“M BWANYA kūminina bintu byonso, poso’nka matompo. Ino myanda miyukane ilombola muswelo umona bantu bamo matompo​—batalanga’o bitupu. Bakwabo nabo bamonanga matompo bu walwana wa kulwa nandi obasaka kunekenya. Le abe nobe ulanga’po manani? Shi ubatanwa na matompo, le ufwaninwe kwianekenya’ni nansha kwialeka akunekenye?

Na bubine, ke matompo onsopo atwala ku bikoleja bikatampe. Kimfwa, kudya bidibwa bibole mu bufyafya kubwanya kona bininge būmi bobe. Ino kuponena mu matompo makwabo​—kimfwa, oa atwala ku busekese—​abwanya kulupula bipa bilula. Bible udyumuna amba: “Yewa ulāla makoji . . . i wampikwa ñeni, yewa ulonga’kyo uswele konakanya wandi mūya.”​—Nkindi 6:32, 33.

Shi ditompo dya kulonga busekese dibetufikila, le tufwaninwe kulonga namani? Bible ulondolola amba: “Kiswa-mutyima kya Leza i kino amba, mufwaninwe kwikala bajila ne kwilama ku busekese. Muntu ne muntu umbukata mwenu ufwaninwe kuyuka mwa kulamina umbidi wandi aye mwine mu buujila ne bulēme.” (1 Tesalonika 4:3, 4) Le ubwanya namani kutamija kuno kusumininwa? Tala matabula asatu abwanya kukukwasha.

Kutala meso etu ku bifwatulo bilangula masenda i kuvudija’tu bitupu bilokoloko. Pa kutela kwiifwana kudi pa bukata bwa kutala ne kwabila, Yesu wādyumwine amba: “Ense utala mwana-mukaji sō enka ne byamwivwanina kilokoloko wapu kala kulonga nandi makoji mu mutyima wandi.” Pa kwingidija muneneno utulumukwa, wāsoñenye amba: “Nanshi shi diso dyobe dya lundyo dikukukajanga, nankyo bongotola’dyo ne kwela’dyo kulampe nobe.” (Mateo 5:28, 29) Le wādi usaka kufundija bika? Wādi usaka kufundija amba, pa kukomena matompo tufwaninwe kusumininwa ne kuleka kutala bifwatulo bilangula bilokoloko.

 Tulete kimfwa: Fwatakanya’po bidi shi mikejima ya muntu usuda byuma i bakwase mu meso. Le ukendelela kwiitala? Nansha dimo! Usa kutala kungi mwanda wa kulama meso obe. Mu muswelo umo onka, shi ubaponena pa bifwatulo bya bantu badi mutaka​—shi pa papye, shi ku olodinatele, ku televijo, nansha kwibimona ngitu na ngitu—​tala bukidi kungi. Lama ñeni yobe kutyina kusambukilwa. Juan wadi umuninwe na kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka, wanene amba: “Shi namone mwana-mukaji mupopoke, divule dine nadi na mutyima wa kumutala dibidi nansha disatu. Ino nadi neelela’ko kutala kungi, ne kwinena ami mwine amba: ‘Lombela Yehova! Bine ufwaninwe pano kulombela!’ Kupwa nalombela, kufika ne pantalala bilokoloko.”​—Mateo 6:9, 13; 1 Kodinda 10:13.

Langulukila kadi ne padi Yoba muntu wa kikōkeji, wānene amba: “Nasamba kipwano ne meso ami; lelo penepo nkatala nkungakaji namani?” (Yoba 31:1) Ubulwe’po nobe kusumininwa uno muswelo?

Tompa ano manwa: Shi ubaponena pa bifwatulo bya bantu badi mutaka, tala bukidi kungi. Iula kimfwa kya mulembi wa Bible wālombele amba: “Fundula meso ami ku kubandila bya bitupubitupu.”​—Mitōto 119:37.

Byotudi batwe bonso bakubulwa kubwaninina, kyaba kimo tubwanya kulwa na bilokoloko bibi. Bible unena amba: “Muntu ne muntu utompibwanga pa kukokwa ne kongolwa na bya kusakasaka bya aye mwine. Penepo bya kusakasaka’bya pa kwimitwa, byabutula bubi.” (Yakoba 1:14, 15) Le i muswelo’ka okokeja kwepuka kuponena mu luno lufimbo?

Shi bilokoloko bibi bibakufikila, vuluka amba abe mwine ubwanya kutonga kya kulonga. Lwa na bino bilokoloko. Wibitalule mu ñeni yobe. Leka kulangulukila pa bilongwa bya busekese. Muntu witwa bu Troy, wadi umuninwe na kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka pa Entelenete, unena amba: “Nadi ndwa na kutalula milangwe mibi idi mu ñeni yami na kulangulukila pa bintu byubaka. Ke byadipo bipēla. Naponene’mo misunsa mivule. Ino mwenda mafuku najingulwile muswelo wa kulama milangwe yami.” Mwana-mukaji witwa bu Elsa, walwile na milangwe ya busekese paadi nsongwakaji,  uvuluka amba, “Nabwenye kunekenya milangwe mibi mwanda nadi mvudilwe bya kulonga ne kulombela Yehova.”

Tompa ano manwa: Shi milangwe mibi ya busekese ibakufikila, wiikankaje’nka penepa kupwa lombela. Lwa na milangwe mibi na kutweja mu ñeni yobe “bintu byonso bya bine shi bika shi bika, byonso bilēmekwa shi bika shi bika, byonso byoloke shi bika shi bika, byonso byampikwa disubi shi bika shi bika, byonso bya kusanshibwa shi bika shi bika, byonso binenenwa biyampe shi bika shi bika, byonso bya mwikadilo muyampe shi bika shi bika, ne byonso bya kutendelwa shi bika shi bika.”​—Fidipai 4:8.

Ne kwija mpika, kubwanya kulupuka bikoleja shi kubaikala kilokoloko, matompo, ne mukenga. (Nkindi 7:6-23) Le i muswelo’ka obwanya kwibyepuka?

Bible uleta madingi a tunangu amba: “Muntu wañeni umona kibi penepo wefya: Ino bendalale bapita’tu ne kususuka ponka.” (Nkindi 22:3) Nanshi lama matabula obe. Mona kumeso kwa kitatyi ngikadilo ibwanya kuleta bikoleja ne kwiyepuka. (Nkindi 7:25) Muntu witwa bu Filipe, wanekenye bupika bwa kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka, unena amba: “Natūdile olodinatele pa kifuko poibwanya kutalwa na bantu bonso kadi natūdile’mo mpangiko ikankaja kutwela pa mateba aleta kyaka. Kadi nadi ntwela pa Entelenete enka kitatyi kyondi na bantu.” Ne Troy utelelwe ku ngalwilo nandi wanene amba: “Nadi ngepuka kutala mafilime alangulula bikoloko ne kushikata na bantu besamba bya buladi. Nkyadipo nsaka kwitūla mu kyaka.”

Tompa ano manwa: Bandaula bukōkōke bobe pampikwa budimbidimbi, ne kuteakanya kumeso a kitatyi mwa kwepukila ngikadilo i bwanya kukutweja mu matompo.​—Mateo 6:13.

Le bikekala namani shi ubalonga bukomo bobe bonso, ino uponena’nka kuponena mu matompo? Kokazoza, longa bukomo. Bible unena amba: “Moloke upona misungu isamba-ibidi, ino ulanguka monka.” (Nkindi 24:16) Bine, Tata wetu wa mūlu witukankamika ‘tulanguke.’ Le uketabija bukwashi bwandi bwa buswe? Ne kadi kokakōka nansha dimo kunyemena kwadi mu milombelo. Komeja lwitabijo lobe na kwifunda Kinenwa kyandi. Komeja kusuminwa kobe na kutanwa ku kupwila kwa bwine Kidishitu. Kokelwa mulao wa Leza unena amba: “Nkakukomeja; eyo, nkakukwasha.”​—Isaya 41:10.

Cody, utelwelwe ku ngalwilo unena amba: “Nekankile’ko kunekenya kibidiji kyami kya kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka. Shako naponene’mo misunsa mivule, ino na bukwashi bwa Leza, nafudile ku kunekenya.” Dylan nandi utelelwe ku ngalwilo, unena amba: “Nadi mpēlelwa kulonga busekese na mukwetu wa ku kaji. Ino nekomeje ne kumulombola amba ‘Napele!’ Kwadi na mvubu mwanda wa kulama mutyima wa mundamunda utōka. Kutabukidila, nadi ndyukile amba, nkasangaja Yehova.”

Shi ukomene matompo, ubwanya kukulupila amba Leza ukakusangela!​—Nkindi 27:11.