣ်အဘိၣ်အိၣ်ဝဲ ၃၃,၅၄၄ ဘိၣ်​ ဒီးကအိၣ်​ ၆၅၄ တၣ်​ (721 U.S. tons) လီၤ. ပမ့ၢ်ပာ်ဖှိၣ်​ တၢ်အီၣ်တၢ်အီတဖၣ်အံၤ ဒီးလီၢ်ကဝီၤတၢ်အီၣ်တၢ်အီတဖၣ်န့ၣ်​ ပမၤစၢၤဘၣ်ပှၤအဂၤ ၅၀,၀၀၀ ဘျဲၣ်လီၤ.

 ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်မၤစၢၤတဖၣ်အံၤန့ၣ်​ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်တူၢ်ဘၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်. အဲးလဲစါဒြဲၤ လၢအအိၣ်လၢတၢ်လီၢ်လၢအယံၤဒီး အဲ(န်)ကိလၣ်န့ၣ်​ တဲဝဲလၢ “ယထံၣ်တၢ်မၤစၢၤတဖၣ်အံၤ ဒ်အမ့ၢ်တၢ်အုၣ်အသးလၢ ယဟိဝၤယွၤ အဲၣ်ယၤ ဒီးယတအိၣ်ထဲတဂၤဘၣ်. ယဟိဝၤယွၤအတၢ်ကရၢကရိန့ၣ်​ ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤယၤ.” ဒီး မရံစၣ်လၢအမ့ၢ် မိၢ်လၢဘၣ်လုၢ်ဒိၣ်ထီၣ်အဖိထဲတဂၤန့ၣ်​ တဲဝဲလၢ “ယဟိဝၤယွၤ နၢ်ဟူယတၢ်ထုကဖၣ်အဃိ ယစံးဘျုးစံးဖှိၣ်အီၤ ဒီးအတၢ်ကရၢကရိဒိၣ်မးလီၤ.”

 တၢ်ယီၤဃ့ ကဲထီၣ်လၢ ကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ်. ဖဲ ၂၀၂၀ တၢ်မၤနံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်​ တၢ်ယီၤဃ့ကဲထီၣ်​ နးနးကျံၤကျံၤလၢ ကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ်​ အဃိပှၤလၢအကကွဲၢ်တဖၣ်​ ထံၣ်ဘၣ်ဒီးတၢ်သၣ်ဝံၤလီၤဒိနးနးကလဲာ်လီၤ. ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးလၢ အအိၣ်လၢကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်​ တဒိးန့ၢ်ဘၣ်​ တၢ်အီၣ်လၢလၢပှဲၤပှဲၤဘၣ်.

 ပကရၢကရိထီၣ်​ DRCs ယဲၢ်ဖုလၢ ကမၤစၢၤ ဒီးကတဲာ်ကတီၤဝဲ တၢ်အီၣ်လၢပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိလၢ အကယၤတဖၣ်​ မၤစၢၤတၢ်လၢ တၢ်ဘိၣ်ထီၣ်​ တၢ်အီၣ်တၢ်အီ, တၢ်ဆှၢတၢ်အီၣ်တၢ်အီ မ့တမ့ၢ် ဟ့ၣ်ဒုးသူဝဲ အဝဲသ့ၣ်အကါတဖၣ်လီၤ. c ဖဲ ၂၀၂၀ တၢ်မၤနံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်​ ပသူစ့ဒီလၣ်​ ၆၉၁,၅၆၁ ဒီးမၤစၢၤပှၤအဂၤ ၂၂,၇၀၀ ဘျဲၣ်လီၤ.

 တၢ်လီၢ်တနီၤန့ၣ်​ တချုးလၢတၢ်အီၣ်တၢ်အီ လဲၤတုၤဒံးဘၣ်န့ၣ်​ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ အတၢ်အီၣ်တအိၣ်လၢၤဘၣ်. ဖဲတၢ်အီၣ်လဲၤတုၤအခါ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ စံးထီၣ်ပတြၢၤ ယဟိဝၤယွၤလီၤ. ဒီးတနီၤန့ၣ်​ စးထီၣ်သးဝံၣ်ဝဲ ဘီမုၢ်တၢ်သးဝံၣ်လီၤ.

 တၢ်လီၢ်တတီၤန့ၣ်​ ပှၤအုၣ်အသးမုၣ်ကမဲခံဂၤ လဲၤထီၣ်ဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တခါလၢ တၢ်ကရၢကရိလၢဘၣ်ဃးဒီး ပှၤအတဝၢမၤဝဲ ဒ်သိးကတဲသကိးဝဲ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်မၤစၢၤလၢတၢ်အီၣ်တၢ်အီလၢ အဟဲလၢ တၢ်ကရၢကရိလၢတဘၣ်ဃးဒီးပဒိၣ်​ (NGO) အအိၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဘျီအံၤန့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်တဲသကိးတၢ် အါတက့ၢ်ဘၣ်ဃးဒီး ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ် အဃိ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခံဂၤအံၤ ဆၢတဲာ်လီၤအသးလၢ တတူၢ်လိာ်ဝဲ တၢ်လၢကဘၣ်မၤထွဲဝဲ ဒ်သိးကဒိးန့ၢ်ဘၣ်​ တၢ်မၤစၢၤအဂီၢ်ဘၣ်. ဖဲအဝဲသ့ၣ်​ ဟးထီၣ်လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အံၤအခါ ပှၤနံၤဘၣ်အဝဲသ့ၣ်​ ဒီးပှၤတဲအီၤလၢ “တဘၣ်ဟဲဃ့တၢ်အီၣ်လၢ ပအိၣ်တဂ့ၤ.” သနာ်က့ ခံနွံဝံၤအလီၢ်ခံ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ ဟဲတုၤလၢတၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်​ ဒီးကတဲာ်ကတီၤဝဲ တၢ်အီၣ်တၢ်အီလၢ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်တဖၣ်အဂီၢ် တချုးလၢ (NGO) အတၢ်မၤစၢၤဟဲတုၤဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.

 လၢကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ်န့ၣ်​ တၢ်မၤစၢၤတၢ်လၢ န့ဆၢၣ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးအဂီၢ်န့ၣ်​ ကဲထီၣ်ဝဲတၢ်အုၣ်အသးလၢ အဂ့ၤဒိၣ်မးတခါလီၤ. အဒိ ဆိကမိၣ်ကွၢ် ဖြံစကၤ အတၢ်လဲၤခီဖျိတက့ၢ်. အဝဲအိၣ်လၢ သဝီဆံးဆံးဖိတဖျၢၣ်အပူၤ ဒီးထံၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်ကီတၢ်ခဲခီဖျိလၢ တၢ်ယီၤဃ့အဃိစ့ၢ်ကီးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ မုၢ်သၢနံၤ ဒီးမုၢ်ယဲၢ်နံၤကိးနွံဒဲးန့ၣ်​ အဝဲပာ်ဝဲတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအဂီၢ်လီၤ. လၢတၢ်သူၣ်လီၤဖျးလီၤတၢ် အဆၢကတီၢ်ဒၣ်လဲာ် အဝဲမၤဝဲဒ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအအိၣ်လၢ အသဝီပူၤတဖၣ်န့ၣ်​ နံၤဘၣ်ဖၣ်လဲအီၤ ဒီးတဲအီၤလၢ “နကမၤလီၤဒိ နဟံၣ်ဖိဃီဖိ ခီဖျိလၢ နဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အဃိလီၤ.” ဖြံစကၤ တဲဆၢက့ၤအဝဲသ့ၣ်လၢ “ယဟိဝၤယွၤန့ၣ်​ တပာ်တ့ၢ် အခ့အပှၤတဖၣ်​ နီတဘျီဘၣ်.” တယံာ်ဘၣ်ဒီး အဝဲဒိးန့ၢ်ဘၣ်​ တၢ်မၤစၢၤလၢ ပတၢ်ကရၢကရိအအိၣ်လီၤ. ပှၤလၢအခိၣ်အဃၢၤတနီၤန့ၣ်​ ကမၢကမၣ်​ ဒီးတဲအီၤလၢ “ကစၢ်ယွၤန့ၣ်​ တပာ်တ့ၢ်နၤဘၣ်. အဃိ ပအဲၣ်ဒိးမၤလိအါထီၣ်အဝဲအဂ့ၢ်လီၤ.” ခဲအံၤပှၤလၢအခိၣ်အဃၢၤနွံဂၤန့ၣ်​ ဒိကနၣ်ဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢ ပှၤရၤလီၤအီၤလၢ ကွဲၤလ့လိၤ တၢ်ကစီၣ်အပူၤလီၤ.

 ဒ်တၢ်အကတၢၢ်ဘူးထီၣ်ဝဲအသိး ပကဆဲးထံၣ်ဘၣ်ဒီး န့ဆၢၣ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတဖၣ်လီၤ. (မးသဲ ၂၄:၃, ၇) ပစံးဘျုးဘၣ်သုလၢ သုဟ့ၣ်တၢ်မၤဘူၣ်​ လၢတၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်​ ဒီးလၢကျဲအဘိဘိလၢ donate.mt1130.com အပူၤအဃိလီၤ. တၢ်မၤဘူၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်​ ဘၣ်တၢ်သူအီၤလၢ တၢ်မၤစၢၤ ပှၤလၢအလိၣ်ဘၣ်​ တၢ်မၤစၢၤတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ.