Nge zabaka yau?
Baroma vuandaka pesa nzila ya kuzika muntu yina bamekoma na zulu ya yinti na mutindu mosi ya mbote, na kifuani Yesu?
BANTU mingi mezaba disolo ya Yesu yina bakomaka na yinti na katikati ya bantu zole ya yimbi. (Mat. 27:35-38) Kasi, bantu mingi kendimaka ti yalenda vuanda Biblia ketubaka kedika ve ntangu yaketubaka ti babongisaka nzutu ya Yesu samu bazika yau na diziami.—Marko 15:42-46.
Bantu yankaka yina kevuezaka Baevanjile kendimaka ve ti muntu yina bamekoma na yinti lendaka ndimama samu bazika yandi na mutindu ya mbote na diziami. Bamvuezi yango ketubaka ti yalenda vuanda ti kana bamekufua muntu na yinti lokola muntu ya yimbi, bavuandaka zika yandi na mutindu ya kusuasana. Muangisi ya nsangu mosi na nkumbu ya Ariel Sabar, sonikaka na zulunalo Smithsonian, na kusasilaka mfunu yina bantu vuandaka tadila diambu yango mutindu yina: “Kukoma muntu na yinti vuandaka kitumbu yina bavuandaka pesa bantu yina lutaka yimbi, mpe bantu yankaka ya mayele metuba ti yalendaka salama ve muntu kanisa ti Baroma lendaka pesa bantu ya mutindu yina lokumu na kuzikaka bau na mutindu yina melombama.” Baroma vuandaka zola kupesa bantu ya yimbi kitumbu mosi yina kekitisa lokumu na bau, na yau mbala mingi bavuandaka bika nzutu ya muntu yina mekufua na zulu ya yinti samu bibulu ya nganzi kudia yau. Na manima, balendaka loza mua bitini yina vuandaka bikana na nzutu na diziami ya bantu nionso.
Nzokande, arkeoloji memonisa diambu ya kusuasana, na diambu metadila bivisi yina bikanaka ya Bayuda yankaka yina bavuandaka kufua. Na mvula 1968, bamonaka bivisi ya muntu mosi yina bakufuaka na siekle ya ntete. Bamonaka yau na diziami ya dibuta mosi ya Yuda pembeni ya Yerusaleme. Bivisi yango vuandaka na kesi mosi yina bakelundilaka bivisi. Kivisi ya kitambi vuandaka na kati ya bivisi yango. Bakomaka yau na dibaya na nsoso mosi ya nsongi ya basantimetre 11.5. Sabar metuba: “Kivisi yango ya kitambi, yavuandaka ya muntu mosi yina vuandaka na nkumbu ya Yehochanan, yavuandaka kidimbu yina monisaka mfunu yina masolo ya baevanjile na diambu metadila kuzika Yesu na diziami lendaka vuanda kedika.” Na yau, “kivisi ya kitambi ya Yehochanan vuandaka kifuani ya muntu yina bakomaka na ntangu ya Yesu yina Baroma pesaka nzila ya kuzika Muyuda.”
Makanisi lenda vuanda ya kusuasana samu na mutindu bakominaka Yesu na yinti na kutadila kivisi ya kitambi ya Yehochanan. Kasi yakele puelele ti bantu yankaka ya yimbi yina bakomaka na yinti, bazikaka bau kasi batulaka bau kaka ve na diziami ya bantu nionso. Yakele puelele, diambu yina Biblia metuba samu na kutula nzutu ya Yesu na diziami kele kedika. Bidimbu kena kundimisa mambu yina Biblia metuba.
Diambu meluta mfunu kele, Yehova samunaka ti bakezika Yesu na diziami ya muntu mosi ya mvuama, mpe muntu mosi ve lenda pekisa ti Mpova ya Nzambi kokisama.—Yez. 53:9; 55:11.