Muna Mafunda ye mafunda ma wantu bezingilanga kuna America Latina, vena ye mafunda ma wantu bevovanga e ndinga zina vo ke zivovuanga kwa wantu ayingi ko. Wantu awaya bena mpe ye fu yau. Ayingi muna wantu awaya mpangi zeto ana betoma yangalelanga e fu yau ya kisi nsi. Muna sadisa wantu balongokanga e ludi kia Nkand’a Nzambi, Mbangi za Yave besekolanga yo kaya nkanda miau mu vioka 130 ma ndinga ke zivovuanga kwa wantu ayingi ko kuna America Latina. a Kansi, akaka besiwanga kimbeni wau babaka e nzengo za sadila Yave yo bembola e fu yau ya kisi nsi ke ina ngwizani ko ye ludi kia Nkand’a Nzambi. E nkayilu mieno aweyi misadilwanga muna sadisa mpangi zazi?

 E mpangi zeto kuna México, muna vata dia Huichol, muna zunga kia miongo mia Jalisco, muna kuma kia ntona zau zalongwa muna ludi kia Bibila, kuna luzitu basonga vo ke balendi kuyisia ko muna mavangu ma nsambila. b Ediadi diafungisa wantu ayingi makasi muna vata. Kina kia 4 kia ngonde a Desemba ya mvu wa 2017, buka kia wantu banuanisa Mbangi za Yave ye wantu ankaka ana bakala yau entwadi. Bayingwa muna vata, babangula e nzo ye lekwa yau yo kubavumisa vo avo bateza vutuka vondwa bevondwa.

 E Mbangi za Yave muna mavata mena lukufi batambula e mpangi zazi yo toma kubalunga-lunga. Kansi, adieyi diavavuanga kimana bavutuka muna nzo zau? Mpangi mosi una ye nkumbu a Agustín wavova vo: “Ke twakala ye nzimbu zafwana ko muna futila kimpovela. Muna diadi ke twazaya ko kuna tulenda vavila lusadisu mu nata e diambu diadi kuna mbazi a nkanu.”

 Vava ampangi bayantika bangikwa mu kuma kia sambila Yave, vana vau e Vula dia America Central diavanga diambu. Entete, balomba kwa ayadi kimana bafimpa nkanu wau. I bosi, bavewa o nswa kwa Buka kia Afidi muna Buka kia Selo Yambuta ya Mbangi za Yave vo basala entwadi ye Buka Kitalanga Mambu ma Mfundu kuna vula diasina muna kubika kimpovela muna wete dia mpangi zeto kuna Huchol. E diambu dianatua kuna Mbazi a Nkanu Yanene ya México.

 E buka kia yimpovela kina kiakubikwa batoma songa kuna mbazi a nkanu vo wauna e mfumu za mavata bevivilanga vo wantu ankaka bazitisa e fu yau ya kisi nsi, o nkangu mpe muna mavata bafwete zitisanga luvevoko lwa muntu yo nkwandi. O zitu wa wantu ke una ye mwingilu ko.

 Kina kia 8 kia ngonde a Yuli ya mvu wa 2020, afundisi awonso a Mbazi a Nkanu Yanene bavana e ndungidi kwa Mbangi za Yave. Bavana o nswa vo awonso ana bayingwa muna mavata mau bafwete vutuka. O mpangi Agustín ona tuyikidi kala wavutula matondo yo vova vo: “Tuvutwidi funda dia matondo muna mawonso ampangi bavangidi muna wete dieto. Kele vo ke lusadisu lwau ko, ke twadi vanga konso diambu ko.”

 Muna kolo kiakina, muna mvivu wa San Juan de Ilumán, kuna Equador, muna vata diakete dia Otavalo, mpangi zeto mpe beyantika bangikwa. Muna mvu wa 2014, kuna nim’a tambula nkanda mia luyalu, bayantika tuka e Seka dia Kintinu. Kansi, nganga nzambi mosi wanata tezo kia 100 wantu akwa nkazi, bavovesa ampangi vo bayambula tunga e Seka dia Kintinu. Basima mpe Mbangi za Yave bayambula lungananga muna tukutakanu.

 E buka kitalanga mambu ma mfundu kuna vula dia Equador ye mpangi za vula diasina basala entwadi muna tanina luve lwa nsambila lwa mpangi zeto. Ampangi banata diambu diodio kuna mbazi a nkanu. Ediadi diafila nkangu muna vata mu yambula bangika ampangi yo kubayambula bavutuka kutakana yo fokola e Seka dia Kintinu. Kansi, muna tanina o luve lwa mpangi zeto kuna sentu, yimpovela yeto banata diambu edi diamfunu kuna mbazi a nkanu: O nkangu uzingilanga muna mavata makete, nga bena yo nswa wazitisa e nsiku mia nz’amvimba emi mitaninanga uzitu wa wantu?

 Kina kia 16 kia Yuli ya mvu wa 2020, e Mbazi a Nkanu italanga oma ma Nsiku mia Equador ye mbazi a nkanu yanene ya nsi, batala e diambu diadi. Ampangi bena vo yimpovela kuna Equador yau basunzula e nkutakani. Vana ntandu, nyá muna mpangi zeto ana bena yo zayi wayingi wa nsiku mia nz’amvimba mia kimpovele, bavewa o nswa wavova kuna mbazi a nkanu. Muna kuma kia COVID-19, mu video conferencia bavovela tuka muna nsi zau. Eyayi i nkumbu antete e mbazi a nkanu yavene o nswa kwa buka kia yimpovela isunzulanga Mbangi za Yave mu nz’amvimba um songa e ngindu zau mu mpila yayi. c E buka kia yimpovela bayika nsiku mia tuyalu mu nza yawonso muna songa vo o wantu bezingilanga muna mavata makete ke bena ye luvevoko ko lwa lembi zitisa e nsiku mitaninanga o zitu wa wantu mu kuma kia sia vo mu mavata makete bezingilanga.

 E mpangi zeto kuna Otavalo Valley bevingilanga ye tima diawonso e nzengo za Mbazi a Nkanu. Kansi, bevutulanga mpe matondo muna lusadisu batambula. O mpangi César ona osalanga se nkuluntu muna nkutakani ya Ilumán Quichua wavova vo: “Yave kaka muna nkubik’andi olenda vanga mambu mayingi mu kuma kia wantu andwelo.”

 E yimpovela ana bavana lusadisu lwalu, yau awonso Mbangi za Yave. Bekalanga ye kiese kia sadila zayi wau lembi lomba e nzimbu. Kana una vo i wau, ntangwa ye nzimbu divavanga muna nata nkanu miami kuna mbazi a nkanu. Divavanga mpe vo batoma kubama yo songa kimbangi kiau kia lutaninu. E yimpovela yeto ye mpangi zankaka vioka 380 lwa ola basadila muna kubika kimbangi kiau kia lutaninu ye ola 240 muna sekola e nkanda mia mfundu mu kuma kia mbazi a nkanu ya México. Vioka 40 ma yimpovela mu nza yawonso basala ulolo wa ola muna tala nkanu wa mpangi zeto kuna Equador. Akweyi kutukanga e nzimbu zisadilwanga muna tanina mpangi zeto? Muna nkayilu mieno nuvaninanga mu mpila zayingi zisasilwanga muna nzil’eto donate.mt1130.com. Tutondele muna ntim’eno amvevo nusonganga.