Kōkela Leza Amba Umwene mu Milao Yandi Yatyipile

“Ke-muntu aye [Leza] kayūkilepo kutyipa ku mukwabo umutabukilemo.”—BAH. 6:13.

TALA SHI UBWANYA KULONDOLOLA:

Mwanda waka tukulupile amba mpango ya Leza keikatunyapo kufikidila?

Le i mulao’ka wālaile Leza pa kupwa kwa ba Adama ne Eva kujilula?

Le i muswelo’ka otumwenanga mu mulao wātyipile Leza kudi Abalahama?

1. Le binenwa bya Yehova i bishile namani na bya bantu ba bubi?

 YEHOVA i “Leza wa binebine.” (Mit. 31:5) Bantu ba bubi kebakulupilwangapo nyeke, ino aye ‘Leza kakokejapo kubepa.’ (Bah. 6:18; tanga Umbadilo 23:19.) Mpango yandi itala kamweno ka muzo wa muntu ifikidilanga nyeke. Kimfwa, kintu kyonso kyādi kinena Leza ku ngalwilo kwa kupanga kintu ne kintu amba usa kulonga’kyo, “kyadi enka nankyo.” Penepa, ku mfulo kwa difuku dya busamba dya bupangi, “Leza wamona byonso byālongele, kabidi monaipo bidi byadi biyampe’tu byamwiko.”—Ngal. 1:6, 7, 30, 31.

2. Le difuku dya kukōkolokwa dya Leza i bika, ne mwanda waka ‘wēdijidikile ke dijila’?

² Yehova Leza pa kubandaula mingilo yandi ya bupangi, washilula difuku dya busamba-bubidi—ke difukupo dya mansaa 24, ino i kitatyi kilampe kine kyaākōkolokelwe ku mingilo mikwabo ya bupangi bwa pano panshi. (Ngal. 2:2) Difuku dya Leza dya kukōkolokwa kedyafudile. (Bah. 4:9, 10) Bible kalombwelepo kitatyi kine kyāshilwile dino difuku. Padi i papwile kupangwa Eva, mukaja Adama pano kepadi kintu kya myaka 6000. Umbikalo wa Myaka Kanunu wa Yesu Kidishitu, mwine usa kufikidija mpango ya Leza yaāpangīle ntanda amba ikale paladisa ya nyeke miyule bantu babwaninine, witutengele kumeso. (Ngal. 1:27, 28; Kus. 20:6) Lelo ubwanya kukulupila amba nobe ukekala na ino nsangaji īya kumeso? Bine ubwanya kukekala nayo! Mwanda “Leza waesela dyese difuku dya busamba-bubidi kwidijidika ke dikola.” Kino kitukulupija amba, nansha kwikale makambakano kampanda a mu kitulumukila abwanya kwitufikila, mpango ya Leza keikabulwepo kufikidila ku mfulo kwa difuku dyandi dya kukōkolokwa.—Ngal. 2:3.

3. (a) Difuku dya Leza dya kukōkolokwa pa kupwa’tu kushilula, kwālupukile butomboki’ka? (b) Le i muswelo’ka wāshilwile Yehova mulangwe wandi wa kutalula’ko butomboki?

 ³ Inoko difuku dya Leza dya kukōkolokwa pa kupwa’tu kushilula, kwalongeka kimpengele. Satana, mwanā Leza wa ku mushipiditu, wēlongele aye mwine ke leza. Wābepele bubela bubajinji ne kongola Eva atombokele Yehova. (1 Tem. 2:14) Eva nandi, wanekenya wandi mulume elunge ku butomboki. (Ngal. 3:1-6) Nansha ke mu bino bitatyi bikomo mu mānga ya diulu ne ntanda byatatenwe bubinebine bwa Leza, Yehova kāmwenepo amba i biyampe kutyipa mutyipo ulombola amba mpango yandi yādi’nka ya kufikidila. Ino, mu binenwa byādi bya kwivwanwa mu kitatyi kyaādi utungile aye mwine, Leza wālombwele’mo enka muswelo wādi wa kutalulwa butomboki amba: “Nkabikanga nshikani padi abe [Satana] ne padi mwana-mukaji, kadi ne ntundu yobe ne yandi; aye [Lukunwa lwālailwe] ukakusanshija ku mutwe obe, nobe ukamusanshija ku kapondo kandi.”—Ngal. 3:15; Kus. 12:9.

MUTYIPO—KINTU KIKWASHA MUNGYA BIJILA

4, 5. Le i kintu’ka kya mungya bijila kyāingidije Abalahama mu bitatyi bimo?

⁴ Tamba ku ngalwilo kwa mānga ya muntu, kebyādipo na mvubu kutyipila mwanda kampanda mutyipo mwanda wa kulombola amba i wa bine, kadi ba Adama ne Eva kebādipo banenwe kutyipa, mwanda Leza wēbapangile babwaninine. Bipangwa bibwaninine bisenswe Leza kadi bimwiula kebisakilwapo kutyipa mutyipo; bisambanga nyeke bya bine kadi bikulupīle umo ku mukwabo. Inoko, bintu byāshintyile kitatyi kyātwelele bubi ne kubulwa kubwaninina mu bantu. Mwenda mafuku, bantu pa kushilula kubepa ne kwisanshija abo bene na bene, bādi kebasakilwa kutyipa mutyipo mwanda wa kulombola bubinebine bwa myanda ya mvubu yobesamba.

⁵ Kutyipa mutyipo kyādi kintu kya mungya bijila kyāingidije mukulutuba Abalahama mu myanda ya kamweno mu bitatyi bisatu bishileshile. (Ngal. 21:22-24; 24:2-4, 9) Kimfwa, wātyipile kitatyi kyaājokele kwaākashindile mulopwe wa Elama ne bapwani nandi. Mulopwe wa Saleme ne wa Sodoma bāile kusambakana Abalahama. Melekisedeka, mulopwe wa Saleme, wādi kadi “mupidishitu wa Mwine Leza Mukatakata Mwine.” Byaādi mupidishitu, wāesele Abalahama ne kutumbija Leza pa kupa Abalahama bushindañani pa balwana nandi. (Ngal. 14:17-20) Ino, mulopwe wa Sodoma pa kusaka kupala Abalahama mpalo mwanda wa kunyongolola bantu ba mulopwe ku bibumbo bya balwana, Abalahama watyipa amba: “Natulula kuboko kwami kudi Yehova Leza Mwine Mukatakata Mwine, mupangi mwine wa diulu ne ntanda mine. Na’mba: Nkikayatakopo nansha kalupambo, nansha kamonji ka kikwabilo, nansha kamo katyetye kene kadi kobe, kutyina’mba wakanena’mba: Amiwa namupeteja Abalama lupeto.”—Ngal. 14:21-23.

MULAO WĀTYIPILE YEHOVA KUDI ABALAHAMA

6. (a) Le i kimfwa’ka kitushidile Abalahama? (b) Le i muswelo’ka otukamwena mu kikōkeji kya Abalahama?

⁶ Pa mwanda wa kamweno ka bantu ba bubi, Yehova Leza i mutyipe kadi mityipo na kwingidija binenwa pamo bwa bino amba, “Ami [Yehova] Leza natyipe namino amba: Enka ne byondi mūmi!” (Ezek. 17:16, Dibuku Dijila) Bible utela bitatyi palapala 40 ne kupita byātyipile’mo Yehova Leza mutyipo. Padi kimfwa kimo kiyukene biyampe i kya muswelo wādi wikele Leza na Abalahama. Mu bula bwa myaka mivule, Yehova wālaile Abalahama milao palapala ya kipwano ilombola amba, Lukunwa lwālailwe lwādi lwa kutamba kudi Abalahama kupityila kudi wandi mwana  Isake. (Ngal. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Kupwa Yehova watūla Abalahama pa ditompo dikomo, wamunena ele wandi mwana wasenswe bu kitapwa. Ne kwija mpika, wakōkela ne kukimba kwela Isake bu kitapwa; ponka’po mwikeulu wa Leza wamukankaja. Penepa Leza watyipa uno mutyipo amba: “Natyipe pa ami mwine, . . . mwanda walongele kine kino’ki, ne kumpeleja mwana obe mpika, mwana obe umo enka, na’mba: kwesela nkakweselanga dyese, kadi mukuvudija nkakuvudija lukunwa lobe bwa ñenyenye ya mūlu, kadi ne bwa musenga udi ku mulomo wa kalunga-kamema; ne lukunwa lobe lukayata bu-kishi kyalo kibelo kya balwana nalo. Kadi mu lukunwa lobe e mo ikeselwanga dyese mizo yonso ya panopanshi, mwanda ubankōkela diwi dyami.”—Ngal. 22:1-3, 9-12, 15-18.

7, 8. (a) Lelo Leza wātyipīle Abalahama na kitungo’ka? (b) Le “mikōko mikwabo” ya Yesu ikamwena namani mu mulao wātyipile Leza?

⁷ Mwanda waka Leza wātyipīle Abalahama amba milao Yandi ikafikidila? I pa mwanda wa kukulupija boba bādi ba kwikala bampyana na Kidishitu, ba kubunda kipindi kya bubidi kya “lukunwa” lwālailwe ne mwanda wa kukomeja lwitabijo lwabo. (Tanga Bahebelu 6:13-18; Ngat. 3:29) Enka na mwāshintulwidile’kyo mutumibwa Polo, Yehova “watyipila ponka ne mutyipo; amba ponka pa bino bintu bibidi byampikwa kwalamuka [mulao wandi ne mutyipo wandi], byakubulwa kwendela Leza kwibibepa, . . . twikale ne bukankamane bwa bukomo bwa kukwatyija ku kukulupila kwitubīkilwe kumeso.”

⁸ Ke’nkapo Bene Kidishitu bashingwe māni bamwenanga mu mutyipo wātyipile Leza kudi Abalahama. Kupityila ku “lukunwa” lwa Abalahama, Yehova wātyipile amba bantu ba ‘mizo yonso ya panopanshi [bādi bakweselwa] dyese.’ (Ngal. 22:18) Mu bano beselwe mubadilwa ne “mikōko mikwabo,” ya kikōkeji ya Kidishitu, idi na lukulupilo lwa kwikala na būmi bwa nyeke mu paladisa pano pa ntanda. (Yoa. 10:16) Nansha shi udi na lukulupilo lwa kwenda mūlu nansha lwa kwikala pano pa ntanda, ‘kwatyidila’lo’ na kwikala nyeke na kikōkeji kudi Leza.—Tanga Bahebelu 6:11, 12.

MITYIPO YA LEZA MIKWATAÑANE

9. Lelo Leza wātyipile mutyipo’ka kitatyi kyādi kimuninwe lutundu lwa Abalahama bupika na Bene Edipito?

⁹ Myaka tutwa na tutwa pa kupita’po, Yehova wātyipile monka kufikidija milao itelelwe kūlu kitatyi kyaātumine Mosesa kukesamba na lutundu lwa Abalahama lwādi lumuninwe bupika na Bene Edipito mu kine kitatyi’kya. (Div. 6:6-8) Mu kine kitatyi’kya, Leza wānene amba: “Difuku dyo natongele Isalela . . . nebatyipile  mutyipo, ngolwele ne dikasa mūlu, kwibatambija mu Ejipite, ne kwibatūla mu ntanda milumbuluke kutabuka matanda onso, ntanda ikuka mabēle ne būki.”—Ezek. 20:5, 6, DD.

10. Lelo Leza pa kupwa kunyongolola Isalela mu Edipito, wāmulaile mulao’ka?

¹⁰ Yehova pa kupwa kunyongolola Isalela mu Edipito, wēbatyipīle mulao mukwabo amba: “Shi mukōkele dyami diwi binebine ne kulama kipwano kyami, nankyo mukangikadila kileme kyami amiwa mwine mubukata mwa bantu bonsololo; mwanda panopantanda ponso i pami. Kadi banwe mukangikadilanga bulopwe bwa bapidishitu, muzo wa bu-ujila.” (Div. 19:5, 6) Bine Leza wāpele Isalela kyepelo kya pa bula! Kino kyādi kishintulula’mba shi bākōkele, bantu ba uno muzo bādi ba kwikala na lukulupilo lwa kwingidijibwa na Leza bu bulopwe bwa bapidishitu mwanda wa kamweno ka muzo onso wa muntu. Mwenda mafuku, pa kushintulula byaātyipile kulongela Isalela mu kine kitatyi’kya, Yehova wānene amba: “Eyo, binebine nakutyipila, ne kusamba kipwano nobe.”—Ezek. 16:8.

11. Le Isalela wālondolwele namani ku lwito lwa Leza lwa kupwana nandi kipwano bu muzo wa bantu bandi batongwe?

¹¹ Mu kine kitatyi’kya, Yehova kāningilepo Isalela atyipe mutyipo ulombola’mba ukakōkela; kadi Leza kāningilepo Bene Isalela basambe nandi kino kipwano kya pa bula. Ino, bānene abo bene na mutyima tō amba: “Kyonso kyanena Yehova tukalonga’kyo.” (Div. 19:8) Mafuku asatu pa kupita’po, Yehova Leza walombola Isalela byobya bifwaninwe kulonga muzo wandi watongele. Dibajinji bāpelwe Mbila Dikumi, kupwa Mosesa webalombola mbila mikwabo isonekelwe mu Divilu 20:22 kutūla ku Divilu 23:33. Le Isalela wālondolwele namani? “Bantu bonso balondolola kiundaunda pamo ke banena’mba: Binenwa byonso byanena Yehova batwe tukalonga’byo.” (Div. 24:3) Penepa Mosesa walemba bijila mu “mukanda wa kipwanino” ne kwibitanga na diwi ditunduke mwanda wa muzo onso wivwane’byo monka. Kupwa, bantu batyipa musunsa wa busatu amba: “Byonso byanenene Yehova tukalonga’byo ne kukōkela monka.”—Div. 24:4, 7, 8.

12. Lelo Yehova ne bantu bandi batongwe bālongele namani pa kipwano kyobāsambile?

¹² Yehova wāshilwile kiponka na ponka kufikidija byaālaile kulonga mu Mukanda wa Bijila wa kipwano, na kuteakanya dipema dya kutōtela’mo ne bupidishitu bwākweshe bantu ba bubi bafwene kwadi. Pakwabo napo, ne kwija mpika Isalela wavulaminwa kwipāna kwāepēne kudi Leza ne “kusomba Mwine Mupandulwemo wa Isalela.” (Mit. 78:41) Kimfwa, kitatyi kyādi kikwete’ko Mosesa na kutambula bulombodi bukwabo ku Lūlu lwa Shinai, Bene Isalela babulwa kitūkijetyima, bashilula kujimija lwitabijo lwabo mudi Leza ne kulanga amba Mosesa webanyema. Ebiya bapunga nkishi wa kyana kya ñombe kya nsahabu ne kusapwila bantu amba: “A Isalela! mwine uno’u ye leza obe wakufundwile mu Edipito.” (Div. 32:1, 4) Penepa balonga kyokya kyobāityile bu “masobo kudi Yehova,” kadi bafukama ne kwela bitapwa kudi nkishi obāpungile. Yehova pa kumona kino, wasapwila Mosesa amba: “Abasasuka bukidibukidi kala dyodya dishinda dyo ne basoñaninye.” (Div. 32:5, 6, 8) Ino i kya bulanda, mwanda tamba penepa Isalela wādi utyipa’nka mityipo kudi Leza ino ukomenwa kufikidija’yo mwenda mafuku.—Umb. 30:2.

MITYIPO MIKWABO IBIDI

13. Lelo i mutyipo’ka utala mulao wātyipile Leza kudi Mulopwe Davida, ne i mukwatañane namani na Lukunwa lwālailwe?

¹³ Mu umbikalo wa Mulopwe Davida, Yehova wātyipile mityipo mikwabo ibidi itala milao mwanda wa kamweno ka bantu bonso bamukōkele. Mubajinji, wātyipīle Davida amba lupona lwandi lwādi lwa kuladila nyeke. (Mit. 89:35, 36;  132:11, 12) Kino kyādi kishintulula’mba Lukunwa lwālailwe lwādi lwa kwitwa bu “Mwana wa aye Davida.” (Mat. 1:1; 21:9) Davida wātelele na kwityepeja luno lutundu lwādi lwa kwiya kumeso bu “Mfumwandi,” mwanda Kidishitu wādi wa kwikala pa kifuko kya peulu.—Mat. 22:42-44.

14. Le i mutyipo’ka utala mulao wātyipile Yehova pangala pa Lukunwa lwālailwe, ne tumwenanga’mo namani?

¹⁴ Wa bubidi, Davida wālaile ku bukomo bwa mushipiditu wāmupele Yehova amba, uno Mulopwe wa pa bula wādi wa kwingila ne bu Mupidishitu Mukatampe pa muzo wa muntu. Mu Isalela, bulopwe ne bupidishitu byādi bintu bibidi bishile kulampe. Bapidishitu bādi batamba ku kisaka kya Levi, ino balopwe bādi batamba ku kisaka kya Yuda. Davida wālaile pa mwanda utala mpyana wandi wa mu mafuku a kumeso wādi umutabukile amba: “Yehova unena Mfumwami, amba shikata kuno ku kuboko kwami kwa lundyo, poso bidi ngalamune bakushikilwe ke kitūlo-kya-maulu obe. Yehova watyipe ne kwalamuka mpika, amba abe wi mupidishitu wa nyeke, monka mwendele muswelo wa Melekisedeka.” (Mit. 110:1, 4) Buno bupolofeto i bufikidile, mwanda Yesu Kidishitu, Lukunwa lwālailwe, pano uludikanga aye momwa mūlu. Kadi, wingilanga bu Mupidishitu Mukatampe pa muzo wa muntu na kukwasha bantu besāsa bekale mu kipwano kilumbuluke na Leza.—Tanga Bahebelu 7:21, 25, 26.

ISALELA MUPYA WA LEZA

15, 16. (a) Le Bible wisambila pa Isalela’ka ne Isalela’ka, ne i Isalela’ka weselwe na Leza dyalelo? (b) Lelo Yesu wāpele balondi bandi musoñanya’ka pa mwanda utala kutyipa mityipo?

¹⁵ Pa mwanda wa kupela kobāpelele Yesu Kidishitu, mfulo mfulō muzo wa Isalela wājimije mukenga wa pa bula webāpele Leza pamo ne kyepelo kya kumwikadila nyeke “bulopwe bwa bapidishitu.” Enka na mwāsapwidile Yesu bendeji ba Bayuda amba: “Bulopwe bwa Leza bukemunyongolwa bukapebwa ku muzo bantu bakupana bipa byabo.” (Mat. 21:43) Uno muzo mupya wāikele’ko mu mwaka wa Pentekosa 33 K.K. kitatyi kyāpungulwilwe mushipiditu wa Leza pa bana ba bwanga ba Yesu 120 bābungakenine mu Yelusalema. Bano bantu bāyukene bu “Isalela wa Leza” ne kwija mpika baikala ke tununu tuvule twa bantu batambile mu mizo yonso ya pano pa ntanda.—Ngat. 6:16.

¹⁶ Kwishila na Isalela wa ku ngitu, muzo mupya wa ku mushipiditu wa Leza wendelelanga kupa bipa bilumbuluke na kukōkela Leza nyeke. Lubila lumo lukōkele bantu ba mu uno muzo i lwa kutyipa mityipo. Kutyipa mutyipo kwāonekele kitatyi kyādi Yesu pano pa ntanda, mwanda bantu bādi batyipa bya bubela nansha kutyipila pa bintu byampikwa mvubu. (Mat. 23:16-22) Yesu wāfundije balondi bandi amba: “Kemukityipa, nansha patyetye, . . . nanshi kinenwa kyenu kīkale kyakunena’mba: Eyo! Eyo! Ehē! Ehē! ke-mintu yakutentekapo ku yoya nabya ke ya mubi.”—Mat. 5:34, 37.

17. Le i bipangujo’ka bikabandaulwa mu kishinte kya kwifunda kilonda’ko?

¹⁷ Lelo kino kilombola amba kutyipa mutyipo konso i kubi? Kya mvubu kutabuka i kino, le pa kusaka’mba Eyo wetu ekale Eyo bitulomba kulonga bika? Bino bipangujo bikabandaulwa mu kishinte kya kwifunda kilonda’ko. Shi twendelele kulangulukila pa Kinenwa kya Leza, tukekala na bukomo bwa kukōkela nyeke Yehova. Penepa nandi ukasangela nyeke kwitwesela kukwatañana na mutyipo wandi mulēme utala pa milao.

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Bushintuludi pa paje 27]

Milao ya Yehova ifikidilanga nyeke

[Kifwatulo pa paje 25]

Abalahama usa kumona panopano ponka milao ya Yehova ifikidila