ဖဲ ၂၀၂၀ လါမၢ်ၡး န့ၣ်​ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်​ တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ အတၢ်ကရၢကရိ ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါဝဲလၢ တၢ်ဆါသံသတြိာ် (COVID-19) ရၤလီၤအသးအခါ ပှၤအါဂၤန့ၣ်​ တဆိကမိၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ တၢ်ဆါအံၤကရၤလီၤအသး ယံာ်န့ၢ်တနံၣ်ဘၣ်. ခီဖျိလၢ တၢ်ဆါအံၤအဃိ ပှၤလၢအကကွဲၢ်တဖၣ်​ ဃုာ်ဒီး ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်န့ၣ်​ ထံၣ်ဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့လၢ နီၢ်ခိ ဒီးသးအတၢ်တူၢ်ဘၣ်​ ဒီးကျိၣ်စ့စ့ၢ်ကီးလီၤ. ဖဲတၢ်ကီတၢ်ခဲအဆၢကတီၢ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် ရဲၣ်ကျဲၤဝဲ တၢ်မၤစၢၤဒ်လဲၣ်.

 ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်​ အပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ် အပှၤရဲၣ်ကျဲၤတၢ်ကမံးတံာ်န့ၣ်​ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ န့ဆၢၣ်အတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ကမံးတံာ် ၉၅၀ ဘျဲၣ်​ လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်​ ဒ်သိးကမၤစၢၤတၢ်လၢ COVID-19 အဂီၢ်လီၤ. တၢ်လီၢ်တနီၤန့ၣ်​ ရဲၣ်ကျဲၤဝဲတၢ်မၤစၢၤလၢ အဝဲသ့ၣ်အနီၢ်ကစၢ် ဒီးအဂၤတနီၤန့ၣ်​ ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢ ပဒိၣ်ပပှၢ်အအိၣ်လီၤ. န့ဆၢၣ်အတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ကမံးတံာ်န့ၣ်​ ဂုာ်ကျဲးစၢး ကတဲာ်ကတီၤ တၢ်မၤစၢၤအါမးလီၤ.

 အဒိ, ဆိကမိၣ်ကွၢ် တၢ်အိၣ်သးလၢ ကီၢ်ပၤရၤကွ့. လံာ်တၢ်ကစီၣ်တဘ့ၣ်​ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ခီဖျိလၢ တၢ်ဆါသံသတြိာ်အဃိ စံပွါယ့လီၤဝဲဒီး “ပှၤပၤရၤကွ့ဖိ အါတက့ၢ်န့ၣ်​ အတၢ်အီၣ်တၢ်အီ တလၢတလီၢ်လၢၤဘၣ်.” ဘၣ်ဆၣ်​ န့ဆၢၣ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ကမံးတံာ်လၢ ပၤရၤကွ့န့ၣ်​ ဟ့ၣ်နီၤလီၤဝဲ တၢ်ဘိၣ်လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်အီၣ်တၢ်အီ, တၢ်မၤကဆှဲကဆှီ တၢ်ပီးတၢ်လီ ဒီးတၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢ နီၢ်ခိတၢ်ကဆှဲကဆှီအဂီၢ် လၢကလၢဝဲလၢ ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဒူၣ်​ လွံၢ်ဂၤအဂီၢ်န့ၣ်ဝံၤလံ. ဒီးတၢ်ဘိၣ်တဘိၣ်န့ၣ်​ ကတူၢ်ဝဲခံနွံ ဒီးလီၤလဲဝဲစ့ဒီလၣ်​ (U.S.) ၃၀ လီၤ.

 ပှၤလဲၤမၤစၢၤတၢ်ဖိတဖၣ်​ ခိၣ်ရိၤနၤ တၢ်ဆါသုတဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ် အဝဲသ့ၣ်တဂ့ၤအဂီၢ် မၤဝဲဒ်လဲၣ်. အဝဲသ့ၣ်​ ထီဝဲတၢ်ကးဘၢနါဒ့ ဒီးအိၣ်စီၤစုၤလိာ်အသးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်​ ပှ့ၤဝဲတၢ်အီၣ်တၢ်အီလၢ ခီပနံာ်လၢ အမၤထွဲဝဲ တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ လၢဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ကဆှဲကဆှီ ဒီးကတဲာ်ကတီၤဝဲ တၢ်အီၣ်လၢ တၢ်လီၢ်လၢအကဆှီတဖၣ်လီၤ. ပှၤလၢအဘိၣ်​ တၢ်ဘိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်​ ထီဃာ်ဝဲ တၢ်ပီးတၢ်လီလၢ တၢ်ဒီသဒၢအဂီၢ်တဖၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်​ ဘၣ်ဖှံအကါတဖၣ်လၢ ကသံၣ်ထံ ဒီးဘၣ်ပာ်ဝဲ တၢ်ဘိၣ်လၢ တၢ်လီၢ်လၢ ပှၤမၤကဆှဲကဆှီပာ်အီၤဝံၤအလီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအဆှၢ တၢ်ဘိၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဘၣ်အိၣ်စီၤစုၤဒီး ပှၤလၢအတူၢ်လိာ်တၢ်ဘိၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီးလီၤ.

 ဖဲ ၂၀၂၁ လါယနူၤအါရံၤ န့ၣ်ပှၤရဲၣ်ကျဲၤတၢ်ကမံးတံာ် ဟ့ၣ်အခွဲးလၢ ပှၤကသူစ့ဒီလၣ်​ (U.S.) ၂၅ ကကွဲၢ်လၢ ခိၣ်ရိၤနၤတၢ်ဆါ ကဲထီၣ်အသးအဂီၢ်လီၤ. ဝဲၤတြၢ်ဒီး န့ဆၢၣ်အတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ကမံးတံာ် သူဝဲတၢ်မၤဘူၣ်တဖၣ်အံၤလၢတၢ်ကူၣ်သ့ ဒီးဂုာ်ကျဲးစၢးဝဲအဂ့ၤကတၢၢ် ဒ်သိးကပှ့ၤဝဲ တၢ်လိၣ်ဘၣ်တဖၣ်လၢ အပှ့ၤကြၢးဝဲဘၣ်ဝဲအဂီၢ်လီၤ. အဒိ, လၢကီၢ်ခၠံၢ်လံၣ်န့ၣ်​ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ ရဲၣ်ကျဲၤဝဲလၢကပှ့ၤဝဲ ပဲ ၇၅၀ ကံလိ (1,653 lb) ဘၣ်ဆၣ်​ လၢတလါအတီၢ်ပူၤန့ၣ်​ အပှ့ၤထီၣ်ဝဲခံစးညါ. အဝဲသ့ၣ်​ အၢၣ်လီၤဝဲလၢ ကပှ့ၤဝဲပဲ ဝံၤခံနၣ်ရံၣ်အလီၢ်ခံ ပှၤဆါတၢ်တဂၤ တဲကျၢက့ၤအဝဲသ့ၣ်လၢ ပှၤအဂၤတဂၤလၢ အမၤလိာ်ပာ်ပဲန့ၣ်​ တဟံးန့ၢ်ဝဲလၢၤဘၣ်. အဃိအဝဲကဆါက့ၤန့ၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ ဒ်အပူၤကွံာ်တလါအပှ့ၤအသိးလီၤ.

 ဘၣ်ဆၣ်​ ဖဲပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ ကလဲၤဟံးန့ၢ်ဝဲပဲအခါ ပှၤဆါတၢ်တဂၤန့ၣ်​ တအဲၣ်ဒိးဆါန့ၢ်အဝဲသ့ၣ်လၢၤဘၣ်. ဆိကမိၣ်ဝဲလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ ကမၤဒိၣ်ထီၣ်တၢ်အပှ့ၤဒီး ဆါလီၤကဒီးတဆီ ဒ်တၢ်ကရၢကရိအဂၤမၤဝဲအသိးအဃိလီၤ. အဝဲသ့ၣ်​ ဃ့ဘါထုကဖၣ်လၢ အသးပူၤဝံၤအလီၢ်ခံ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဂၤ ပၠးဝဲပှၤဆါတၢ်ဖိလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖုစုာ်စုာ်န့ၣ်​ ဃုသ့ၣ်ညါပာ်စၢၤဝဲ ပှၤလၢအလိၣ်ဘၣ်တၢ်အီၣ်နီၢ်နီၢ်တဖၣ်​ အစရီလီၤ. ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ တဲနၢ်ပၢၢ်စ့ၢ်ကီးအီၤလၢ ပှၤလၢအလိၣ်ဘၣ်တၢ်အီၣ်တဖၣ်န့ၣ်​ မ့ၢ်ပှၤအကလုာ်ကလုာ်အဃိ တၢ်ဘိၣ်တဘိၣ်စုာ်စုာ်န့ၣ်​ ကြၢးမ့ၢ် တၢ်လၢဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်​ လိၣ်ဘၣ်ဝဲလီၤ. တကးဒံးဘၣ်​ တၢ်မၤဘူၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်​ ဟ့ၣ်ဝဲလၢ တၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်အပူၤဒီး ပှၤမၤစၢၤတၢ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး မၤစၢၤကလီတၢ်လီၤ. ပှၤဆါတၢ်တဂၤအံၤ အသးလီၤပလိာ်ဝဲလၢ ကမၤစှၤလီၤန့ၢ်ဝဲ တၢ်အပှ့ၤ ဒီးလၢခံတဘျီ ဖဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ မၤလိာ်ကဒီးပဲအခါန့ၣ်​ အဝဲဟ့ၣ်ဝဲ အပိၣ်​ ၄၀၀ ကံလိ (882 lb) လီၤ.

 လၢကီၢ်လဲးဘံရံယါန့ၣ်​ လူၤစူၤ လၢအမ့ၢ်မုၣ်ကမဲသးပှၢ်တဂၤန့ၣ်​ အိၣ်ဒီးအဖိမုၣ်လၢ အိၣ်ဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိယဲၢ်ဂၤလီၤ. ဘၣ်တဂီၤ ဖဲအဝဲသ့ၣ်​ အီၣ်ဝဲဂီၤတၢ်အီၣ်ဒီးဖးဝဲ လံာ်စီဆှံအဆၢလၢတနံၤဘၣ်တနံၤအဂီၢ်အခါ လူၤစူၤ အလံၤဖိလၢ အသးအိၣ်​ ၇ နံၣ်တဂၤန့ၣ်​ ပာ်သူၣ်ပာ်သးဘၣ်ဝဲလၢ တၢ်အီၣ်တအိၣ်လၢၤဘၣ်. အဝဲသံကွၢ်ဝဲလၢ “ပကဘၣ်အီၣ်​ တၢ်မနုၤလဲၣ်” လူၤစူၤ တဲအီၤလၢ အဃ့ဘါထုကဖၣ်တၢ်ဝံၤလံအဃိ နာ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤ ကကတဲာ်ကတီၤန့ၢ်တၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်. တုၤလီၤလၢမုၢ်ဃ့ၢ်လီၤန့ၣ်​ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်တဖၣ်​ ကိးဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်​ လူၤစူၤလၢ လီတဲစိ ဒ်သိးကလဲၤဟံးန့ၢ် တၢ်အီၣ်အဂီၢ်လီၤ. အဝဲတဲဝဲလၢ “ယလံၤခွါဖိတဲဝဲလၢ မ့ၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ စံးဆၢယတၢ်ထုကဖၣ်အဃိ ခဲအံၤအဝဲသ့ၣ်ညါဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤ နၢ်ဟူပတၢ်ထုကဖၣ်​ ဒီးစံးဆၢပတၢ်ထုကဖၣ်.”

 လၢကီၢ်ဒံၣ်မိၣ်ခြဲးထ့း ရံၣ်ဖၢဘလံး ခိကိၣ်န့ၣ်​ ပိာ်မုၣ်တဂၤ အဟံၣ်အိၣ်ဘူးဒီး ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဒူၣ်လီၤ. အဝဲထံၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဒူၣ်န့ၣ်​ ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်အီၣ်တၢ်အီလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ တဲဝဲလၢ “တၢ်ဆါသံသတြိာ် ကဲထီၣ်မ့ၢ်ဝံၤန့ၣ်​ ပကကဲထီၣ်​ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်, အဝဲသ့ၣ်န့ၣ်​ အံးထွဲကွၢ်ထွဲလိာ်အသး ဖဲတၢ်ကီတၢ်ခဲအဆၢကတီၢ်” အဝၤသံကွၢ်အီၤလၢ “နကကဲထီၣ်​ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးလၢ ဟုသးတဘိၣ်အဃိဧါ” အဝဲတဲဆၢက့ၤဝဲလၢ “တမ့ၢ်ဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ်​ ဟုသးတဘိၣ်အံၤန့ၣ်​ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်အဲၣ်နီၢ်နီၢ်”

 ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်​ မၤစၢၤဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အလိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤတဖၣ်န့ၢ်ဝဲ လၢအဆိအချ့န့ၣ်​ မ့ၢ်လၢသုဟ့ၣ်လီၤတၢ်မၤဘူၣ်လၢ တၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်အပူၤအဃိလီၤ. သုသူ donate.mt1130.com ဒီးဟ့ၣ်လီၤတၢ်မၤဘူၣ်အဃိ ပစံးဘျုးဘၣ်သုဒိၣ်မးလီၤ.