MANDINDA a mwa Liwate la Atlantic hanaanze anata kwa sisepe sene silibile kwa Yurope, bo George Young bane bali mwa sisepe seo bahupula za musebezi wa Mubuso one bapetile mwa naha ya Brazil. * Kono Muzwale Young hanaanze azwelapili mwa musipili wahae cwalo, anahanisisa za libaka kwanaaya kuyo sebeleza, ili libaka zenesa kutalezwangwi hahulu za kwa Spain ni Portugal. Anahana kuli hanaaka fita mwa libaka zeo, naakalukisa kuli Muzwale J. F. Rutherford afe lingambolo za Bibele ni kuabela matrakiti a 300,000!

Muzwale Young hanaapunyize mwa Lisbon ka 1925, atalimana ni muinelo otaata. Mubuso hane ufetuhezwi ka 1910, maata a Keleke ya Katolika naakusufalizwe. Batu bakala kuba ni tukuluho yetuna, kono mifilifili yazwelapili mwa naha.

Muzwale Young hanaasweli kueza litukiso za kuli batu bateeleze kwa ngambolo ya Muzwale Rutherford, muuso walaela kuli masole bazamaise sibaka seo kabakala batu bane babata kutulula mubuso. Muñoli wa katengo kakabizwa British and Foreign Bible Society naalemusize Muzwale Young kuli naakalwaniswa hahulu ki batu. Nihakulicwalo, Muzwale Young akupa liñolo la tumelezo ilikuli aitusise sibaka kone baezezanga lipapali za kutiisa mubili bana ba fa sikolo sa sekondari sesibizwa Camões, mi bamulumeleza!

Mi cwale lizazi la May 13 lene lilukisizwe kuli Muzwale Rutherford afe ngambolo lafita. Batu babañata nebanyolezwi kuteeleza kwa ngambolo yeo! Fa miyaho nekulamekilwe mapampili a kuzibisa batu za ngambolo ya nyangela yenenani toho ya taba yeli, “Zemuswanela Kueza Kuli Mupile fa Lifasi Kuya-Kuile,” mi ngambolo yeo hape neizibisizwe ni mwa mitende. Ba bulapeli bane balulwanisa, kapili bañola taba mwa mutende wabona ni kutaluseza babali kuli basike bateeleza ku luna kakuli neba luunga kuli neluli bapolofita ba buhata. Balwanisi bao nebanze bafa batu bane bakena mwa libapalelo leo mabroshuwa mone kuñozwi litaba za kulwanisa lituto zanaaluta Muzwale Rutherford.

Nihakulicwalo, batu bababato eza 2,000 nebatile kwa ngambolo yeo, mi palo yeswana ya batu babañwi nebasika lumelezwa kukena mwa muyaho kakuli neutezi. Batu babañwi bane batabela nebanyendaela fa mihala ya lilele za kwa mabapalelo; babañwi bona nebainzi fahalimwaa mishini yeneitusiswa mwa lipapali za kutiisa mubili.

Kono haki lika kaufela zenezamaile hande. Balwanisi nebanze bahuwaka ni kueza lilata ka kunataka fa lipula. Kono Muzwale Rutherford naasika sabiswa ki taba yeo, akambamela fa katala ka likute ilikuli zabulela liutwahale. Hasafelize ngambolo yahae, ibato ba fahalaa busihu, batu babafitelela 1,200 bane batabela baiñolisa ni kukupa kuli bafiwe lihatiso zetomile fa Bibele. Lizazi lene litatami, mutende obizwa O Século watalusa za Muzwale Rutherford.

Mwa kweli ya September ka silimo sa 1925, magazini ya Tawala ya Mulibeleli yakala kuhatiswa mwa puo  ya Siputukisi sa mwa naha ya Portugal. (Niteñi, Tawala ya Mulibeleli neifumaneha mwa puo ya Siputukisi sa mwa naha ya Brazil.) Ka yona nako yeo, muzwale yabizwa Virgílio Ferguson, yomuñwi wa Baituti ba Bibele mwa Brazil, alukisa za kututela kwa Portugal kuli ayo eza musebezi wa Mubuso. Kwa makalelo, muzwale yo naasebelize ni Muzwale Young mwa mutai omunyinyani wa Baituti ba Bibele mwa Brazil. Hasamulahonyana, bo Virgílio hamoho ni bakubona bo Lizzie, batama musipili wa kuya ka sisepe kuli bayo sebelisana ni Muzwale Young hape. Muzwale Ferguson naatile ka nako yeswanela bakeñisa kuli Muzwale Young naatuha ashimbuluka kuli ayo kutaleza mwa libaka zeñwi, zecwale ka naha ya Soviet Union.

Masole hase batuluzi muuso mwa Portugal, lika zatatafala mwa naha mi musebezi waluna walwaniswa hahulu. Muzwale Ferguson ka bundume azwelapili kuina mwa naha yeo mi aeza mwakonela kaufela kusileleza likwata zenyinyani za Baituti ba Bibele ni kubatusa kuzwelapili kukutaza. Akupa tumelezo ya kuli ndu yahae iitusiswe kuezezwa teñi mikopano ya puteho. Mwa October ka silimo sa 1927, afiwa tumelezo yeo.

Mwa silimo sapili sa puso ya masole, ibato ba batu ba 450 mwa Portugal nebaiñolisize kuli balumelwange Tawala ya Mulibeleli. Hape, matrakiti ni libukanyana nelitusize kuli linzwi la niti liyo fita mwa libaka kaufela zenebusiwa ki Mubuso wa Maputukisi, ili Angola, lioli za Azore, Cape Verde, East Timor, Goa, Madeira, ni Mozambique.

Kwa mafelelezo a lilimo za ma 1920, muuna wa Muputukisi yaikokobeza yabizwa Manuel da Silva Jordão, ili yanaaipilisa ka kusebezanga mwa masimu a batu, ataha kwa Lisbon. Hanaasali kwa Brazil, naautwile ngambolo ya nyangela yenefilwe ki Muzwale Young. Kapili alemuha kuli naafumani niti mi naatabela kutusa Muzwale Ferguson kuzwisezapili musebezi wa kukutaza. Mi ka kubata kubatusa, Muzwale Manuel akalisa kusebeza sina paina (colporteur). Bakeñisa kuli musebezi wa kuhatisa ni kuhasanya lihatiso zetomile fa Bibele neulukisizwe hande, puteho yenca yenetomilwe mwa muleneñi wa Lisbon yahula!

Ka silimo sa 1934, Muzwale ni Kaizeli Ferguson bakutela kwa Brazil. Niteñi, peu ya niti neicezwi kale mwa Portugal. Sikwata sa mizwale babasepahala nebazwezipili kutiya kwa moya kusina taba ni miinelo yetaata yene batalimani ni yona mwa Yurope kabakala ndwa ya mukowa yenekolota mwa Spain ni Ndwa ya Lifasi Yabubeli. Ka nakonyana, sikwata seo nesibonahala inge mulilo obata kuyonga kono ka silimo sa 1947, mulumiwa wapili yanaakeni sikolo sa Giliadi yabizwa John Cooke, apunya mi atusa kuli mulilo utuke hape. Mi kuzwa nako yeo, palo ya bahasanyi ba Mubuso yaekezeha hahulu. Muuso niha neukwalile musebezi wa Lipaki za Jehova ka silimo sa 1962, palo ya bahasanyi yazwelapili kuhula. Mwa December ka silimo sa 1974 musebezi wa Lipaki za Jehova haulumelezwa ka mulao, nekunani bahasanyi ba 13,000 mwa naha.

Kacenu, kunani bahasanyi ba Mubuso babafitelela 50,000 babakutaza taba yende ya Mubuso wa Mulimu mwa Portugal ni mwa lioli zeñata zeitusisa Siputukisi, kukopanyeleza cwalo ni lioli za Azore ni Madeira. Mi babañwi ba bahasanyi bao ki baikulu ba mizwale ni likaizeli bane bafumanehile kwa ngambolo yeipitezi yanaafile Muzwale Rutherford ka 1925.

Lwaitumela ku Jehova ni kwa mizwale ni likaizeli babasepahala ba kwa makalelo bao bane babonisize bundume ka kueza musebezi wa kukutaza sina ‘batanga ba Kreste Jesu ku ba macaba.’—Maro. 15:15, 16.—Zezwa mwa sifalana saluna mwa Portugal.