Lemvokela Nzambi Wavwa Nluta Muna Nsilu Miandi Kadila e Ndofi

“[O Nzambi] wau kalembi dila ndiona unsundidi o nene e ndofi, wiyidìdi e ndofi.”—AYIB. 6:13.

NKIA MVUTU OLENDA VANA:

Ekuma tulenda kadila ye ziku vo nsilu mia Nzambi milungana kieleka?

Nkia nsilu Nzambi kasia vava Adami yo Eva basumuka?

Aweyi tulenda vwila nluta muna nsilu kadila e ndofi Nzambi kwa Abarayama?

1. Aweyi Yave kaswaswanene yo wantu alembi lunga?

YAVE i “Nzambi a ziku.” (Nku. 31:5) Dialudi, ‘Nzambi kalendi vuna ko,’ kansi wantu alembi lunga nkumbu miayingi ke bebundwanga vuvu ko. (Ayib. 6:18; tanga Ntalu 23:19.) Mawonso kakana Nzambi mu kuma kia wantu, lungana melungananga. Kasikil’owu, kuna lubantiku lwa nsema, mawonso Nzambi kayika vo mevangama ‘i una mpe mavangamena.’ Muna kuma kiaki, kuna mbaninu a lumbu kia sambanu kia nsema, ‘Nzambi wamona vo yawonso kavanga, yambote kikilu.’—Etu. 1:6, 7, 30, 31.

2. Nki i lumbu kia vundu kia Nzambi? Ekuma ‘kavaulwila kio’?

² Vava kamanisa e salu kiandi kia nsema, Yave wa Nzambi wazayisa lubantiku lwa vundu kiandi muna lumbu kia nsambwadi kia nsema. Kansi, e kiaki ke lumbu kia ola 24 ko, i kolo kiandá kina Nzambi kevundanga muna salu kiandi kia sema ova ntoto. (Etu. 2:2) Lumbu kia vundu kia Nzambi kiakinu. (Ayib. 4:9, 10) O Nkand’a Nzambi ke uyikanga ko e ntangwa kiayantika. Kiayantika ke kolo ko vava kasema Eva wa nkaza Adami se vioka 6.000 ma mvu. Tuvingilanga Luyalu lwa Yesu Kristu lwa Funda dia Mvu. Muna luyalu lwalu, ekani dia Nzambi dia kitula ntoto se paradiso yakwele mvu yazala yo wantu alunga dilungana emvimba. (Etu. 1:27, 28; Lus. 20:6) Nga olenda kala ye vuvu kia vwa nsambu zazi kuna sentu? Elo, kadi ‘Nzambi wasambula lumbu kiansambwadi yo vaula kio.’ Wau kavaula e lumbu kiakina, o Nzambi wasonga vo kana nkutu nkia diambu dibwa, ekani diandi ke divunzaneswa diaka ko, dilungana emvimba kuna mfoko a lumbu kiandi kia vundu.—Etu. 2:3.

3. (a) Nkia diambu diabwa kuna lubantiku lwa lumbu kia vundu kia Nzambi? (b) Yave aweyi kasongela ekani diandi dia sukisa ukolami?

 ³ Vava lumbu kia vundu kia Nzambi kiayantika, vabwa diambu diampwena. Satana i mosi muna wan’a Nzambi a mianda, wayikitula nze nzambi ye ntantu a Yave. Satana wavova luvunu lwantete kwa Eva yo kumvukumuna kimana kakolamena Yave. (1 Tim. 2:14) Kuna diak’esambu, Eva wavukumuna mpe nkaz’andi muna kolamena Nzambi. (Etu. 3:1-6) Kana una vo ntangw’ampasi yakala muna lusansu lwa nsema wawonso vava e ziku kia Nzambi kiafidiswa e mpaka, ke diakala mfunu ko kwa Yave mu dia e ndofi vo ekani diandi lungana dilungana. Kansi, muna toma sikidisa una wadi sukisilwa ukolami, Nzambi wasia nsilu wadi bakulwa muna ntangw’andi. Wavova vo: “Kimbeni nsia ovo nge [Satana] yo nkento, y’ovo mbongo aku ye mbongo andi: [Mbongo yasilwa nsilu] obosola ntu aku, onge obosola singini kiandi.”—Etu. 3:15; Lus. 12:9.

ODIA E NDOFI DIAMBU DIAMFUNU DIAKALA

4, 5. Nkia ndofi Abarayama kadia?

⁴ Ka lukatikisu ko, kuna lubantiku lwa lusansu lwa wantu, o dia e ndofi muna songa ziku kia diambu, i diambu diamfunu Nzambi kalonga kwa Adami yo Eva. Vangwa yalunga ana bazolanga Nzambi yo kuntanginina, ke bakala ye mfunu wadia ndofi ko; ntangwa zawonso ludi bavovanga yo bundaziana e vuvu. Kansi, mambu masoba vava wantu basumuka. Kuna kwalanda, vava luvunu yo luvunginiku lwasayana vana vena wantu, konso muntu muna songa ziku kia diambu kwa nkw’andi musungula muna mambu mamfunu, diavavanga vo badia e ndofi.

⁵ Abarayama wa nkulu watoma zaya o mfunu wa dia e ndofi, muna kuma kiaki nkumbu tatu kadia e ndofi zantwasila nluta. (Etu. 21:22-24; 24:2-4, 9) Kasikil’owu, Abarayama wadia e ndofi vava kafwasa ntinu a Elame y’atinu ana banyikama. Atinu a Saleme ye Sodomo bayiza wanana yo Abarayama. Mankesedeke wa ntinu a Saleme, ona wasalanga mpe se “ngang’a Nzambi Ampungu,” wasambula Abarayama yo kembelela Nzambi wau kasadisa Abarayama muna sunda mbeni zandi. (Etu. 14:17-20) I bosi, vava ntinu a Sodomo kazola senda Abarayama wau kakôla o nkangu andi vana moko ma mbeni, Abarayama wadia e ndofi vo: “Nzangwidi o koko kwa Yave wa Nzambi ampungu, mvwe ezulu ye nza, oku vo, kana simba, kana nsing’a nsampatu, kana ma kiaku, kibonga kio ko, unkwa vova vo, i mono yuyu yavwamisa Abarama.”—Etu. 14:21-23.

NSILU KADILA E NDOFI YAVE KWA ABARAYAMA

6. (a) Nkia mbandu a mbote katusisila Abarayama? (b) Aweyi tulenda vwila nluta muna lemvo wa Abarayama?

⁶ Yave wa Nzambi wadia mpe e ndofi muna wete dia wantu alembi lunga vava kavova vo: “E nkal’ame aka, i kavovele o Mfumu Yave.” (Yez. 17:16) Nkand’a Nzambi usonganga vo Yave wa Nzambi vioka nkumbu 40 kadia e ndofi. Nanga e ndofi itomene zayakana i ina kadia mu kuma kia Abarayama. Vioka mvu miayingi, Yave wakanga makangu mayingi yo Abarayama. Muna makangu mama, Yave wasonga vo e mbongo yasilwa nsilu mu luvila lwa Abarayama yadi kwizila, muna Isaki wa mwan’andi. (Etu. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) I bosi, Yave watonta Abarayama, wankanikina vo katambika mwan’andi azolwa se kimenga.  Vana vau, Abarayama walemvokela Nzambi; wakubama mu tambika Isaki se kimenga, kansi mbasi a Nzambi wansima. I bosi, Nzambi wavova vo: “Ndofi a mono beni ndidi, . . . kadi wau ovangidi diambu diadi, kwavûkisa mwan’aku, ona wamosi ko: sambula ikusambula, sayanisa nsayanisa mbongo aku nga ntetembwa z’ezulu, nga esenge van’ekumu dia kalunga; e mbongo aku ivw’evitu dia mbeni zandi; muna mbongo aku i musambwilwa zula yawonso ya nza; kadi owididi nding’ame.”—Etu. 22:1-3, 9-12, 15-18.

7, 8. (a) Ekuma Nzambi kadila e ndofi kwa Abarayama? (b) “Mameme makaka” ma Yesu aweyi bevwila nluta muna nsilu kadila e ndofi Nzambi?

⁷ Ekuma Nzambi kadila Abarayama e ndofi vo e nsilu miandi milungana? Muna sikidisa awana beyala ntwadi yo Kristu vo yau i ndambu y’ezole muna “mbongo” yasilwa o nsilu yo kumika lukwikilu lwau. (Tanga Ayibere 6:13-18; Ngal. 3:29) Paulu wa ntumwa wavova vo Yave “okambakese e ndofi: kinumana, muna mambu mole, [nsilu miandi ye ndofi andi] mena vo ke mevilukakana ko, mana ke malendi vunakana kwa Nzambi ko, twakala yo luwondelelo luakola, . . . twasimbinin’e vuvu tutumbikìlu.”

⁸ Ke Akristu akuswa kaka ko bevwa e nsambu za ndofi kadila Nzambi kwa Abarayama. Yave wadia e ndofi vo muna “mbongo” ya Abarayama i “musambwilwa zula yawonso ya nza.” (Etu. 22:18) O “mameme makaka” i sia vo Akristu ana bena ye vuvu kia vwila moyo a mvu ya mvu muna paradiso ova ntoto, besambulwa mpe. (Yoa. 10:16) Diakala vo vuvu kiaku kia kwenda kun’ezulu yovo kiazingila ova ntoto, kwamanana lemvokela Nzambi muna “simbinina” kio.—Tanga Ayibere 6:11, 12.

NDOFI ZAKAKA KADIA NZAMBI

9. Nkia ndofi kadia Nzambi vava mbongo Abarayama bakala se abundu muna Engipito?

⁹ Vioka mvu miayingi, Yave wadia diaka e ndofi muna kuma kia nsilu mina tutekele yika. Watuma Mose mu kwenda mokena ye mbongo Abarayama yakala mu ubundu muna Engipito. (Luv. 6:6-8) Muna ntangwa yayina, Nzambi wavova vo: “E lumbu kina yasola Isaele, . . . yabazangwil’o koko, [yadia ndofi] yabavaikisa muna Engipito yamuna nsi ina yabalangila, ina ifwamfumukanga ye kimvumina yo wiki.”—Yez. 20:5, 6.

10. Nkia nsilu kasia Nzambi kwa Isaele vava kabakûla muna Engipito?

 ¹⁰ I bosi, vava kavaikisa Isaele muna Engipito, Yave wadia e ndofi yakaka mu kuma kiau vo: “Ovo wila nuwila nding’ame nwalund’ekangu diame, ozevo nukala kwa mono se lusalu luame luakuvwila muna nkangu miawonso: kadi e nza yawonso yame: vo i yeno nukala kwa mono se kimfumu kia nganga ye zula kiavauka.” (Luv. 19:5, 6) Ekw’elau diampwena Nzambi kavana kwa Isaele! Kele vo bawila e nding’andi, akaka muna yau badi kala ye vuvu kiasadilwa kwa Nzambi nze atinu y’anganga muna sambula wantu awonso. I bosi, o Yave muna songa dina kavanga kwa Isaele muna kolo kiakina wavova vo: “Idididi e ndofi, nkangidi yaku ekangu.”—Yez. 16:8.

11. Nkia mvutu bavana Aneyisaele vava Nzambi kabavana elau dia kanga yau ekangu kimana bakala nze nkangu andi asolwa?

¹¹ Muna ntangwa yayina, Yave kakomekena Isaele ko muna dia e ndofi a kunlemvokela; Nzambi kakomekena Aneyisaele ko kimana bakala ye ngwizani ambote yo yandi. Kansi, muna luzolo lwa yau kibeni bavova vo: “Mawonso mana kavovele o Yave i tuvanga.” (Luv. 19:8) Vioka lumbu tatu, Yave wa Nzambi wazayisa kwa Isaele mana kadi vava kwa nkangu una kasola. Entete, wabazayisa Nkanikinu Kumi, i bosi, Mose wabazayisa diaka nkanikinu miakaka tutanganga muna Luvaiku 20:22 yakuna Luvaiku 23:33. Nkia mvutu Aneyisaele bavana? “Nkangu awonso uvutulwidi ye ndinga mosi, oku vo, o mambu mawonso mavovele Yave i tuvanga.” (Luv. 24:3) I bosi, Mose wasoneka nsiku muna “nkand’ekangu” yo tanga mio muna ndinga ngolo kimana zula kiawonso bawa mio diaka. Vava kamana tanga o nsiku, nkangu wadia diaka e ndofi mu nkumbu a tatu vo: “Mawonso kavovele o Yave i tuvanga, twakal’awè.”—Luv. 24:4, 7, 8.

12. Adieyi Yave kavanga vava kakanga ekangu yo nkangu andi una kasola? O nkangu andi adieyi bavanga?

¹² Vana vau, Yave wayantika lungisa mana mavavwanga kwa yandi mun’ekangu dia Nsiku. Wakubika e saba kia nsambila y’anganga muna sadisa wantu asumuka bakala ye ngwizani ambote yo yandi. Kansi, Aneyisaele vana vau bavilakana kuyiyekola kwau kwa Nzambi “yo kendeleka Mvauki a Isaele.” (Nku. 78:41) Kasikil’owu, vava Mose kakala kuna Mongo a Sinai mu tambula luludiku lwakaka, Aneyisaele badimbula e vuvu yo vidisa lukwikilu lwau muna Nzambi. Bayindula vo Mose ubabembwele. Muna kuma kiaki, bavanga teke kia mwana ngombe a wolo yo vovesa nkangu vo: “Ezazi i nzambi zaku, e Isaele, zina zàtombola tuka muna Engipito.” (Luv. 32:1, 4) I bosi, bakubika nkinzi una bayikila vo “nkungi kwa Yave” yo yantika kunda yo futumuna tukau kwa teke kina bavanga. Vava Yave kamona dina bavanga, wavovesa Mose vo: “Bavengomokene o nswalu muna nzila ina yabakanikina.” (Luv. 32:5, 6, 8) Diankenda kikilu, kadi tuka kolo kiakina Aneyisaele basianga nsilu kwa Nzambi, kansi ke balungisanga mio ko.—Nta. 30:2.

YAVE WADIA DIAKA NDOFI ZOLE

13. O Nzambi nkia ndofi kadila Davidi wa Ntinu? E ndofi yayi aweyi inina e ngwizani ye Mbongo yasilwa nsilu?

¹³ Muna kolo kia luyalu lwa Davidi wa Ntinu, Yave wadia diaka ndofi zole muna wete dia awonso banlemvokelanga. Entete, Yave wadila Davidi e ndofi vo e kunda kia Kintinu kiandi kisikila  yamu mvu ya mvu. (Nku. 89:35, 36; 132:11, 12) Ediadi disonganga vo e Mbongo yasilwa o nsilu yadi yikilwa vo “mwan’a Davidi.” (Mat. 1:1; 21:9) Wau vo Kristu wadi tambula e wisa kisundidi, Davidi kuna lusakalalu lwawonso wanyikila vo “Mfumu” andi.—Mat. 22:42-44.

14. Yave nkia nsilu kadila e ndofi muna kuma kia Mbongo yasilwa nsilu? E ndofi yayi aweyi ilenda kututwasila nluta?

¹⁴ Yazole, Yave wavumunwina Davidi mu zayisa vo o Ntinu ndioyo osundidi wadi sala mpe nze Ngang’ambuta kuna kwa wantu. Muna Isaele, awana bavwandanga vana kunda kia kintinu ye kinganga mu makanda maswaswana batukanga. Anganga mu kanda dia Levi batukanga, vo i atinu mu kanda dia Yuda batukanga. Kansi, muna kuma kia ntinu ona wadi vwanda vana nkunda kiandi kuna sentu, Davidi wavova vo: “O Yave ovovese mfumu ame vo, vwand’oku koko kwame kwalunene yavana nsia mbeni zaku se nsikinw’a tambi yaku. O Yave wadia ndofi, keviluka ko, ongeye u nganga yakwele mvu, e kinganga kia Mankizedeke.” (Nku. 110:1, 4) Muna ndungana ungunza wau, Yesu Kristu wa mbongo yasilwa nsilu owau oyalanga kun’ezulu. Osalanga mpe nze Ngang’ambuta muna sadisa wantu ana bevilukanga o ntima kimana bakala ye ngwizani ambote yo Nzambi.—Tanga Ayibere 7:21, 25, 26.

ISAELE YAMPA YA NZAMBI

15, 16. (a) Nkia zula yole ya Isaele yiyikwanga muna Nkand’a Nzambi? Aki nani bena ye nsambu za Nzambi o unu? (b) Yesu nkia nkanikinu kavana kw’alandi andi mu kuma kia dia e ndofi?

¹⁵ Wau vo babembola Yesu Kristu, e zula kia Isaele kiavidisa edienga dia Nzambi ye vuvu kia kituka se “kintinu kia nganga.” Yesu wavovesa afidi a nsambila ya esi Yuda vo: “E kintinu kia Nzambi kikatulwa kwa yeno, kiavanwa kwa zula kiyima mbongo andi.” (Mat. 21:43) E zula kiaki kiampa kia yantika kina kia Pentikosti ya mvu a 33 wa tandu kia Kristu vava mwand’a Nzambi wabungukila 120 m’alongoki a Yesu bakutakana kuna Yerusaleme. Ke kolo ko mafunda ye mafunda ma wantu batuka muna zula yawonso bakota muna “Isaele a Nzambi.”—Ngal. 6:16.

¹⁶ Nswaswani ye Isaele ya nitu, e zula kiampa kia mwanda i sia vo “Isaele a Nzambi” bekwamanananga lemvokela Nzambi yo yima mbongo ambote. Odia e ndofi, umosi muna nkanikinu belemvokelanga. Vava Yesu kakala ova ntoto, o nkangu wakala ye fu kia dia e ndofi za luvunu yamuna mambu makondwa o mfunu. (Mat. 23:16-22) Yesu wakanikina alongoki andi vo: “Ke nudie nkutu ndofi ko; . . . e mpov’eno, mbula yakala vo, Elo, elo; Ve, ve: konso una usundidi wau, kwa mbi utuka.”—Mat. 5:34, 37.

17. Nkia yuvu tubadika mun’elongi dilanda?

¹⁷ Nga ediadi disonganga vo diambi mu dia e ndofi? Oyambula e mpova eto yakala vo, Elo, Elo, aweyi disongele? Tubadika e yuvu yayi mun’elongi dilanda. Avo tukwamanene badika Diambu dia Nzambi, dikutufila mu kwamanana lemvokela Yave. I bosi, Yave mun’owu wa nsilu miandi kadila e ndofi, okutumpongolwela nsambu zandi yakwele mvu.

[Yuvu ya Longoka]

[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 26]

Yave ntangwa zawonso olungisanga nsilu miandi

[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 24]

Ke kolo ko Abarayama omona ndungan’a nsilu mia Yave