Ze mu Swanela ku Ziba ka za Butuku Bwa Kanono

MUTU ye mu ziba u wela fafasi ni ku welela. Mubili wa hae wa omelela, mi u kala ku nyakaula. Haiba mwa ziba kuli mutu yo u kula butuku bwa kanono, mwa kona ku mu tusa ha mu sa libelela tuso ye tokwahala. Ha lu nyakisiseñi litaba ze ñwi ze tusa ka za butuku bo, ili bo batu ba bañata ba palelwa ku utwisisa hande.

Butuku bwa kanono ki nto mañi? Butuku bwa kanono ki butuku bwa kwa booko bo bu tahisanga kuli mutu a welele ni ku nyakaula ka nakonyana. Hañata mutu u welelanga ni ku nyakaula ka mizuzu ye sa fiti ku ye ketalizoho. Muinelo o talusizwe kwa makalelo a taba ye, ki wa mutu ya kula butuku bwa kanono bo butuna.

Kiñi ze tahisanga kuli mutu a welele ni ku nyakaula? Babatisisi ba lumela kuli ku welela ni ku nyakaula ku banga teñi ha ku ba ni maata a malaiti a tulile tikanyo mwahalaa liselusi za booko. Ha ku si ka zibahala kale libaka ha ku banga cwalo.

Haiba ni bona mutu ya kula butuku bwa kanono bo butuna ha welela ni ku nyakaula, ni swanela ku ezañi? Buka ye bizwa The Encyclopedia of the Brain and Brain Disorders, i bulela kuli: “Batu ba ba li teñi mutu ha welela ni ku nyakaula ba swanela ku litela kuli a feze ku nyakaula ba sa mu kaulezi, kono ba swanela feela ku bona teñi kuli ha ku na nto ye kona ku mu holofaza ni kuli wa buyela hande.” Hape buka yeo, i bulela kuli: “Batu ba swanela ku biza mota ya sipatela haiba ku nyakaula ku zwelapili ku fitelela mizuzu ye ketalizoho, kamba haiba mutu a welela ni ku nyakaula hape hamulaho wa ku wetuluka, kamba haiba mutu a zwelapili ku welela mizuzunyana ha sa tuhezi ku nyakaula.”

Ni kona ku tusa cwañi mukuli ha nzaa nyakaula? Mu beye sika se si bunolo kwatasaa toho ya hae, mi mu zwise lika ze holofaza bukaufi ni toho ya hae. Ha sa tuhezi ku nyakaula mu mu fetule sina mo ku boniselizwe mwa siswaniso se si bonisa mwa ku lobaleza mukuli ya wetuluka.

Ni swanela ku ezañi mukuli ha saa wetulukile? Sapili, mu mu bulelele kuli lika kaufela li i ketile. Mi mu mu tuse ku yema ni ku mu isa kwa kona ku yo pumula hande. Buñata bwa batu ba lyangananga ni ku ozela hamulaho wa ku welela ni ku nyakaula; ba bañwi bona ba wetulukanga kapili ni ku zwelapili ku eza lika ze ne ba eza ba si ka welela kale.

Kana mutu fa swalelwa kaufela ki kanono wa nyakualanga? Batili. Bakuli ba bañwi ba lyangananga feela ku si na ku wela fafasi. Mukulelo wo, ki wa butuku bwa kanono bo bu si bo butuna (kamba bo bu sa nyakaulisi mukuli), ili hañata bo bu swalanga mutu ka nako ye kuswani feela, a sa katazehi hamulaho wa fo. Batu ba bañwi ba swaliwanga ka nako ye telelenyana ki kanono ka mufuta wo, mi ba kana ba lyangana ka mizuzu ye miñata. Mwa muinelo o cwalo, mukuli a kana a zamaya-zamaya mwa ndu, ni ku hoha-hoha  liapalo za hae, kamba ku eza likezo ze ñwi ze sa swalehi. Hamulaho wa fo, u kona ku ikutwa ku zinguluka.

Batu ba ba kula butuku bwa kanono ba ikutwanga cwañi? Batu ba bañata ba ba kula butuku bwa kanono ba banga ni sabo ya kuli ki lili mi ki kai ko ba ka swalelwa ki butuku bo hape. Kabakala ku swabela muinelo wo, ba kona ku ambuka ku banga mwahalaa batu ba bañata.

Ni kona ku tusa cwañi mutu ya kula butuku bwa kanono? Mu mu susueze ku sa pata maikuto a hae. Mu teeleze ka tokomelo. Mu mu buze za na ka tabela kuli mu eze haiba a swalwa ki kanono. Ha u bona batu ba bañata ba ba kula butuku bwa kanono ha ba matisangi limota, mwendi mwa kona ku mu shimbanga mwa mota ya mina kamba ku yo mu lekelanga lika za tokwa.

Kana ku welela ni ku nyakaula kwa kona ku kusufazwa—kamba mane ku tibelwa? Lika ze ñwi, ze cwale ka lipilaelo ni ku sa lobala hande, za kona ku tahisa kuli mutu a swaliwange hahulu ki kanono. Kabakaleo, licaziba ba susueza batu ba ba kula butuku bwa kanono ku pumulanga hande ni ku ezanga kamita lipapali ze tiisa mubili, ilikuli ba fukuze kwa lipilaelo. Mwa miinelo ye miñwi, milyani ni yona i tusize batu ba ba kula butuku bwa kanono ku sa welelanga ni ku nyakaula.

[Mbokisi fa likepe 13]

Kabakala butuku bwa kanono, mutangana yo muñwi wa libizo Sello, ya pila mwa naha ya South Africa, naa tuhezi sikolo inze ha sa li mwanana hahulu. Naa hulile a si ka ituta mi naa sa fumanangi milyani ya butuku bwa kanono. Kono naa bata ku utwisisa Bibele, mi Lipaki za Jehova ne ba mu tusize. Ne ba si ka ituta feela Bibele ni yena kono hape ne ba mu lutile ku bala. Hape, dokota yo muñwi ya li Paki naa mu tusize ku fumana milyani ni ku mu tusa ku fumananga masheleñi kwa muuso a fiwa liyanga. Sello ya sa li yo muñwi wa Lipaki za Jehova, u bulela kuli, “Lipaki za Jehova ki Bakreste ba ba na ni lilato luli,” mi cwale u ikola ku talusezanga ba bañwi za sepiso ya Mulimu ya lifasi le linca mo ku si ke kwa ba ni makulano.—Sinulo 21:3-5.

[Mbokisi fa likepe 13]

Mwa ku Lobaleza Mukuli ya Wetuluka

Mukuli ha sa tuhezi ku nyakaula . . .

Mu kubame bukaufi ni yena ni ku puta lizoho la hae kuli ñokolwa i supe mwahalimu

Mu beye hande lizoho la hae le liñwi kwatasaa lilama la hae

Ka lizoho la mina le liñwi, mu hohele liñwele la hae ku mina, ni ku mu fetula hanyinyani-hanyinyani. Kihona mu ka shenyiseza liñwele la hae fapilaa hae kuli li ine hande fafasi

Mu nanule hanyinyani toho ya mukuli kuli a kone ku buyela hande