Bwifundi bulombola’mba bantu bafwija’ko bekalanga na nsangaji bininge kadi na bukomo bwa ngitu buyampe, bōmininanga biyampe makambakano ne kupwana biyampe na bantu. Robert Alan Emmons unena’mba, kufwija’ko “kukiñanga muntu ku ngikadila ya kyonakanya kimfwa, kwabila, kīji, lwiso ne bulobo.” a

 Le kufwija’ko kukwashanga bana namani? Bwifundi bwalongelwe mu myaka iná pa bankasampe 700, bulombola’mba boba bafwija’ko kebavudilepo kutentula ku ekizame, kutoma bitomibwa bikolwañana ne mālwa, kadi kebeendejangapo mu muswelo wa kwisanshija nansha kusanshija bakwabo.

•   Mumweno wa bwanga-mpalo. Bana bavule balañanga’mba bintu biyampe bibafikila i mapu obebapuja. Padi kukekalapo na uno mutyima wa kufwija’ko shi umona bintu biyampe bikufikila bu ufwaninwe’byo, pa kyaba kya kwibimona bu kyabuntu.

   Uno mumweno i musambakane konsokonso dyalelo. Inabana umo witwa bu Katherine unena’mba, “ntanda yotudi’mo ifundijanga bantu amba bafwaninwe kwikala na bintu byonso byobasaka. Betulombolanga ku bisanji, mafoto a bintu bivule ne kwitunena’mba tufwaninwe bidi kwikala nabyo.”

•   Mwana ubwanya kufundijibwa kufwija’ko aye ukidi mwanuke. Inabana umo witwa bu Kaye unena’mba: “Bana bapēla kufundija. Kwibafundija bibidiji biyampe pobakidi banuke kudi pamo bwa kufīka mutyi bipanda mwa kutamina’o.”

•   Wibafundije bya kunena. Nansha ke bana batyetye babwanya kwifunda kunena’mba wafwa’ko shi muntu webape kintu nansha kwibalombola kanye. Pobenda batama, bakekala bityebitye na mutyima wa kufwija’ko bininge pa buntu bwibalombola bakwabo.

   Musoñanya wa mu Bible: “Ikalai na mutyima wa kufwija’ko.”—Bene Kolose 3:15.

   “Wetu munkana wa myaka isatu unenanga aye mwine amba ‘wafwa’ko,’ kadi unenanga’mba ‘shi uswile’ ponso palomba kintu. Wefundile bino bintu kudi bambutwile bandi. Bibidiji byabo biyampe ne muswelo obafwija’ko umufundijanga mwa kulombwela mutyima wa kufwija’ko.”—Jeffrey.

•   Wibafundije bya kulonga. Ubulwepo kunena bobe bana balembe pa kapapye amba wafwa’ko kitatyi kikebapa muntu kyabuntu? Kadi shi upa bobe bana mingilo ya njibo, nabya ukebakwasha bevwanije mukomene mingilo ingilwanga pa kusaka mwinjibo mwikale nyeke biyampe.

   Musoñanya wa mu Bible: “Nsangaji ya kupāna itabukile ya kupebwa.”—Bilongwa 20:35.

   “Betu bana babidi bankasampe bakwashanga’ko kyetu kisaka na kuteakanya byakudya, kutēka ne kwingila mingilo ya njibo. Kulonga namino kwibakwashanga bafwije’ko pa bukomo botulonga batwe bambutwile babo, kadi kebamonengapo byotwibalongela bu bintu byotunenwe kwibapa.”—Beverly.

•   Wibafundije mwa kwikadila: Bine, bantu betyepeje bekalanga na mutyima wa kufwija’ko. Bantu betyepeje bayukile amba basakilwa bukwashi pa kubwanya kulonga kintu kyo-kyonso, ne amba kwityepeja kwibalengejanga bafwije’ko bakwabo pa byobebalongela.

   Musoñanya wa mu Bible: “Na kwityepeja, monai bakwenu amba i bemupite bukatampe. Kemwakitai mutyima enka ku tumweno twa banwe bene, ino i ne ku tumweno twa bakwenu.”—Bene Fidipai 2:3, 4.

   “Kyaba kimo tukayanga ‘makayo asangaja’ pa kudya. Muntu ne muntu usekununanga kintu kyafwaninwe kufwijija’ko. Kulonga namino kwitukwashanga twikale na mumweno muyampe ne mutyima wa kufwija’ko, pa kyaba kya mumweno mubi wa kwisakila.”—Tamara.

 Madingi: Leta kimfwa kiyampe. Bana bakapēlelwa bininge kufwija’ko shi bakwivwana abe mwine wibafwija’ko ne kufwija’ko bantu bakwabo.