1. Ki nako ifi yeneli yemaswe hahulu mwa bupilo bwa Pitrosi?

PITROSI naasike alibala nako yetaata yeo hane banongani meeto. Kana naalemuhile sisupo sakuli Jesu naabilaezi hanaa mutalimezi? Haluzibi hande; taba yeñozwi yebuyelezwi ibulela feela kuli ‘Mulena aitemuna ni kutalima Pitrosi.’ (Luka 22:61) Kono hane bakeculani hañwi cwalo, Pitrosi naalemuhile kuli bufokoli bwahae neli bobutuna. Naalemuhile kuli naaezize nto luli yanaapolofitile Jesu kuli ukaieza, ili kezo yanaahanile Pitrosi kuli haana kuieza—naalatuzi Mulenaa hae yalatiwa. Yeo neli nako yemaswe hahulu ku Pitrosi, mwendi neli lona lizazi lelimaswe hahulu mwa bupilo bwahae.

2. Pitrosi naatokwa kuituta tuto mañi, mi lukona kutusiwa cwañi ki likande lahae?

² Kono Pitrosi naasika felelwa ki sepo. Bakeñisa kuli Pitrosi neli mutu yanani tumelo yetuna, naasanani kolo yakusikulula mafosisa ahae ni kuituta yeñwi ya lituto zetuna zanaalutile Jesu. Tuto yeo neli yakuswalela. Mañi ni mañi waluna uswanela kuituta tuto yeswana yeo, kacwalo halunyakisiseñi mwanaaitutezi tuto yeo Pitrosi.

3, 4. (a) Pitrosi naabuzize Jesu puzo mañi, mi mwendi Pitrosi naahupulañi? (b) Jesu naabonisize cwañi kuli Pitrosi naalikanyisa moya one uatile mwa miteñi yeo?

³ Likweli zebatoo eza 6 kwamulaho, Pitrosi naatumezi Jesu inzaali mwa tolopo yahabo ya Kapernauma, mi amubuza, ali: ‘Mulena, mwanahesu anifoseze hakai ninze nimuswalela? Kana ki kuisa ha 7?’ Mwendi Pitrosi naahupula kuli unani sishemo. Kakuli baeteleli babulapeli ba mwa miteñi yeo nebaluta kuli mutu naalukela kuswalela mwanahabo halaalu feela! Jesu aalaba, ali: ‘Isiñi kuisa ha 7, kono ibe kuisa ha 77.’—Mat. 18:21, 22.

⁴ Kana Jesu naakaleza kuli Pitrosi añolange mafosisa kaufela anaafosezwa ki mutu? Batili; kono ka kubulelela Pitrosi kuli isiñi ha 7 kono ha 77, naatalusa kuli lilato lilutusa kuli lusike lwaitomela maciñekelo mwa taba yakuswalela. (1 Makor. 13:4, 5) Jesu naabonisize kuli Pitrosi naalikanyisa moya wakutokwa makeke ni wakusaswalela one uatile mwa miteñi yeo, ili ona oneutahiseza batu  kubulukanga likoto mwa pilu. Kono batu babalikanyisa Mulimu baswanela kulata kuswalela babañwi hape ni hape.—Mubale  1 Joani 1:7-9.

5. Lukona kuituta lili zeñata ka za kuswalela?

⁵ Pitrosi naasika kananisa Jesu. Kono kana tuto ya Jesu neimufitile kwa pilu? Fokuñwi luitutanga zeñata ka za kuswalela halulemuha kuli luna kasibili lutokwa hahulu kuswalelwa. Kacwalo halunyakisiseñi hape zeneezahezi Jesu hanaatuha abulaiwa. Ka nako yetaata yeo, Pitrosi naaezize mafosisa amañata anaatokwa kuli Mulenaa hae amuswalele.

6. Pitrosi naaezize cwañi Jesu hanaalika kuluta baapositola tuto ya buikokobezo, kono Jesu naamuezize cwañi?

⁶ Neli busihu bwa butokwa hahulu—busihu bwa mafelelezo a bupilo bwa Jesu fa lifasi. Jesu naasanani lika zeñata zanaatokwa kuluta baapositola bahae—zecwale ka buikokobezo. Jesu naabatomezi mutala wa buikokobezo ka kubatapisa kwa mahutu, ili musebezi one ufiwanga mutanga wa kwatasi. Sapili, Pitrosi naabuzize Jesu haiba nji naakatapisa mahutu ahae. Kihona ahana kutapiswa kwa mahutu. Kutuha fo, apihelela Jesu kuli amutapise kwa mazoho ni kwa toho isiñi feela kwa mahutu! Jesu naasika fela pilu kono amutaluseza ka kuwa pilu butokwa bwa kezo yeo ni zene italusa.—Joa. 13:1-17.

7, 8. (a) Pitrosi naalikile pilu-telele ya Jesu ka linzila lifi zeñwi? (b) Jesu naazwezipili kubonisa cwañi moya wa sishemo ni wa kuswalela?

⁷ Hamulahonyana, Pitrosi hape alika pilu-telele ya Jesu. Baapositola bakala kukananisana kuli yomuhulu kubona ki mañi, mi Pitrosi ni yena abonisa moya wa butu oswabisa wo wa buikuhumuso. Nihakulicwalo, Jesu abasikulula ka musa mi mane abababaza mwa lika zene baezize hande; nebabonisize busepahali ka kukumalela Mulenaa bona. Kono apolofita kuli kaufelaa bona nebaka muyubeka. Pitrosi aalaba kuli yena naakakumalela Jesu niha naakabulaiwa. Kono Jesu apolofita kuli Pitrosi ukalatula Mulenaa hae halaalu bona busihu bo, mukombwe usika lila kale habeli. Pitrosi naasika kananisa feela Jesu kono hape naabulezi ka kuitundumuna kuli yena naakasepahala hahulu kufita baapositola babañwi kaufela!—Mat. 26:31-35; Mare. 14:27-31; Luka 22:24-28; Joa. 13:36-38.

⁸ Kana Jesu naatuha afela pilu kabakala likezo za Pitrosi? Mane mwa nako yetaata ye kaufela, Jesu naasazwelapili kubata zende kwa baapositola bahae babasika petahala. Jesu naaziba kuli Pitrosi naakapalelwa kumukumalela, kono ali kuyena: ‘Nikulapelezi kuli tumelo yahao isike yafela, mi wena, usakuta feela, utiise banabahenu.’  (Luka 22:32) Ka kubulela cwalo, Jesu abonisa kuli naanani buikolwiso bwa kuli Pitrosi naakabaka ni kuzwelapili kusebeleza Mulimu ka busepahali. Wo luli neli moya wa sishemo ni wa kuswalela!

9, 10. (a) Pitrosi naatokwa kusikululwa cwañi mwa simu ya Getsemani? (b) Mafosisa a Pitrosi aluhupulisañi?

⁹ Hamulaho, mwa simu ya Getsemani, Pitrosi naatokwa kusikululwa hañata. Jesu naabulelezi Pitrosi, hamoho cwalo ni Jakobo ni Joani kuli bazwelepili kutona yena hanaasayo lapela. Jesu naaziyelehile hahulu mi naatokwa kutiiswa, kono Pitrosi ni babañwi bakuta-kutela kulobala. Jesu naautwisisize libaka baapositola hane balobezi, mi abaswalela, mi ali: ‘Ki niti, moya ona walata, kono nama yafokola.’—Mare. 14:32-41.

¹⁰ Kusika fita nako, kwataha ñumbili ya batu babalwezi mamonyi ni mikwale ni milamu. Ka nako ye, nebatokwa kutokomela ni kuba ni maseme. Kono Pitrosi yena aanga muhato kapili-pili, azungiseza mukwale kwa toho ya Malko, mutangaa muprisita yapahami, ni kumupuma zebe. Jesu asikulula Pitrosi ka kuwa pilu, afolisa sitombo, mi abulela libaka balateleli bahae habasa swaneli kueza mifilifili. (Mat. 26:47-55; Luka 22:47-51; Joa. 18:10, 11) Pitrosi nasaaezize mafosisa amañata anaatokwa kuli Mulenaa hae amuswalele ona. Mafosisa ahae aluhupulisa kuli kaufelaa luna lufosa mwa lika zeñata. (Mubale Jakobo 3:2.) Ki mañi kuluna yasatokwi kuswalelwa ki Mulimu zazi ni zazi? Kono ka bona busihu bo, Pitrosi naakaeza mafosisa amatuna hahulu ni kufita.

11, 12. (a) Pitrosi naabonisize cwañi bundume hamulaho wa kutamiwa kwa Jesu? (b) Mutala wa Pitrosi ubonisa cwañi kuli naapalezwi kueza zanaabulezi?

¹¹ Jesu naabulelezi batu bane baeza ñumbili kuli haiba ki yena yene babata, batuhele baapositola bahae kuli baikele. Batu bao habatama Jesu, Pitrosi naatalimezi feela. Mi Pitrosi abaleha sina mone babalehezi baapositola babañwi.

¹² Pitrosi ni Joani bona bayo yema, mwendi bukaufi ni ndu ya Anna yanaabanga Muprisita Yapahami, ili kwanaaisizwe Jesu pili kuyo buzakiwa lipuzo. Batu hane bazwisa Jesu kwa sibaka seo, Pitrosi ni Joani nebalatelela kono inze ‘bali kwahule.’ (Mat. 26:58; Joa. 18:12, 13) Pitrosi naasi lipyeha. Naanani bundume luli kona libaka hanaalatelezi. Batu bao nebalwezi lilwaniso, mi Pitrosi naasaholofalize kale yomuñwi wabona. Niteñi, mwa mutala wa Pitrosi wo, haluboni lilato lelisa feli lanaaipapatile kuli uka libonisa—ili kuitatela kushwa ni Jesu hane kukatokwahala kueza cwalo.—Mare. 14:31.

13. Ki ifi nzila inosi yelukona kulatelela hande Kreste ka yona?

 ¹³ Ka kuswana ni Pitrosi, batu babañata kacenu balika kulatelela Kreste inze ‘bali kwahule’—kuli mane hakuna mutu yakona kubalemuha. Kono sina mwanaañolezi Pitrosi kasibili, nzila inosi feela yelukona kulatelela hande Kreste ka yona ki kumukumalela hahulu ka molukonela kaufela, kulikanyisa mutala wahae mwa lika kaufela, kusina taba ni zekona kuezahala.—Mubale 1 Pitrosi 2:21.

14. Pitrosi naaezizeñi mwa busihu bwanaazekiswa Jesu?

¹⁴ Pitrosi naalatelezi Jesu kuyo fita kuomuñwi wa minyako ya mandu amatuna hahulu mwa Jerusalema. Ndu yeo neli ya Kayafa, muprisita yapahami yafumile ni yanani maata. Mandu acwalo hañata naabanga ni lapa, lene linani munyako kwapili. Pitrosi ato fita kwa munyako kono naasika lumelezwa kukena. Joani naaziba muprisita yapahami mi naakeni kale mwahali, mi ato kupa mulibeleli wa kwa munyako kuli alumeleze Pitrosi kukena. Kubonahala kuli Pitrosi naasika ina bukaufi ni Joani, mi naasika kena mwa ndu kuli ayo ba hamoho ni Mulenaa hae. Nainzi mwa lapa, monebaolela mulilo batanga ka nako ya busihu hane kubata, inze babuha lipaki za buhata zene tameleza Jesu litaba linze likena ni kuzwa mwa ndu mone kuzekelwa.—Mare. 14:54-57; Joa. 18:15, 16, 18.

15, 16. Mutaluse mone butalelelizwe bupolofita bwa Jesu bwa kuli ukalatulwa halaalu.

¹⁵ Musizana yanaalumelelize Pitrosi kukena naamubonisisize hande kabakala liseli la mulilo. Musizana yo amuziba. Amubulelela kuli: ‘Ni wena neuli ni Jesu wa Galilea!’ Bakeñisa kuli naasika libelela manzwi a musizana yo, Pitrosi alatula kuli hazibi Jesu—ni kuli mane naasautwisisi zanaabulela musizana yo. Pitrosi ayo yema bukaufi ni munyako, ka kulika kuicanganisa, kono musizana yomuñwi amulemuha mi abulela manzwi aswana ni a musizana wa pili, ali: ‘Muuna yo naali ni Jesu wa Munazareta.’ Pitrosi akonka kuli: ‘Mutu yo, hanimuzibi.’ (Mat. 26:69-72; Mare. 14:66-68) Mwendi Pitrosi naautwile mukombwe haulila hasamulaho wa kulatula Jesu lwabubeli, kono naalyangani hahulu kuli mane apalelwa kuhupula bupolofita bwanaasazo bulela Jesu liholanyana kwamulaho.

¹⁶ Hasamulaho-nyana wafo, Pitrosi naasalika ka taata kuicanganisa kuli asike alemuhiwa. Kono sikwata sa batu bane bainzi mwa lapa samuatumela. Yomuñwi wabona neli wahabo Malko, ili mutanga yanaaholofalizwe ki Pitrosi. Ali ku Pitrosi: ‘Kikuli nenisika kubona mwa simu ni yena?’ Pitrosi aikutwa kuli naatokwa kubakolwisa kuli nebabulela buhata. Kacwalo, akonka, mwendi ka kubulela kuli akutiwe haiba zabulela ki za buhata. Pitrosi alatula cwalo Jesu lwabulaalu. Amano bulela feela cwalo, mukombwe walila—ili  wona wabubeli wanaautwile Pitrosi busihu bwani.—Joa. 18:26, 27; Mare. 14:71, 72.

17, 18. (a) Pitrosi naaezize cwañi hanaautwisisize kuli naaswabisize hahulu Mulenaa hae? (b) Mwendi Pitrosi naanahanile cwañi?

¹⁷ Jesu kihona asazo zwa mwa ndu mwanaazekisezwa ni kuto yema fa sibaka sesilumbile sa mwa lapa. Sina mokutaluselizwe kwa makalelo a kauhanyo ye, neli ka yona nako yeo fo Jesu naanongani meeto ni Pitrosi. Ka nako yeo, Pitrosi autwisisa kuli naaswabisize hahulu Mulenaa hae. Pitrosi azwa mwa lapa, inze asisitwa kwa pilu kabakala mulatu wanaaezize. Aliba mwa makululu a muleneñi, inze azamaya mwa liseli la kweli yene iyo likela. Mioko neienga-enga mwa meeto ahae, mi akalisa kulila habutuku.—Mare. 14:72; Luka 22:61, 62.

¹⁸ Mutu haalemuha kuli uezize mafosisa amatuna, kubunolo hahulu kunahana kuli sibi sahae ki sesituna hahulu ni kuli hasikoni kuswalelwa. Mwendi Pitrosi ni yena naaikutwile cwalo. Kana Pitrosi naakaswalelwa?

19. Pitrosi naaikutwile cwañi ka za mafosisa ahae, kono luziba cwañi kuli naasika felelwa ki sepo?

¹⁹ Kutaata kuutwisisa butuku bwanaautwile Pitrosi hane kusweli kusa, ni kubona zeneezahala ku Jesu mwa lizazi leo. Mwendi naainyazize hahulu Jesu hashwa musihali wo, hamulaho wa kunyandiswa ka nako yetelele! Kubonahala kuli Pitrosi naaikutwanga hahulu bumaswe ka nako kaufela ahupula mwanaaekelelize kwa butuku bwanaautwile Mulenaa hae fa lizazi la mafelelezo la bupilo bwahae fa lifasi. Pitrosi niha naaswabile hahulu, naasika ikutwa kuli ufelezwi ki sepo. Luziba cwalo kakuli likande libonisa kuli hamulahonyana naatilo swalisana hape ni balutiwa babañwi. (Luka 24:33) Kusina kukakanya, baapositola kaufela nebainyazize kabakala zene baezize fa busihu bobumaswe bwani, mi kaufelaa bona batiisana.

20. Lukona kuitutañi ku Pitrosi hanaaezize katulo yende hahulu?

²⁰ Ka nako ye, Pitrosi naaezize katulo yende hahulu. Haiba mutangaa Mulimu aeza mwakonela kaufela kulukisa mafosisa ahae, Mulimu wakona kumuswalela nihaezize mafosisa amatuna. (Mubale Liproverbia 24:16.) Pitrosi naabonisize tumelo ya niti ka kukopana ni mizwale bahae niha naaikutwa kuswaba. Haiba mutu aikutwa kuswaba hahulu kamba kuinyaza maswe, ukona kulika kuikauhanya ku babañwi kono kueza cwalo kutahisa kozi. (Liprov. 18:1) Seluswanela kueza ki kusutelela bukaufi ni balumeli ka  luna ilikuli lube ni maata elutokwa kuli luzwelepili kusebeleza Mulimu.—Maheb. 10:24, 25.

21. Bakeñisa kuli Pitrosi naakopani ni mizwale bahae, naautwile piho mañi?

²¹ Bakeñisa kuli naainzi ni mizwale bahae, Pitrosi naakonile kuutwa piho yekomokisa ya kuli situpu sa Jesu nesisiyo mwa libita. Pitrosi ni Joani bamatela kwa libita kwa naabulukilwe Jesu. Joani ki yena yanaakalile kufita, kakuli mwendi naasali mutangana. Ayo fumana kuli sikwalo sa kwa libita nesikwaluzwi, kono azina-zina kukena mwahali. Pitrosi yena naasika zina-zina. Nihaike kuli naasweli kubuyana, akena feela mwa libita. Nekuli mukungulu!—Joa. 20:3-9.

22. Ki lika mañi zenefelisize maswabi ni kukakanya zanaaikutwa Pitrosi?

²² Kana Pitrosi naakozwi kuli Jesu naazusizwe kwa bafu? Kwa makalelo naasika kolwa, nihaike kuli basali babasepahala nebabulezi kuli mangeloi naatile kubona kuto bazibisa kuli Jesu uzuhile kwa bafu. (Luka 23:55–24:11) Kono kwa mafelelezo a lizazi leo, maswabi kaufela ni kukakanya zeneli mwa pilu ya Pitrosi nese lifelile. Jesu naapila, ali sibupiwa sa moya sesimaata cwale! Naaiponahalize kwa baapositola bahae kaufela. Kono kunani nto yeñwi yanaakalile kuezeza kwa mukunda. Ka lizazi leo, baapositola nebaize: ‘Ki niti luli Mulena uzusizwe kwa bafu, mi naabonahezi ku Simoni!’ (Luka 24:34) Ka kuswana, muapositola Paulusi hasamulaho naañozi za lizazi lelituna leo kuli Jesu ‘naabonahezi ku Kefasi, kihona abonahala ku babalishumi ka bababeli.’ (1 Makor. 15:5) Kefasi ni Simoni ki mabizo amañwi a Pitrosi. Jesu naabonahezi kuyena ka lizazi leo—Pitrosi inze ali anosi.

23. Ki kabakalañi Bakreste babaeza sibi kacenu habatokwa kuhupula taba ya Pitrosi?

²³ Zeneezahezi Jesu hakopana hape ni Pitrosi halisika ñolwa mwa Bibele. Lizibwa feela ki Jesu ni Pitrosi. Selukona feela kunahana ki mwanaasusuelelizwe Pitrosi hanaaboni Mulenaa hae yalatiwa inze apila hape, ni kuba ni kolo ya kubonisa buinyazo ni kubaka kwahae. Pitrosi naatokwa hahulu kuswalelwa kufita nto ifi kamba ifi mwa lifasi. Ki mañi yakona kukakanya kuli Jesu naamuswalezi luli? Kacenu Bakreste habaeza sibi baswanela kuhupula taba ya Pitrosi. Lusike lwanahana ni kamuta kuli Mulimu hakoni kuluswalela. Jesu ulikanyisa Ndatahe ka kupetahala, yena ‘yasakatali kuswalela.’—Isa. 55:7.

24, 25. (a) Mutaluse zeneezahalile Pitrosi hanaaizo yamba mwa Liwate la Galilea busihu. (b) Pitrosi naaezize cwañi Jesu hanaaezize makazo habusa?

²⁴ Jesu naabulelezi baapositola bahae kuya kwa Galilea kone bakayo  kopana ni yena hape. Hasebafitile, Pitrosi aya kwa kuyamba litapi mwa Liwate la Galilea. Babañwi baya ni yena. Pitrosi naakutezi hape mwa liwate mwanaasebelelize ka nako yetelele ya bupilo bwahae kwa makalelo. Bakeñisa kuli Pitrosi neli ndui, kuyamba nekusika mukataza kakuli naaziba lika kaufela zeama bundui. Baana bao nebasika swasa tapi ni yekana busihu bwani kaufela.—Mat. 26:32; Joa. 21:1-3.

²⁵ Kono hase kupatalala, mutu yomuñwi ahuweleza fa likamba ni kubataluseza kuli banepele tunyandi twabona kwa lineku leliñwi  la mukolo. Baeza cwalo mi baswasa litapi zeñata, ze 153! Pitrosi naazibile mutu yo. Atula mwa mukolo mi atapa kuliba kwa likamba. Hasebali fa likamba, Jesu abafa litapi zebesizwe fa mashala. Aisa mamelelo ku Pitrosi.—Joa. 21:4-14.

26, 27. (a) Jesu naafile Pitrosi kolo mañi halaalu? (b) Jesu naafile bupaki bufi bwa kuli naaswalezi Pitrosi ka kutala?

²⁶ Jesu abuza Pitrosi haiba ‘naamulata kufita ze’—kubonahala kuli naasupa fa libunda la litapi. Mwa pilu ya Pitrosi, kana lilato la kuyamba neli likana ni lilato lahae ku Jesu? Sina Pitrosi hanaalatuzi Mulenaa hae halaalu, Jesu cwale namufile kolo fapilaa balikani bahae kuli abulele halaalu kuli wamulata. Pitrosi hasaezize cwalo, Jesu amubulelela mwanaa kaboniseza lilato leo: ka kueza pili zatokwa Jehova, kufepa, kutiisa, ni kulisa mutapi wa Kreste, ili balateleli bahae babasepahala.—Luka 22:32; Joa. 21:15-17.

²⁷ Ka nzila yeo, Jesu abonisa kuli Pitrosi naasali wa butokwa kuyena ni ku Ndatahe. Pitrosi naakaeza musebezi wa butokwa mwa puteho ka kuetelelwa ki Kreste. Bo neli bupaki bobutiile bwa kuli Jesu naamuswalezi ka kutala! Kaniti, Pitrosi naaitumezi hahulu kwa sishemo seo, mi naaitutile sesiñwi kwa mafosisa ahae.

28. Pitrosi naapilile cwañi ka kulumelelana ni libizo lahae?

²⁸ Ka lilimo zeñata, Pitrosi naapetile ka busepahali musebezi wanaafilwe. Naatiisize balikani bahae ka kuya ka mwanaalaelezwi ki Jesu, lizazi lililiñwi pili asika shwa kale. Pitrosi naalisize ni kufepa balateleli ba Kreste ka musa ni ka pilu-telele. Simoni naapilile ka kulumelelana ni libizo lanaafilwe ki Jesu—lona la Pitrosi, kamba Licwe—ili yanaatomile mutala omunde mwa puteho ka kuba mutu yasazikinyehi, yatiile, yaitingwa. Bupaki bobubonisa taba ye bufumanwa mwa mañolo amabeli a Pitrosi anaañozi ka lilato, ili anaatiloo ba libuka za butokwa za mwa Bibele. Mañolo ao hape abonisa kuli Pitrosi naasika libala tuto yanaaitutile ku Jesu ka za kuswalela.—Mubale 1 Pitrosi 3:8, 9; 4:8.

29. Lukona kulikanyisa cwañi tumelo ya Pitrosi ni sishemo sa Mulenaa hae?

²⁹ Haike ni luna luitute tuto yeo. Kana lwakupanga Mulimu zazi ni zazi kuli aluswalele lifoso zaluna zeñata? Kana lwaamuhelanga swalelo yeo ni kulumela kuli inani maata a kulukenisa? Mi kana ni luna lwaswalelanga babañwi? Haiba lueza cwalo, lulikanyisa tumelo ya Pitrosi, mane ni sishemo sa Mulenaa hae.