Ekuma venena ye ulolo wa nsekola za Bibila o unu? Nga obadikilanga e nsekola zampa se lusadisu yovo nkaku mu bakula e Bibila? O zaya e tuku dia nsekola zazi dilenda kusadisa mu toma zo fimpa.

Entete, akinani basoneka Nkand’a Nzambi ye nkia ntangwa?

Nkand’a Nzambi wavambulwa mu kunku yole. E kunku kiantete kivuidi nkanda 39 mina ye “mambu mavauka ma Nzambi.” (Roma 3:2) Nzambi wavumunwina akala akwa kwikizi mu soneka e nkanda miami mu kolo kiandá, tezo kia 1.100 za mvu, tuka muna mvu wa 1513 yakuna mvu wa 443 Vitila Tandu Kieto. Miayingi muna nkanda miami mu nding’a Kiyibere miasonekenwa, ekiaki i kuma tuyikilanga e kunku kiaki vo Sono ya Kiyibere, kiyikilwanga mpe vo Luwawanu Luankulu.

E kunku kiazole kivuidi nkanda 27 mina mpe vo “diambu dia Nzambi.” (1 Tesalonika 2:13) Nzambi wavumunwina alongoki a Yesu Kristu akwa kwikizi mu soneka e nkanda miami mu kolo kiankufi, tezo kia mvu 60, tuka muna mvu wa 41 yakuna mvu wa 98 wa Tandu Kieto. Miayingi muna nkanda miami mu nding’a Kingerekia miasonekenwa, ekiaki i kuma tuyikilanga e kunku kiaki vo Sono ya Kingerekia ya Kikristu, kiyikilwanga mpe vo Luwawanu Luampa.

E nkanda 66 miami miavumunwinwa, miasiwa vamosi i Bibila kiawonso, i sia vo, nsangu za Nzambi mu kuma kia wantu. Kansi ekuma vavayikisilwa nsekola zankaka za Nkand’a Nzambi? Tala e kuma tatu.

• Muna sadisa wantu batanga o Nkand’a Nzambi muna nding’au a kingutukila.

• Muna katula e mpilakanu zina asekodi bavanga yo vutulwisa Nkand’a Nzambi una wakala kuna lubantiku.

• Muna katula e mvovo miankulu mina ke misadilwanga diaka ko.

Tala una mambu mama masadilwa mu nsekola zole.

Tezo kia mvu 300 vitila lumbu ya Yesu, Ayuda akwa ngangu bayantika sekola e Sono ya Kiyibere mu ndinga ya Kingerekia. E nsekola yayi yayikilwa vo Septuaginta Grega. Ekuma yavangilwa? Muna sadisa Ayuda ayingi ana bavovanga Kingerekia kansi ke bavovanga Kiyibere ko, kimana bazaya e “sono yavelela.”​—2 Timoteo 3:15.

E Septuaginta mpe yasadisa mafunda ye mafunda ma wantu ke bakala Ayuda ko, nkangu wavovanga Kingerekia wazaya mana Nkand’a Nzambi ulonganga. Mu nkia mpila? O nlongi W.  F.  Howard wavova vo: “Tuka vana kati kwa tandu kiantete, e nsekola yayi yakituka se Bibila kia Dibundu dia Kikristu, e misionario zayendanga muna masambilu yo ‘songa muna sono vo Masia i Yesu.’” (Mavangu 17:3, 4; 20:20) O F. F.  Bruce ofimpanga oma ma Nkand’a Nzambi wavova vo ekiaki kimosi muna kuma kiafila Ayuda ayingi mu “lembi yangalela diaka Septuaginta.”

Vava alongoki a Yesu batambulanga e nkanda mia Sono ya Kingerekia ya Kikristu, basianga mio vamosi ye nsekola ya Septuaginta ya Sono ya Kiyibere. E nkanda miami, miakituka se Bibila eki tuna kiau o unu.

Vioka mvu 300, vava Nkand’a Nzambi wafokolwa, Jerônimo wa nkwa ngangu za fimpa mambu ma dibundu wavaikisa nsekola ya Nkand’a Nzambi muna nding’a Kilatini, kuna kwalanda yayikilwa vo Vulgata Latina. Vateka kala ye mpila zayingi za nsekola muna kilatini, ekuma nsekola yankaka yampa yavaikisilwa? O nkanda Enciclopédia Bíblica Padrão Internacional uvovanga vo, Jerônimo wazola singika “o vilwa wavangwa, nze mvovo miakudikilwa ye mvovo miakatulwa.”

Jerônimo wasingika wayingi muna vilwa wowo. Kansi kuna kwalanda, afidi a dibundu bavanga o bi usundidi! Bavova vo e nsekola ya Vulgata Latina yau kaka i nsekola yambote ya Bibila, bakwamanana wo vanga mu mvu miayingi! Vana fulu kia sadisa wantu ke batoma longwa ko mu bakula o Nkand’a Nzambi, e Vulgata yakitula o Nkand’a Nzambi se nkanda una wantu ke balendi bakula ko, kadi nanga wantu ayingi ke bazaya nding’a Kilati ko.

Muna kolo kiakina, wantu bakwamanana vaikisa nsekola zakaka za Bibila nze Pesito Siríaca, muna tandu kiatanu kia tandu kieto. Kansi, e ngolo zavangwa mu vana e Sono ya nding’a kisi nsi kwa wantu ayingi ke batoma longwa ko, ke zalwaka yamu tandu kia 14 ko.

Kuna Inglaterra, kuna mfoko a tandu kia 14, John Wycliffe wayantika vaikisa Nkand’a Nzambi muna nding’a Kingelezo kina balenda bakula o wantu ke batoma longwa ko. Ke vavioka kolo kiayingi ko, e ndekwa za Johannes Gutenberg za bandula masono, zasadisa akwa ngangu zafimpa o Nkand’a Nzambi mu mwanganesa muna Europa e nsekola zampa za Nkand’a Nzambi zasekolwa mu mpila ina wantu balenda bakula.

Vava e nsekola za Kingelezo zawokelanga, wantu akaka bayantika yuvula e kuma vavaikisilwanga nsekola zankaka muna ndinga yau imosi. Muna tandu kia 18, John Lewis wa mpelo wasoneka vo: “E ndinga nuna inunanga yo lembi toma bakulwa diaka, muna kuma kiaki diambote mu fimpulula e Nsekola zankulu kimana zakala ye mvovo misadilwangwa muna zingu kia lumbu ke lumbu, mibakulwanga kwa wantu a tandu kiokio.”

O unu, akwa ngangu za fimpa Nkand’a Nzambi batoma kubama bena mu fimpulula e nsekola zankulu. Bena yo umbakuzi wayingi wa ndinga zankulu zasonekenwa Nkand’a Nzambi, bena ye sono yankulu ya Nkand’a Nzambi ina yasolwelo ke kolo ko. E sono yayi ikubasadisanga mu zaya una wasonamena o Nkand’a Nzambi kuna lubantiku.

Muna kuma kiaki e nsekola zampa mfunu kikilu zina. Kana una vo iwau, tufwete keba mu kuma kia nsekola zankaka. * Kansi, awana bafimpulula avo zola kwakieleka muna Nzambi kwabafila mu vaikisa nsekola yampa ya Nkand’a Nzambi, e salu kiau kilenda kututwasila nluta miayingi.