Mibala I mi Ama Cwañi?

Ha mu talima sibaka se si mi potolohile, meeto ni booko bwa mina li belekisana hamoho ku kubukanya litaba. Mu bona muselo o fakaufi ni mina, mi mu nahana za ku ca muselo wo kamba kutokwa. Ha mu talima kwahalimu, mwa kona ku lemuha kuli pula ha i na ku nela kacenu. Manzwi e mu sweli ku bala ka nako ya cwale mu sweli mwa utwisisa taluso ya ona. Zeo kaufela li bonisa kuli mibala ya mi ama mwa bupilo bwa mina. Kana yeo ki niti?

Mubala wa muselo o ne mu boni u mi tusize ku ziba haiba muselo wo u buzwize mi wa lakazeha. Mubala wa lihalimu ni malu u mi tusa ku ziba kuli pula ya kona ku nela kamba kutokwa. Ha mu nze mu bala manzwi a mwa taba ye, meeto a mina a talima hande mi a bona kuli ku na ni shutano ye mwahalaa mubala wa litaku ze ñozwi ni mubala wa pepa. Mwendi mane ka ku sa lemuha, mwa itusisanga mibala kamita ku ziba lika ze li teñi mwa lifasi. Kono mibala hape ya kona ku ama maikuto a mina.

MO MIBALA I AMELA MAIKUTO

Ha mu nze mu zamaya-zamaya mwa sintolo, mu ka bona kuli mu potolohilwe ki tumbokisi, makapa, mikotana ye mwa mibala ye shutana-shutana ili ze lelezwi ku hoha mamelelo ya mina. Ku si na taba ni kuli mu lemuhile taba yeo kamba kutokwa, bafundoti ba ketanga ka tokomelo mibala ni ku i kopanya hande kuli ba tabise mina baleki, mi ba nahananga za lilimo za mina, haiba mu ba bahulu kamba mu banana, mu baana kamba mu basali, kuli ba kete mibala ye kona ku mi tabisa. Batu ba ba kabisanga mandu, ba ba lukisanga liapalo, ni ba ba swanisanga lika ba ziba kuli mibala ya kona ku ama maikuto a batu.

Batu ba talusanga mibala ka ku shutana-shutana ili ka ku likana ni sizo ni mupilelo wa kwa sibaka se ba pila ku sona. Ka mutala, batu ba bañwi ba kwa Asia ba nga kuli bufubelu bu talusa tohonolo ni mikiti, kono mwa linaha ze ñwi za mwa Africa, mubala wa bufubelu u talusa malilo. Nihakulicwalo, ku si na taba ni kuli ba huliselizwe kai, batu kaufela ba na ni mibala ye amanga maikuto a bona ka nzila ye swana. Ha lu nyakisiseñi mibala ye milaalu ni mo i kona ku mi amela mibala yeo.

BUFUBELU bu tona hahulu-hulu. Bufubelu hañata bu ngiwanga ku ba bo bu talusa maata, ndwa, ni kozi. Bu amanga hahulu maikuto a batu mi bu kona ku tahisa kuli mubili wa mutu u akufise ku itusisa lico ze cilwe, ku ekeza kwa lubilo lwa ku buyela, ni ku ekeza kwa lubilo lwa mali mwa mubili.

Mwa Bibele, linzwi la Siheberu la “bufubelu” li tolokilwe fa linzwi le li talusa “mali.” Bibele i itusisa linzwi la bufubelu bo bu tona kuli i tahise maikuto a sa libalehi a siswaniso sa lihule la sibulai le li apezi liapalo za mubala wa pulipela ni za bufubelu bo bu tona ili le li inzi fa “sibatana sa mubala wa bufubelu bo bu tona se . . . si tezi mabizo a linyefulo.”—Sinulo 17:1-6.

BUTALA bu tahisa maikuto a shutana ni a tiswa ki bufubelu, kakuli bona bu tahisanga kuli mubili wa mutu u itusise hanyinyani-hanyinyani lico ze cilwe ni ku tahisa kuli mutu a ikutwe ku yoyelwa. Butala ki mubala o tahisa kuli mutu a ikutwe ku katuluha mi hañata mubala wo u ngiwa kuli u talusa kozo. Lwa wisanga lipilu ha lu bona masimu a na ni licalo ze butala ni ha lu bona libaka ze kwatuko ni malundu ze na ni bucwañi bo butala. Mubala o talusa kozo wo ne u tahile cwañi? Taba ye talusa za pupo ye kwa Genese i bulela kuli Mulimu naa file bucwañi bo butala ni limela kwa batu.—Genese 1:11, 12, 30.

BUSWEU hañata bu ngiwa ku talusa liseli, buiketo, ni bukeni. Hape bu swalisaniswa ni kalemeno ka bunde,  kutokwa mulatu, ni ku tweka kamba kutokwa masila. Mubala wa busweu ki ona mubala o pundilwe hahulu mwa Bibele. Mwa lipono, batu ni mangeloi ba bonisizwe ku ba ba ba apezi ze sweu, ili ku koñomeka ku luka ni bukeni bwa kwa moya. (Joani 20:12; Sinulo 3:4; 7:9, 13, 14) Lipizi ze sweu ze pahamwi ki ba ba apezi line ye sweu, ye kenile, li swaniseza ndwa ya ku luka. (Sinulo 19:14) Mulimu u itusisa mubala wa busweu ku koñomeka kuli wa lata ku swalela libi. U bulela kuli: “Libi za mina, niha li ka ba ze fubelu sina mali, li ka fetuha ze sweu sina litwa.”—Isaya 1:18.

MIBALA I LU TUSA KU HUPULA LIKA

Ka ku itusisa mibala, Bibele i bonisa kuli Mulimu wa ziba kuli mibala ya amanga maikuto a batu. Ka mutala, buka ya Bibele ya Sinulo ne i polofitile lika ze ne ka ezahala mwa linako ze lu pila ku zona, ze cwale ka lindwa, lukupwe, ni mafu a tiswa ki kutokwa lico ni likozi. Kuli lu hupulange litaba zeo, pono yeo ye makaza i kala ka ku lu bonisa bapahami ba lipizi—isiñi lipizi feela kono lipizi ze ipitezi ze na ni mibala ye shutana-shutana.

Ya pili mwa pono yeo, ki pizi ye na ni busweu bo bu twekile, ye swaniseza ndwa ya Kreste Jesu ya ku luka. Ye latelela, ki pizi ye fubelu sina mulilo, ye yemela lindwa za mwahalaa linaha. Pizi yeo i latelelwa ki pizi ye maswe ye nsu ili ye yemela lukupwe. Kihona cwale ku taha “pizi ye seta; mi ya naa i pahami naa bizwa Lifu.” (Sinulo 6:1-8) Mubala wa pizi ni pizi wa kona ku ama maikuto a luna a lumelelana ni ze swanisezwa ki pizi yeo. Lwa kona ku hupula ka bunolo lipizi zeo za mibala ye shutana-shutana ni ku hupula litaba ze lu ituta ku zona ka za linako ze lu pila ku zona ze.

Mwa Bibele ku na ni litaba ze ñata mo ku itusisizwe mibala kuli litaba ze bulezwi li kone ku hupulwa. Kaniti, Mubupi wa liseli, mibala, ni meeto a batu u itusisa ka bukwala mibala kwa ku luta, kuli a bonise maswaniso a utwisiseha hande ni e ba kona ku hupula babali ka bunolo. Mibala i lu tusa kuli lu utwisise litaba. Mibala ya amanga maikuto a luna. Mibala ya lu tusanga ku hupula litaba za butokwa. Mibala ki mpo ye lilato ye zwa ku Mubupi wa luna, ye lu tusa ku ikola bupilo.

[Mbokisi fa likepe 15]

Nuwe ni lubasi lwa hae ha se ba zwile mwa aleka, Mulimu naa ba bonisize mibala ya nambwamutalati kuli i be sona sisupo sa sepiso ya hae ya kuli naa si ke a yundisa batu hape ka ku itusisa muunda. Poniso ya mibala ili ye makaza yeo i lukela ku ba ye ne ba hupulanga hahulu bakeñisa bunde bwa yona.—Genese 9:12-17.

[Mbokisi fa likepe 15]

Batu ba ba lumela mwa tuto ya ku ipilaula ba kana ba komoka libaka batu ha ba na ni buikoneli bwa ku ziba mibala ye shutana-shutana, hailifo buikoneli bo bu cwalo haki bona bo bu tokwahala kuli mutu a pile. Nihakulicwalo, haiba lwa ziba kuli Mubupi naa lu bupile ni buikoneli bwa ku ziba mibala ye miñata cwana, u zibe lu ka nga kuli mpo yeo ki nto ye lilato ye lelezwi ku lu tusa ku ikola bupilo.