REBEKA utalimela sibaka sa matulungundu lizazi inze liya kwa kulikela. Hamulaho wa kuzamaya lisunda-sunda, Rebeka naasaatwaezi kuina fa mukokoto wa kamele inze izamaya iweyauka. Sibaka sanaahulezi ku sona sa Karani nesesili kwahule hahulu ni yena, ili likilomita zeñata kwa mutulo-upa. Mwendi mane haasana kubona lubasi lwahabo yena hape. Ulukela kuba yanaasweli kuipuzaka lipuzo zeñata ka zeneka ezahala ku yena kwapili, sihulu ka nako ye, hanaasutelela kwa mafelelezo a musipili wahae.

Nese bazamaile musipili omutelele mwa naha ya Kanana mi cwale nebazamaya mwa sibaka sesili taata hahulu kuzamaya ku sona, sa Negebe. (Genese 24:62) Mwendi Rebeka naaboni lingu. Kubonahala kuli naha ye, neili kwahule ni tolopo mi neinani mubu oomile ili mokuli taata kulima masimu amatuna, kono nekunani sibaka sesilikani sa kufuliseza teñi limunanu. Muuna-muhulu yanaa muetelela naaziba hande sibaka seo. Naanani taba yende yanaanyolezwi kutaluseza muñaa hae ya kuli Rebeka naakaba musalaa Isaka! Kono Rebeka mwendi yena naakomokile ka za mwanaaka pilela mwa naha yecwalo. Muunaa hae yena Isaka, neikaba muuna yacwañi? Kakuli nebasika bonana kale! Isaka hanaaka bona Rebeka, kana naaka mutabela? Mi Rebeka naakaikutwa cwañi hanaaka bona Isaka?

Mwa linaha zeñata kacenu, manyalo a kulukisezwa azibahali hahulu. Kono mwa linaha zeñwi mona, manyalo acwalo aatile. Kusina taba ni kuli musimuluha kai, mwakona kulumela kuli Rebeka naali mwa muinelo otaata. Niti kikuli Rebeka neeli musali yanaanani bundume ni tumelo yetuna. Ni luna lutokwa kuba ni tulemeno totubeli to, halutalimana ni matata mwa bupilo. Kunani tulemeno totuñwi totunde, tobasina batu babañata ili twanaanani tona Rebeka tolukona kulikanyisa.

Cinceho yetuna yeneezahezi mwa bupilo bwa Rebeka neikalile ka nzila yenebonahala kuba yebunolo. Naahulezi mwa tolopo ya mwa Mesopotamia kamba sibaka sesili bukaufi ni Karani. Bashemi bahae nebashutana ni batu bane bapila mwa Karani. Nebasa lapeli mulimu wa kweli yabizwa Sini. Mulimu wabona neli Jehova.—Genese 24:50.

Rebeka ahula kuba musali yomunde, yabuheha, kono bunde bwahae nesi feela bwa ponahalo. Neli musali wa miswalo mi naanani muzamao omunde. Lubasi lwahabo yena nelufumile mi nelunani batanga bane babasebelezanga, kono Rebeka naasika utiwa sina mwanaa mulena, naatwaelizwe kusebeza ka taata. Sina basali bane bapila mwa linako zeo, Rebeka naabanga ni misebezi yemiñata ya fa lapa, kukopanyeleza cwalo ni musebezi wa kukela lubasi lwahabo mezi. Manzibwana Rebeka naashimbanga nkwana yahae fa liheta mi naashetumukelanga kwa lisima.—Genese 24:11, 15, 16.

Zazi leliñwi manzibwana, Rebeka haasatalize nkwana yahae ya mezi, muuna-muhulu yomuñwi amumatela kuyo mukatanyeza. Muuna-muhulu yo ali ku yena: “A ku ni lumelele ku ni nwisa mezinyana mwa nkwana ya hao.” Yeo neli kupo yeitikanelezi ili yenefitisizwe ka likute! Rebeka naalemuhile kuli muuna yo naazwa kwahule. Kacwalo, Rebeka kapili-pili alula nkwana yahae mi afa muuna yo mezi kuli anwe, mi naasika mufa feela mezi amanyinyani kono naamufile mezi amañata abata hande. Rebeka alemuha kuli muuna yo naazamaya ni likamele ze 10 zenebutile kwatuko, mi sinwelo sazona nesisina mezi a kuli linwe. Naalemuhile kuli muuna yo naamutalimile ka nzila yemusa, mi Rebeka naabata kueza mwakonela kaufela kubonisa kamuhelo ku muuna yo. Kacwalo Rebeka ali ku yena: “Ni ka kelelela ni likamele za hao, ni zona inge li nwe li kolwe.”—Genese 24:17-19.

 Mulemuhe kuli Rebeka naasika itatela feela kufa likamele ze 10 zeo mezi kuli linwe, kono naaitatezi kulikela mezi kufitela likolwa. Kamele iliñwi haishwile hahulu linyolwa, ikona kunwa mezi afitelela malita a 95! Haiba kuli likamele ze 10 zeo kaufela nelishwile hahulu linyolwa cwalo, uzibe Rebeka naasebelize ka taata ka lihora zeñata. Kono kubonahala kuli likamele zeo nelisika shwa hahulu linyolwa. * Kono kana Rebeka naaziba cwalo hanaaitombozi kulifa mezi? Batili. Naatabela kuifana kusebeza ka taata ka mone kutokwahalela kaufela kuli abonise moya wa kamuhelo ku muuna-muhulu yo wa muenyi. Muuna-muhulu yo naaamuhezi tuso ya Rebeka. Kacwalo muuna-muhulu yo naanze atalimezi Rebeka inze asweli kumata-mata kuyo ka mezi mwa nkwana yahae ni kuto asela mwa sinwelo ka kukuta-kutela.—Genese 24:20, 21.

Mutala wa Rebeka walutusa ni luna kacenu. Lupila mwa lifasi mokutezi hahulu buitati. Sina mone kupolofitezwi, batu seli “baitati,” mi habalati kutusa batu babañwi. (2 Timotea 3:1-5) Bakreste babasa lati kuba ni moya ocwalo, baswanela kunahanisisa likande la mwa Bibele la kalibe yo wa mwa linako zakale, yanaaitombozi kuka mezi ka kukuta-kutela kwa lisima.

Mwendi Rebeka naalemuhile kuli muuna-muhulu yo naamutalimezi ka nako yetelele. Muuna yo naasika talima Rebeka ka mulelo omaswe, kono neli ka libaka la kuli naakomokile hahulu mi naatabezi. Rebeka hasaafelize kuka mezi, muuna yo amufa limpo, ili lika zende za kuikabisa ka zona! Mi amubuza kuli: “U mwanaa mañi? U ni bulelele! Kana sibaka si teñi mwa ndu ya ndataho mo ni ka yo tibelela?” Rebeka hasaa mubulelezi ka za lubasi lwahabo yena, muuna yo atabela hahulu. Mwendi kabakala mafulofulo, Rebeka aakufa kuekeza kubulela kuli: “Bucwañi bwa lifolofolo, bwa ku ca ni bwa ku buta ki bo buñata ku luna, ni sibaka mo ku ka lobalwa.” Nto yeo neiswanela kakuli nekunani banaazamaya ni bona muuna-muhulu yo. Kihona Rebeka amata kwapilaa hae kuyo taluseza bo mahe zeneezahezi.—Genese 24:22-28, 32.

Kusina kukakanya, Rebeka naalutilwe kulata kuamuhela baenyi. Wo ki omuñwi wa mikwa yesetondahala hahulu kacenu mwa lifasi, mi hape ki leliñwi la mabaka halutokwa kulikanyisa tumelo ya kalibe yanaanani sishemo yo. Kuba ni tumelo ku Mulimu kuswanela kulususueza kulata kuamuhela baenyi. Jehova unani bufani, kakuli ubonisanga sishemo kwa batu kaufela, mi  ubata kuli balapeli bahae bamulikanyise. Halubonisa moya wa kuamuhela baenyi nihaiba kwa batu babasike balueza ka nzila yeswana, lutabisa Ndataa luna wa kwa lihalimu.—Mateu 5:44-46; 1 Pitrosi 4:9.

Ki mañi muuna-muhulu yale yanaali fa lisima? Neli mutangaa Abrahama, mi Abrahama neli munyanaa kukwaa hae Rebeka. Kacwalo mutanga yo naaamuhezwi mwa ndu ya Betuele yena ndatahe Rebeka. Kubonahala kuli libizo la mutanga yo neli Eliezere. * Bañi ba sibaka bamuyumbula lico, kono ahana kuca pili asika bulela kale libaka hanaa bapotela. (Genese 24:31-33) Munahane feela mwanaabulelela ka mafulofulo, kakuli kihona asazo iponela bupaki bwa kuli Jehova Mulimu wahae naafuyola musipili wahae wo wa butokwa. Ka mukwa ufi?

Mueze inge kuli mwabona Eliezere inzaa sweli kutalusa likande lahae ku Betuele yena ndatahe Rebeka ni Labani muhulwanaa Rebeka, bona inze bateeleza ka tokomelo. Naababulelela za mo Jehova naafuyaulezi hahulu Abrahama mwa Kanana ni kuli Abrahama ni Sara nebanani mwana wamushimani yabizwa Isaka ili yanaaka yola lika kaufela za ndatahe. Abrahama naafile mutanga yo musebezi wa butokwa hahulu. Naamubulelezi kuli abatele Isaka musali mwahalaa bana bahabo Abrahama bane bapila mwa Karani.—Genese 24:34-38.

Abrahama naakonkisize Eliezere kuli asike aketela Isaka musali mwahalaa basali ba Makanana. Kabakalañi? Kakuli Makanana nebasa kuteki Jehova Mulimu mi nebasa mulapeli. Abrahama naaziba kuli Jehova naalela kufa koto batu bao kabakala bumaswe bwabona mi naakaeza cwalo ka nako yeswanela. Abrahama naasalati kuli mwanaa hae yalatwa Isaka, aswalisane ni bona batu bao ni kulikanyisa mikwa yabona yemaswe. Hape naaziba kuli mwanaa hae naakapeta kalulo yetuna mwakutaleleza lisepiso za Mulimu.—Genese 15:16; 17:19; 24:2-4.

Eliezere naazwezipili kutaluseza bañi ba ndu kuli hanaafitile fa lisima mwa Karani naalapezi ku Jehova Mulimu. Ka mubulelelo omuñwi, Eliezere naakupile Jehova kuli aketele Isaka musali wa kunyala. Ka mukwa ufi? Eliezere naakupile Mulimu kuli musizana yanaabata kuli abe musalaa Isaka kambe naakataha kwa lisima. Hanaaka mukupa mezi a kunwa, musizana naaka itombola kufa Eliezere mezi ao ni kufa mezi likamele zahae kuli linwe. (Genese 24:12-14) Mi ki mañi yanaatile kuto eza lika zeo zanaakupile Eliezere? Ki Rebeka! Munahane feela mwanaaikutwezi Rebeka haiba naautwile likande leo Eliezere naakandekezi ba lubasi lwa Rebeka!

Betuele ni Labani nebatabisizwe hahulu ki likande la Eliezere. Nebabulezi kuli: “Taba ye, i zwa ku Muñaa Bupilo.” Sina mone kuezezwanga ka sizo, baeza tumelelano ya linyalo, ili kulumeleza Rebeka kunyalwa ku Isaka. (Genese 24:50-54) Kono kana fo kutalusa kuli Rebeka naasatokwi kubulela sesiñwi ka za taba yeo?

Lisunda lisikai kwamulaho, Eliezere naatahisize taba yeo ku Abrahama ka kubulela kuli: ‘Mwendi musali haana ku taha ni na!’ Abrahama naabulezi kuli: “Fo ikaba u lukuluhile mwa buitamo bo bu tiile bwa hao.” (Genese 24:39, 41) Nihaiba ku ba ndu ya Betuele, kalibe naanani tukuluho ya kuiketela za kueza. Eliezere naatabile hahulu hanaalemuhile kuli musipili wahae neukondile, kuli mane habusa akupa kuli afunduke kapili-pili kukutela kwa Kanana ni Rebeka. Kono ba lubasi nebabata kuli Rebeka aine ni bona nihaiba feela ka mazazi a 10. Kwa mafelelezo, bafeza taba ka kubulela kuli: “Lu ka biza musizana, lu mu buze.”—Genese 24:57.

Rebeka naanani kueza keto yetuna yeama bupilo bwahae. Naakabulelañi? Kana naakakupa bo ndatahe ni muhulwanaa hae kuli bamushwele makeke ka kusa mutuhelela kutama musipili wo wa kuliba kwanaasa zibi? Kamba kana naakaikutwa kuli yeo neli tohonolo ya kueza sesiñwi mwakutaleleza milelo ya Jehova? Rebeka hanaaalabile, naabonisize mwanaaikutwela ka za cinceho ya kapili-pili yeo, mwendi ili yeneika cinca hahulu bupilo bwahae. Rebeka naaalabile kuli: ‘Nalata kuya.’—Genese 24:58.

Rebeka naanani pilu yende luli! Kacenu, lizo zeama manyalo lishutana hahulu ni za kwamulaho, kono lwakona kuituta zeñata ku Rebeka. Kufita kueza feela zanaatabela, Rebeka naabeile tato ya Jehova Mulimu wahae mwa sibaka sapili. Mwa litaba za manyalo kacenu, Linzwi la Mulimu lilufa ketelelo yende ka kufitisisa, yeama mutu yeluswanela kuketa kunyalana ni yena ni molukona kubela muuna kamba musali yomunde mwa linyalo. (2 Makorinte 6:14, 15; Maefese 5:28-33) Lukaeza  hande kulatelela mutala wa Rebeka ni kuikataza kuezanga lika ka nzila yetabisa Mulimu.

Lubasi lwa Betuele lwafuyaula mulatiwa wabona Rebeka. Kacwalo Rebeka, ni Debora yanaali mubabaleli wahae hanaasali mwanana, ni batanga babañwi babasizana, bafunduka hamoho ni Eliezere ni baana banaazamaya ni bona. (Genese 24:59-61; 35:8) Hamulaho wa nakonyana, nesebali kwahule hahulu ni Karani. Musipili wo neli omutelele luli, neueza likilomita ze 800 kamba kufitelela, mi kubonahala kuli nebatandile lisunda zetaalu inze bazamaya. Mi kusina kukakanya, neeli musipili okatalisa. Rebeka naatwaezi kubona likamele zeñata mwa bupilo bwahae, kono halukoni kubulela kuli naatwaezi kuzamaya misipili inze ali fa mukokoto wa kamele. Bibele ibonisa kuli ba lubasi lwa Rebeka neli balisana, kono haibonisi kuli neli balekisi bane bazamayanga ni likamele. (Genese 29:10) Batu babapahamanga kamele lwapili, hañata babilaelanga kuli kwakatalisa kuzamaya ni yona nihaiba feela ka nakonyana!

Kubonahala kuli Rebeka naaitusisize kolo yeo kuikambota ni Eliezere ilikuli aitute zeñata ka za Isaka ni lubasi lwahae. Mueze inge bababona muuna-muhulu yo inze asweli kuambola ni Rebeka kwatuko ni mulilo manzibwana, inze asweli kumukandekela ka za sepiso ya Jehova ku mulikanaa hae Abrahama. Mulimu naakatahisa kuli Abrahama abe ni mwana yanaaka tahisa limbuyoti kwa batu kaufela. Munahane feela mwanaaikutwezi Rebeka mwa pilu yahae hanaalemuhile kuli sepiso ya Jehova yeo neika talelezwa ka muuna yanaaka munyala, yena Isaka, ni ka yena kasibili!—Genese 22:15-18.

Kwa mafelelezo, kezahalo yelutalusize kwa makalelo a likande le, yaezahala. Likamele hane linze lizamaya mwa Negebe, ka nako ya manzibwana hanese kuunsufala, Rebeka abona muuna yanaasweli kuzamaya mwa naheñi. Naabonahala kuli naasweli kunahanisisa lika zeñwi. Bibele ibonisa kuli kapili-pili Rebeka “kihaa tuluka fa kamele,” mi mwendi mane naasika libelela kuli pili kamele ikubame, mi abuza muuna-muhulu yanaali ni yena, ali: “Muuna yani ki mañi, ya zamaya mwa naheñi a libile luna?” Rebeka hanaataluselizwe kuli muuna yo neli Isaka, aikwahela kwa toho ka lisila. (Genese 24:62-65) Ki kabakalañi hanaaezize cwalo? Kubonahala kuli naaezize cwalo kuli abonise likute ku muuna yanaatuha amunyala. Batu babañwi kacenu bakona kuikutwa kuli muezezo wo ki wa kwaikale. Nihakulicwalo, ibe kuli lu baana kamba lu basali, lwakona kuituta kwa mutala wa Rebeka wa buikokobezo, kakuli ki mañi ku luna yasatabeli kuba ni kalemeno ka kande hahulu kao?

Isaka, muuna yanaanani lilimo zebato ba 40, naasainzi mwa maswabi a kulila mahe, yena Sara yanaashwile ibato ba lilimo zetaalu kwamulaho. Lwakona kubulela kuli Isaka neeli muuna yasilikani ili yamusa. Neli mbuyoti yetuna ku muuna yacwalo kufiwa kunyala musali wa miswalo, yalata kuamuhela baenyi, ni yaikokobeza! Batu bababeli ba, nebapilisani cwañi? Bibele ibulela kuli Isaka ‘alata Rebeka.’—Genese 24:67; 26:8.

Nihaiba luna kacenu, hamulaho wa lilimo zebatoba 3,900 kuzwa ka nako yeo, kubunolo kulata Rebeka. Kaniti, lubata kulikanyisa bundume bwahae, miswalo yahae, kulata kuamuhela baenyi kwahae, ni buikokobezo bwahae. Ibe kuli lu banana kamba lu babahulu, lu baana kamba lu basali, lu mwa linyalo kamba lu makwasha, haike kaufelaa luna lulikanyise tumelo ya Rebeka!