Ku ba Muroma ne ku konisa mutu ku ba ni liswanelo ze ñwi ni matohonolo kwa naa ya kaufela mwa mubuso wa Maroma. Muroma naa tamiwa ki milao ya Siroma isiñi milao ya mwa liprovinsi za mileneñi. Ha naa zekiswa, taba ya hae ne i kona ku talimwa ka ku ya ka milao ya mwa provinsi, kono naa sa na ni tukelo ya ku yo zekisezwa mwa kuta ya Siroma. Haiba a atulelwa lifu, naa na ni tukelo ya ku ipileza ku mubusisi.

Bakeñisa liswanelo zeo, Cicero ya naa banga caziba wa milao ya Siroma mwa linako za baapositola naa ñozi kuli: “Ku tama Muroma ne li mulatu o mutuna; ku mu shapa ne li nto ye maswe hahulu; ku mu bulaya ne li bukebenga,” mi ne ku swana feela inge ku bulaya mushemi wa hao kamba mwanahabo wena.

Muapositola Paulusi naa kutalize hahulu mwa naha kaufela ye ne busiwa ki Mubuso wa Maroma. Naa itusisize liswanelo za hae za Siroma mwa linzila ze taalu: (1) Naa zibisize baatuli ba mwa kuta ya mwa Filipi kuli ne ba hatelezi liswanelo za hae ka ku mu nataka. (2) Naa patuluzi mayemo a hae kuli a ambuke ku shapakiwa mwa Jerusalema. (3) Naa ipilelize ku Sesare mubusisi wa Roma, ili ku mu zibisa ka za taba yeo.—Likezo 16:37-39; 22:25-28; 25:10-12.

Toho ya lusika Jakobo naa lisize mitapi ya lingu za malumahe Labani ka lilimo ze 20. Jakobo naa sebelize lilimo ze 14 kuli a nyale bana ba babeli ba Labani ba basizana, kihona a beleka lilimo ze 6, mi a lifiwa limunanu. (Genese 30:25-33) Magazini ye ñwi (Biblical Archaeology Review), i bulela kuli: “Litumelelano ze swana sina za naa ezize Labani ni Jakobo li swanela ku ba ze ne zibahala hahulu kwa bañoli ni babali ba litaba za mwa Bibele.”

Matapa a naa pumbuzwi mwa mileneñi ya Nuzi, Larsa, ni mwa libaka ze ñwi za mwa Iraq a bonisa kuli ne ku ezizwe litumelelano ze cwalo. Ka mutala, ne ku ezwanga tumelelano ya ku kuta boya bwa lifolofolo ku zwa mwa silimo se siñwi ya ku se siñwi. Balisana ne ba na ni buikalabelo bwa ku babalela lifolofolo ze ba filwe, ka ku ya ka siyemo sa zona ni mufuta wa zona. Hamulaho wa silimo, muñaa lifolofolo naa fiwanga bwanda ni lico ze pangilwe fa mabisi, lifolofolo za bana, ni ze ñwi cwalo. Lika kaufela ze ne siyala ne li fiwa kwa balisana.

Ku ekezeha kwa palo ya mitapi ne ku itingile kwa palo ya lingu za basali ze filwe mulisana. Lingu za basali ze 100 ne li libelelwa ku zwala lingunyana ze 80. Haiba palo ya lingu i sa kwani, mulisana naa na ni buikalabelo bwa ku bona teñi kuli lingu ze tokwahala za fumaneha. Kacwalo nto yeo ne i tahisa kuli mulisana a bone teñi kuli wa babalela hande lifolofolo kaufela za filwe.