1, 2. Ki lika mañi zabutokwa hahulu zeneezahalile mwa bupilo bwa Elia zazi leliñwi?

ELIA naanzaa mata mwa pula hane kunze kuunsufala. Naasanani musipili omutelele hahulu kuli ayo fita kwa Jizireele, mi nasaasupezi. Kono azwelapili kumata, kabakala kuli “lizoho la Muñaa Bupilo” nelili fahalimu ahae. Haisali, naasika ba kale ni maata acwalo. Elia mane naakonile kumata lubilo lotuna kusiya nihaiba koloi ya Mulena Akabe yenehohiwa ki lipizi!—Mubale 1 Malena 18:46.

² Ka nako yacwale, Elia naasali anosi mi musipili neli omutelele. Munahane feela kuli Elia utaula malotoli a pula kwa meeto ahae inze amata, mi unahana lika zabutokwa hahulu zeneezahalile mwa bupilo bwahae lizazi leo. Kaniti, Mulimu wa Elia, yena Jehova, naatuzi mi bulapeli bwa niti nebuzibahalile. Elia naatuhezi kubona Lilundu la Karmele bakeñisa kuli nasaali kwahule mi nekunani lififi la pula, mi kwa lilundu leo ki kona ko Jehova naaitusiselize yena kueza makazo yemaata yenebonisize kuli bulapeli bwa Baale neli bwa buhata. Bapolofita babañata-ñata ba Baale nebabonisizwe fa nalela kuli ki ba buhata mi nebafilwe koto yebaswanela ya lifu. Mi hamulaho Elia naalapezi ku Jehova kuli afelise linanga lene liziyelize naha ka lilimo zetaalu ni licika. Mi pula yanela!—1 Mal. 18:18-45.

3, 4. (a) Ki kabakalañi Elia hanaanani sepo yetuna hanaaya kwa Jizireele? (b) Ki lipuzo lifi zeluka nyakisisa?

³ Elia hanaanzaa mata cwalo mwa pula mwa musipili oeza likilomita ze 30, mwendi naanani sepo ya kuli lika likacinca. Mwendi naanahana kuli bakeñisa kuli bapolofita ba Baale babulailwe kukaba ni licinceho luli. Akabe naatokwa kueza licinceho! Hasaiponezi zeneezahezi, kaniti naatokwa kusiya bulapeli bwa Baale, kutuhelisa Muoli Jezabele kueza lika zanaaeza, ni kutuhela kunyandisa batanga ba Jehova.

⁴ Lika aliezahala ka molubatela, hañata lubanga ni sepo yetuna. Lukona kunahana kuli mwendi miinelo yaluna ikazwelapili kuba yeminde, kamba mwendi mane kunahana kuli matata aluna  afelile cwale. Hakukomokisi haiba kuli Elia naanahanile cwalo, kakuli ‘neli mutu wa maikuto aswana ni aluna.’ (Jak. 5:17) Nihakulicwalo, niti kikuli, matata a Elia naasika fela. Mane hamulaho wa lihola lisikai feela, Elia naakasaba hahulu, ni kulembwala hahulu kuli mane naakalakaza kushwa. Nekuezaheziñi, mi Jehova naatusize cwañi mupolofita wahae kukutelwa ki tumelo yahae ni bundume bwahae? Haluboneñi.

5. Hamulaho wa likezahalo za fa Lilundu la Karmele, kana Akabe naaitutile kufa likute lelituna ku Jehova, mi luziba cwañi cwalo?

⁵ Akabe hasaafitile kwa ndu yahae ya bulena mwa Jizireele, kana naabonisize kuli ucincize? Bibele ili: ‘Akabe kiha sabulelela Jezabele litaba kamukana zaezize Elia, ni mwabulaezi bapolofita kaufela ba Baale ka mukwale.’ (1 Mal. 19:1) Mulemuhe kuli Akabe hanaakandeka lika zeneezahezi lizazi leo, naasika bulela za Mulimu wa Elia, yena Jehova. Akabe naasaboni lika ka mwalibonela Mulimu; naanahanile feela kuli limakazo zeo kaufela ‘neliezizwe ki Elia.’ Kaniti, naasika ituta tuto ya kuli utokwa kukuteka Jehova Mulimu. Mi musalaa hae yanaalata kulombota, naaezize cwañi?

6. Ki lushango mañi lwanaalumezi Jezabele ku Elia, mi nelutalusañi?

⁶ Jezabele naanyemile maswe! Ka bunyemi bobutuna, alumela Elia lushango loluli: ‘Milimu inieze cwana ni cwana, hanisaezi bupilo bwahao kamuso, ka yona nako ye, sina mouezelize bupilo bwa mutu ni mutu wabona bao.’ (1 Mal. 19:2) Wo neli mufumbo omaswe hahulu wa kubata kubulaya Elia. Fo Jezabele naaitama kuli yena kasibili naakashwa haiba naakapalelwa kubulaya Elia lizazi lelitatama kabakala bapolofita ba Baale banaabulaile. Mueze inge kuli mubona Elia hazusiwa fa buloko mwa ndu ya sibotana mwa Jizireele, mwa busihu bone kunelile ñundupula; numwana wa muoli umubulelela manzwi asabisa ao. Elia naaikutwile cwañi?

7. Mufumbo wa Jezabele neuamile cwañi Elia, mi naaezizeñi?

⁷ Haiba Elia naanani sepo ya kuli ndwa ya kulwanisa bulapeli bwa Baale nese ifelile, alemuha kuli kanti nekusi cwalo. Jezabele naasika cinca kusina taba ni zenesazo ezahala. Bapolofita babañata babañwi babasepahala nese babulailwe kale ka taelo ya Jezabele, mi cwale nekubonahala kuli ki yena yanaatatama. Mufumbo wa Jezabele neuamile cwañi Elia? Bibele ilubulelela kuli: ‘Asaba.’ Kana Elia naanahanile kuli ukabulaiwa hasituhu ki Jezabele? Haiba naazwezipili kunahana cwalo, hakukomokisi hanaasabile. Kusina taba ni zanaanahana, Elia abaleha ‘kuli apilise bupilo bwahae.’—1 Mal. 18:4; 19:3.

8. (a) Butata bwanaanani bona Pitrosi nebuswana cwañi ni bwa Elia? (b) Ki tuto ifi yelukona kuituta ku Elia ni Pitrosi?

 ⁸ Elia nesi yena feela mutangaa Mulimu yanaakenezwi ki sabo. Lilimo zeñata hamulaho wa fo, muapositola Pitrosi ni yena naakenezwi ki sabo. Ka mutala, Jesu hanaakonisize Pitrosi kuzamaya fa mezi, muapositola yo akalisa ‘kutalima moya obuhali.’ Kabakaleo, akenelwa ki sabo mi akala kutiba. (Mubale Mateu 14:30.) Mutala wa Elia ni Pitrosi ululuta tuto yetuna. Kuli luzwelepili kuba ni bundume, haluswaneli kuswalelela kunahana lika zesabisa. Lutokwa kunahananga za Yena yalufa sepo ni maata.

9. Mutaluse za musipili wa Elia ni mwanaaikutwela hanaanzaa baleha.

⁹ Kabakala sabo, Elia abalehela kwa mboela wa wiko ili kwa Beeresheba, yona tolopo yeinzi bukaufi ni museto wa kwa mboela wa Juda—likilomita ze 150. Teñi koo, asiya sikombwa sahae mi aya mwa lihalaupa anosi. Likande libonisa kuli naazamaile ‘musipili wa lizazi lililiñwi,’ kacwalo lwakona kumubona hakala musipili wahae lizazi halipazula, mwendi asika shimba mufaho. Kabakala kulembwala ni sabo, azamaya mwa sibaka sesimaswe lizazi inze licisa hahulu. Lizazi haliyo ca matali, Elia afelelwa ki maata. Naakatezi, mi aina mwatasaa kota—ki mona feela mwanaakona kutibelela mwa lihalaupa leo.—1 Mal. 19:4.

10, 11. (a) Tapelo ya Elia ku Jehova neitalusañi? (b) Ka kuitusisa mañolo abonisizwe, mutaluse maikuto a batanga ba Mulimu babañwi bane bazwafile.

¹⁰ Elia alapela ka za kuziyeleha kwahae. Aikupela kushwa. Naabulezi kuli: ‘Hanifiti bokuku bakale kwa kuluka.’ Naaziba kuli bo kukwaa hae nese bali feela liluli ni masapo mwa mabita, mi nebasakoni kutusa mutu. (Muek. 9:10) Elia naaikutwa sina babashwile bao. Hakukomokisi hanaabulezi kuli: ‘Kulikani!’ Naasabati kuzwelapili kupila.

¹¹ Kana lwaswanela kukomokiswa ki taba ya kuli muuna wa Mulimu naakona kulembwala cwalo? Batili. Kunani baana ni basali babasepahala babañata bababulezwi mwa Bibele, bane bazwafile hahulu kuli mane baikupela kushwa—babañwi ba ku bona ki Rebeka, Jakobo, Mushe, ni Jobo.—Gen. 25:22; 37:35; Num. 11:13-15; Jobo 14:13.

12. Haiba muzwafa, mukona kulikanyisa cwañi mutala wa Elia?

¹² Kacenu, lupila mwa ‘linako zetaata, zeziyeza,’ kacwalo hakukomokisi  kuli batu babañata, mane nihaiba batanga ba Mulimu babasepahala, bazwafanga ka linako zeñwi. (2 Tim. 3:1) Haiba ni mina muba mwa muinelo otaata cwalo, mulatelele mutala wa Elia: Mulapele ku Mulimu mi mumutaluseze momuikutwela luli. Kakuli Jehova ki ‘Mulimu yaomba-omba mwa miinelo kaufela.’ (Mubale 2 Makorinte 1:3, 4.) Kana naaomba-ombile Elia?

13, 14. (a) Ka kuitusisa lingeloi, Jehova naabonisize cwañi lilato ku mupolofita wahae yanaazwafile? (b) Ki kabakalañi taba ye haili yeomba-omba ya kuli Jehova uziba yomuñwi ni yomuñwi waluna ka kutala, kukopanyeleza ni mifokolo yaluna?

¹³ Munahana kuli Jehova naaikutwile cwañi hanaaboni mupolofita wahae yalatwa inzaa lapami mwatasaa kota mwa lihalaupa, inzaa ikupela lifu? Halutokwi kunuha. Elia hasaile fa buloko, Jehova aluma lingeloi ku yena. Lingeloi lanyunga Elia ni kubulela kuli: ‘Zuha, uce.’ Elia aeza cwalo, kakuli lingeloi neli mulukiselize sico—ili sinkwa sesisa futumala ni mezi. Kuli mane Elia naaitumezi kwa lingeloi leo? Likande libulela feela kuli mupolofita aca ni kunwa mi alobala hape. Kana naazwafile hahulu kuli mane naapalelwa kubulela? Ibe kuli ki cwalo kamba kutokwa, lingeloi lamuzusa hape, mwendi masa hapatalala. Lamubulelela hape kuli: ‘Zuha, uce,’ mi laekeza kuli: ‘Kakuli nzila ki yetelele.’—1 Mal. 19:5-7.

¹⁴ Ka tuso ya Mulimu, lingeloi leo neliziba kwanaaya Elia. Hape neliziba kuli musipili neli omutelele hahulu mi Elia naasakoni kuuzamaya ka maata ahae. Ki nto yeomba-omba kusebeleza Mulimu yaziba zelubata kueza ni zelusa koni kueza ka maata aluna! (Mubale Samu 103:13, 14.) Elia naatusizwe cwañi ki sico seo?

15, 16. (a) Sico senesizwa ku Jehova nesitusize cwañi Elia? (b) Ki kabakalañi batanga ba Jehova habaswanela kuca lico zabafa kacenu?

¹⁵ Bibele ili: ‘Azuha, aca, anwa; mi ka maata a lico zeo, azamaya mazazi amashumi amane, ni masihu amashumi amane, mane kuyo fita kwa Horebe, kwa lilundu la Mulimu.’ (1 Mal. 19:8) Elia naaitimile lico ka mazazi a 40 ni masihu a 40; nto yeswana yeo neiezizwe ki Mushe, lilimo zebato eza 600 pili Elia asika pepwa kale, mi Jesu ni yena naaezize cwalo lilimo zebato eza 1,000 hamulaho wa Elia. (Ex. 34:28; Luka 4:1, 2) Sico seo nesisika feza matata ahae kaufela, kono nesi mutiisize ka makazo. Munahane feela muuna-muhulu yo, inzaa zamaya mwa lihalaupa mokusina nzila, zazi ni zazi, sunda ni sunda, ka mazazi a 40!

¹⁶ Jehova utiisa batanga bahae ni la kacenu le, isiñi ka sico sa kwa mubili, kono ka sico sabutokwa hahulu. Ufa batanga bahae sico sa kwa moya. (Mat. 4:4) Kuituta ka za Mulimu mwa Linzwi  lahae ni mwa lihatiso zetomile fa Bibele kuswana sina kuca sico sesi lutusa kuzwelapili kumusebeleza. Kuca lico zecwalo hakuna kufelisa matata aluna kaufela, kono kukona kulutusa kutiyela matata elusa koni kutiyela halusa ci lico zeo. Hape kuisa kwa ‘bupilo bobusa feli.’—Joa. 17:3.

17. Elia naaile kai, mi ki kabakalañi sibaka seo hane sili sabutokwa hahulu?

¹⁷ Elia naazamaile likilomita zebato eza 320 kufitela apunya kwa Lilundu la Horebe. Neli sibaka sabutokwa hahulu, kakuli Jehova Mulimu ka kuitusisa lingeloi naakile abonahala ku Mushe kwa sibaka seo, mwa sicacani sesituka mulilo, mi hasamulaho Jehova naaezize tumelelano ya Mulao ni Maisilaele kwa sibaka seo. Elia apumulela mwa mukoti wa mwa licwe.

18, 19. (a) Lingeloi lene lilumilwe ki Jehova neli buzize puzo mañi, mi Elia naalabile cwañi? (b) Elia naabulezi mabaka afi amalaalu anaatahisize kuli alembwale?

¹⁸ Hanaali kwa Horebe, “linzwi” la Jehova, mwendi lene libulezwi ki lingeloi—labuza puzo yebunolo ye: ‘Elia, uezañi mo?’ Kubonahala kuli puzo yeo neibuzizwe ka musa kuli mane Elia aikutwa kulukuluha kutalusa maikuto ahae. Mi atalusa maikuto ahae kaufela! Abulela kuli: ‘Nitukufalezwi hahulu Muñaa Bupilo Mulimu wa limpi, kakuli bana ba Isilaele batuhezi bulikani bwahao, bayahuluzi lialetare zahao, babulaile bapolofita bahao ka lilumo; mi na, ki na feela yasa liteñi; mi mane bazuma bupilo bwaka, kuli banibulaye.’ (1 Mal. 19:9, 10) Manzwi a Elia alutusa kuziba mabaka amalaalu anaatahisize kuli alembwale.

¹⁹ Libaka lapili ki lakuli, Elia naaikutwile kuli musebezi wahae neli wa mbango. Elia niha ‘naatukufalezwi hahulu’ kusebeleza Jehova ka lilimo zeñata, ili kutukufalelwa libizo la Mulimu lelikenile ni bulapeli bwahae kufita nto ifi kamba ifi, naabona feela kuli lika nelizwelapili kuba zemaswe hahulu ni kufita. Batu nebasina tumelo mi neli bakwenuheli, kono bulapeli bwa buhata bona nebuzwelapili kuekezeha. Libaka labubeli ki kuli, Elia naaikutwile kuli naasiyezi feela anosi. Naaize: ‘Ki na feela yasa liteñi,’ inge kuli neli feela yena anosi yanaasa sebeleza Jehova mwa sicaba seo. Libaka labulaalu ki kuli, Elia naasabile. Buñata bwa bapolofita ka yena nese babulailwe, mi naaikolwisize kuli ki yena yakabulaiwa cwale. Mwendi nekuli taata kuli Elia ataluse mwanaaikutwela, kono naasika tuhelela buikuhumuso kamba maswabi kumupalelwisa kutalusa maikuto ahae. Ataluseza Mulimu mwa tapelo mwanaaikutwela kaufela, mi ka kueza cwalo atomela batu kaufela babasepahala mutala omunde.—Samu 62:8.

20, 21. (a) Mutaluse zanaaiponezi Elia hanaali fa mulomo wa mukoti kwa Lilundu la Horebe. (b) Jehova naalutileñi Elia hanaa mubonisize maata ahae?

 ²⁰ Jehova naatusize cwañi Elia kuli asike asaba ni kubilaela? Lingeloi labulelela Elia kuli ayeme fa mulomo wa mukoti. Aeza cwalo, asazibi zeneka ezahala. Kwataha liñungwa! Mwendi liñungwa leo neliluma, kakuli nelinani maata hahulu kuli mane nelipazaula malundu ni macwe. Mueze inge kuli mubona Elia inzaa lika kuikwahela kwa pata, inze aswalelezi siapalo sahae sesibukiti, sesiezizwe fa boya bwa folofolo, sinze sifefaulwa ki liñungwa. Hape naatokwa kutomela, kakuli lifasi nelinyanganya—zikinyeho neinyunga sibaka seo! Asika angulukelwa kale, kwataha mulilo omutuna, mi akutela mwa mukoti kuli asike acisiwa ki ona.—1 Mal. 19:11, 12.

²¹ Likande leo libonisa kuli Jehova naasiyo mwa nto ni nto yeo yeneezahala yemaata, yemakaza. Elia naaziba kuli Jehova haki mulimu wa lika za taho inge Baale yanaangiwa ki balapeli bahae babapumilwe kuli ki “mupahami wa malu,” kamba munelisi wa pula. Jehova ki yena Mutahisi wa maata amatuna afumaneha mwa lika za taho, mi umaata hahulu kufita nto ifi kamba ifi yabupile. Mane nihaiba mahalimu hakoni kumulikana! (1 Mal. 8:27) Litaba zeo kaufela nelitusize cwañi Elia? Muhupule kuli naasabile. Kabakala kuli Jehova naamulwanela, yena Mulimu yanani maata amatuna hahulu ao, Elia naasatokwi kusaba Akabe ni Jezabele!—Mubale Samu 118:6.

22. (a) ‘Linzwi lelishobota, lelisisani,’ nelitiisize cwañi Elia kuli neli wabutokwa? (b) ‘Linzwi lelishobota, lelisisani,’ nelizwa kai? (Mubone litaluso za kwatasi.)

²² Mulilo hase ufelile, kwakuza tuu, mi Elia autwa ‘linzwi lelishobota, lelisisani.’ Lamema Elia kuli abulele hape mwanaaikutwela, mi aeza cwalo, atalusa lipilaelo zahae kaufela lwabubeli. * Mwendi kueza cwalo, neku mutiisize hape. Kono mwendi Elia naaomba-ombilwe hahulu ki zene limubulelezi ‘linzwi lelishobota, lelisisani.’ Jehova naaomba-ombile Elia ka kumubulelela kuli ki wabutokwa hahulu. Ka mukwa ufi? Mulimu naapatuluzi litaba zeñata ka za mulelo wahae wa kwapili wa kulwanisa bulapeli bwa Baale mwa Isilaele. Kaniti  luli musebezi wa Elia nesi wa mbango, kakuli Mulimu naasanani mulelo wa kufelisa bulapeli bwa Baale. Kuzwa fo, Jehova naakazwelapili kuitusisa Elia sina mupolofita, kakuli naamukutisize kuli ayo eza musebezi mi amubulelela mwa kuuezeza.—1 Mal. 19:12-17.

23. Jehova naaezize lika mañi zepeli zenetusize Elia kusaikutwa kuli naasiyezi anosi?

²³ Ki lika mañi zanaaezize Jehova zenetusize Elia kusaikutwa kuli naasiyezi anosi? Naaezize lika zepeli. Sapili, naabulelezi Elia kutoza Elisha sina mupolofita yanaaka muyola kwapili. Elisha naakaba mulikanaa Elia ni mutusi wahae ka lilimo zeñatanyana. Taba yeo neiomba-ombile Elia luli! Sabubeli, Jehova amubulelela manzwi atabisa a: ‘Nikaisiyela mwa Isilaele baana babaeza 7,000; kaufelaa bona ki babasika wa ka mañwele kukubamela Baale, mi milomo yabona haisika mutubeta.’ (1 Mal. 19:18) Elia naasiyo anosi. Mwendi naatiisizwe hautwa kuli nekusanani batu babaeza likiti-kiti babasepahala, bane bahanile kulapela Baale. Nebatokwa kuli Elia azwelepili mwa sebelezo yahae, ilikuli atome mutala omunde wa busepahali ku Jehova mwa linako zetaata zeo. Mwendi Elia naatiisizwe hahulu hanaautwile manzwi ao, anaabulezwi ki lingeloi la Jehova, lona ‘linzwi lelishobota, lelisisani’ la Mulimu wahae.

24, 25. (a) Lukona kuteeleza cwañi kwa ‘linzwi lelishobota, lelisisani’ la Jehova kacenu? (b) Lukona kuikolwisa cwañi kuli Elia naaomba-ombilwe ki Jehova?

²⁴ Sina Elia, ni luna lukona kukomokiswa ki maata amatuna a mwa lika zebupilwe, mi lwaswanela kukomoka. Pupo ibonisa hande maata a Mubupi. (Maro. 1:20) Jehova usaitusisa maata ahae amatuna kutusa batanga bahae babasepahala. (2 Makol. 16:9) Nihakulicwalo, Mulimu uambola hahulu ni luna ka Linzwi lahae, yona Bibele. (Mubale Isaya 30:21.) Ka mubulelelo omuñwi, Bibele ikona kuswana sina ‘linzwi lelishobota, lelisisani’ haiba lulata kuli iluzamaise. Jehova uitusisa Bibele kulusikulula, kulususueza, ni kulukolwisa kuli walulata.

²⁵ Kana Elia naaomba-ombilwe ki Jehova fa Lilundu la Horebe? Eni! Hamulahonyana wa fo, asebeleza Mulimu hape ka bundume, mi alemusa batu kuli batuhele kulapela milimu ya buhata. Haiba ni luna luamuhela manzwi a Mulimu atahile ka moya wahae, ‘lukaomba-ombiwa ki Mañolo,’ mi lukalikanyisa tumelo ya Elia.—Maro. 15:4.