WHISTON hape u zibahala sihulu kwa baituti ba Bibele, kabakala ku toloka mwa Sikuwa litaba ze ne ñozwi ki Flavius Josephus caziba wa litaba za kwaikale za Majuda wa mwa lilimo za mwanda wa pili C.E. Buka ye li, The Works of Josephus i patulula ze ñata ka za litaba za kwaikale za Majuda ni za bupilo bwa Bakreste ba kwa makalelo.

Whiston naa na ni zibo ye tuna hahulu mi naa itutile litaba ze ñata, sihulu za sayansi ni za bulapeli. Naa lumela kuli ze i bulela Bibele ka za pupo li nepahalile, ni kuli mo li lukiselizwe lika za ka taho, bunde bwa zona ni ku onga-ongiwa hande kwa zona ku bonisa kuli li ezizwe ki Mulimu.

Ku tuha fo, Whiston naa lumela kuli likeleke ze twi ki za Sikreste ne li aluhani ku ba ze ñata bakeñisa kuli babahulu ba bulapeli ne ba keluhile ku ze i luta Bibele kabakala ku tabela hahulu lituto ni litumelo za kale ze si ka toma fa Bibele za bazamaisi ni bañoli ba keleke.

Bakeñisa kuli Whiston naa lemuhile kuli Bibele ki buka ye patulula niti ka za Mulimu, naa hanile taba ya kuli batu ba tukufazwanga kuya ku ile mwa lihele. Na nga taba yeo ku ba ye sa utwahali, ye situhu, ni ye shwaulisa Mulimu. Kono sihulu nto ye ne tahisize kuli a fapahane ni baeteleli ba keleke, ne li ku hana tuto Silaalu, ili tuto ye talusa Mulimu ku ba batu ba balaalu ba ba likanelela ba ba pila kamita ni mita, ili Ndate, Mwana, ni Moya O Kenile. Niteñi, ku ngiwa kuli haki milimu ye milaalu, kono ki mulimu a li muñwi.

Hamulaho wa ku eza patisiso ka tokomelo, Whiston a fita fa ku lemuha kuli Bakreste ba kwa makalelo ne ba sa luti tuto ya Silaalu, kono ne i tilo amuhelwa muta lituto za mihupulo ya batu za sihedeni ne li tilo kenywa mwa bulapeli bwa Sikreste. * Balikani ba hae ne ba mu lemusize ka za butata bwa naa ka ipumana ku bona ha na ka hatisa litaba za naa fumani, kono Whiston naa sa koni ku tuhelela taba ya naa bona kuli ne i kopamisa niti ka za mayemo tota a Jesu, a ku ba Mwanaa Mulimu, ya bupilwe.

Ba Yunivesiti ya Cambridge ne ba sa lumelezi mutu kaufela ya naa luta mihupulo ye shutana ni tuto ya keleke ya Anglican ku ba ni situlo, ili ku talusa kuli Whiston naa ka amuhiwa situlo sa hae. Nihakulicwalo, naa si ka kutumana feela sina mwa naa ezelize Newton, ya naa palezwi ku talusa maikuto a hae patalaza, nihaike kuli ni yena na lumela kuli tuto ya Silaalu ki ya buhata. Whiston naa ñozi kuli: “Ha ku na nto ifi kamba ifi mwa lifasi . . . ye ka ni palelwisa ku talusa maikuto a ka.”

Mwa silimo sa 1710, Whiston naa lunduzwi fa musebezi wa hae kwa Cambridge. Whiston naa “zwile fa ku ba caziba ya kutekeha ku taha fa mayemo a ku ba mutu ya kendilwe ki sicaba,” bakeñisa kuli naa hanile ku siya tumelo ya hae. Nihakulicwalo, naa si ka saba. Mane, ha naa sa zekiswa za kuli ki mukwenuheli, naa ñozi litaba ze li, Primitive Christianity Revived (Ku Kalisa Sinca Bukreste Bwa kwa Makalelo)—ili ku talusa Bukreste bwa kwa makalelo bo ne ba latelela balateleli ba Jesu ba pili. Hamulaho, Whiston a kalisa keleke ye ne bizwa Society for Promoting Primitive Christianity (Sicaba se si Zwisezapili Bukreste Bwa Kwa Makalelo), ye ne kopanela mwa ndu ya hae ya kwa London.

Nihaike kuli musebezi wa hae ne u felile mi naa kopani ni butata bwa ku tokwa hande masheleñi ka nakonyana, Whiston naa zwezipili ku ñolanga litaba ni ku luta mwa miyaho ye ne li manwelo a kofi mwa tolopo ya London. Ka silimo sa 1737, Whiston a hatisa toloko ya hae ya litaba za naa ñozi Josephus, ka mulelo wa ku tusa batu ku utwisisa mo ne bu inezi bupilo mwa miteñi ya Bakreste ba kwa makalelo. Buka yeo, i zwezipili ku hatiswa ku zwa nako yeo.

Muñoli yo muñwi wa libuka, ya bizwa James E. Force, u bulela kuli Whiston u ngiwa ki batu ba bañata kacenu ku ba “mutu ya naa ipitezi,” bakeñisa muhato wa naa ngile o bonisa bundume kono ili o ne u sa tabelwi ki batu ba bañata. Niteñi, ba bañwi ba mu kuteka ka libaka la kuli naa li caziba wa Bibele, naa batisisa ka busepahali niti ka za bulapeli, mi naa satalala ku pila ka ku ya ka za naa lumela.