Mu sweli ku ikambota ni mulikanaa mina mi hañihañi mu amuhela kashango fa luwaile lwa mina. Mu swanela ku ezañi?

1. Ku bala kashango kao inze mu sa ambola ni mulikanaa mina.

2. Ku bulelela mulikanaa mina kuli, “mu ni swalele hanyinyani” kihona mu bala kashango kao.

3. Ku sa isa pilu kwa kashango kao ni ku zwelapili ku ambola ni mulikanaa mina.

Kana ze mu ka keta ku eza za kona ku ama mo ba ka mi ngela batu bao? Eni!

Ku lumela mulikanaa mina kashango inze mu ambola ni yo muñwi, ku swana feela ni ku bapala papali ye mu lata hahulu inze mu sa lateleli milao ya yona. Mu kana mwa li, ‘kono esi ba ki balikani ba ka.’ Mane ki lona libaka ha mu swanela ku bonisa hahulu mikwa ye minde. Fo ha ku talusi kuli mu swanela ku ba ni mubonelo o tulile tikanyo ka za lika ze swanela ku eziwa mwa muinelo wo ni ku bonisa hahulu maoyo. Niteñi, niti ki kuli: haiba mu sa bonisi mikwa ye minde kwa balikani ba mina, ba ka tuhela ku ba balikani ba mina nako ha inze i ya.

Kabakalañi? Kabaka la kuli batu ha ba tabeli ku sa fiwa likute. Kalibe ya bizwa Beth * u bulela kuli: “Kwa ni nyemisanga ku ambola ni mulikani ya zwelapili ku talima fa luwaile lwa hae inge kuli ku na ni nto ye ñwi ya butokwa hahulu ya libelezi!” Mu nahana kuli Beth u ka nga nako ye kuma kai ni mulikani ya cwalo?

Ka ku beya mwa munahano mikwa ye mu bonisanga ha mu itusisa luwaile, ha mu nyakisise hape muinelo o mwatasaa tohonyana ye li, “Butata bo bu Kona ku ba Teñi.” Ki ifi keto ye bonahala ku ba ye nde ku mina? Mwendi, mu lemuhile kuli ku keta ku eza ze bulezwi mwa A ha ku bonisi mikwa ye minde. Kono ku cwañi ka za ku eza ze bulezwi mwa B ni C? Kana ne mu ka bonisa kashwau ha ne mu ka kauleza ngambolo ka mulelo feela wa ku bala kashango? Kamba kana ki kashwau ku sa isa pilu kwa kashango, ka mulelo feela wa ku zwelapili ni ngambolo ya mina?

Sina feela mo mu bonezi, ku bonisa mikwa ye minde haki nto ye bunolo. Kono Bibele ya kona ku lu tusa. I bulela kuli: “Mo mu batela kuli batu ba mi ezeze, mu ba ezeze cwalo mina.” (Luka 6:31) Mwa kona ku itusisa sikuka seo ha mu lumelana mashango ni ba bañwi. Kamukwaufi?

Mu lumange mashango ka linako feela ze swanela. Mutangana ya bizwa Richard u bulela kuli: “Fokuñwi ni amuhelanga tushango ka nako ya busihu luli, mi tushango to i banga to tu si na tuso mi tu ni sinyezanga feela buloko!” Mu ipuze kuli, ‘Kana fokuñwi naa lumelanga batu mashango ka linako mwendi ze se ba pumuzi?’—Sikuka sa Bibele: Muekelesia 3:1.

Mu bonise likute. Ku ambola ku ama ku itusisa manzwi, ku cinca-cinca mulumo wa linzwi, ku bonisa maikuto fa sifateho ni ku itusisa lilama za mubili wa luna. Ka bumai, buñata bwa lika zeo ha mu koni ku li bonisa ha mu luma kashango. Kacwalo, mu kona ku ezañi kuli mu bonise maikuto a mina? Kalibe ya bizwa Jasmine u bulela kuli: “Mu itusise manzwi a likute a zibahala. Mwa tushango twa mina, mu itusisange manzwi a cwale ka a kuli, ‘Mu cwañi sha?’, ‘shangwe’ ni kuli ‘ni itumezi sha.’”—Sikuka sa Bibele: Makolose 4:6

Mu be ni temuho. Mu nyakisise hape muinelo o mwatasaa tohonyana ye li, “Butata bo bu Kona ku ba Teñi.” Haiba mu libelela kashango ka butokwa, ne i ka ba hande ku taluseza mutu ye mu ambola ni yena kuli a mi swelele hanyinyani. Kono hañata, kashango ka kona ku alabiwa nihaiba hasamulaho. Musizana ya bizwa Amy, wa lilimo ze 17, u bulela kuli: “Luwaile lwa mina lu ka ba teñi mulikanaa mina ha sa felize ku ambola ni mina, kono mwendi mulikanaa mina ha na ku ba teñi ha se mu felize ku ñola kashango.” Mwa kona ku itusisa temuho ye swana ha mu li hamoho ni batu ba bañwi. Musizana ya bizwa Jane, wa lilimo ze 18, u bulela kuli: “Mu si ke mwa swalelela feela ku ñola tushango mwahalaa nako kaufela ye mu li ni ba bañwi. Ha mu eza cwalo ku swana inge kuli mu taluseza batu be mu inzi ni bona kuli, ‘ha ni na taba ni mina; mane ki hande ku ba kwa sibaka si sili.’”

Mu nahane pili mu si ka luma kale kashango. Esi mwendi mutu ye mu lumela kashango ha na ku utwisisa mulelo wa kona? Mwendi ku itusisa tusupo to tu bonisa maikuto a mina kwa kona ku tusa mutu ye mu lumela kashango ku ziba mo mu ikutwela. Kalibe wa lilimo ze 21, ya bizwa Amber, u bulela kuli: “Haiba mu eza feela lishea ka za nto ye ñwi, mu beye kasupo ka sifateho sa mutu ya menya mwa kashango ka mina. Batu ba tunkehanga kwa lipilu—mane kwa kona ku zuha ndwa—bakeñisa ku sa utwisisa kashango ka ne ka lelezwi lishea.”—Sikuka sa Bibele: Liproverbia 12:18.

Ku si na ku kakanya, ki kwa butokwa ku bonisa mikwa ye minde ha mu itusisa luwaile lwa ku fumbata!

Za ku nahanisisa: Mikwa ye minde i tomile fa lilato. Mu kona ku bonisa cwañi lilato? Bibele i bulela kuli: “Lilato li pilu-telele ni sishemo. Lilato ha li na muna, ha li ikankabeki, ha li itundumuni, ha li ezi ze swabisa, ha li bati za lona feela, ha li filikani.” (1 Makorinte 13:4, 5) Ki ifi kalulo ya lilato ye mu tokwa ku ba ni yona?